Deze week is de rechtszaak begonnen tegen de zogenoemde Oath Keepers over hun rol in de opstand in het Capitool op 6 januari 2021. Ze worden verdacht van samenzwering tegen de staat. Amerika-verslaggever Tom van 't Einde beantwoordt 5 vragen over de zaak.

1. Wie zijn de mensen die zichzelf de Oath Keepers noemen?

"Het gaat om een extreemrechtse burgermilitie die vooral bestaat uit oud-militairen met een diep wantrouwen tegen de overheid. De groep is in 2009 opgericht door Stewart Rhodes. Omdat hij meestal met een ooglapje rondloopt, is het een markante verschijning. Dat ooglapje heeft hij overgehouden aan een ongeluk waarbij zijn pistool viel en hij zijn eigen oog er per ongeluk uitschoot."

"De Oath Keepers vinden het hun plicht om de Amerikaanse grondwet te beschermen. Het recht op wapens is heilig voor ze en ze komen gevraagd en ongevraagd opdagen om 'bijstand' te bieden."

"In 2014 zorgden ze voor veel ophef door zwaarbewapend op te dagen bij de rechtszaak tegen de agent die de zwarte Michael Brown in Missouri doodschoot. Na de verkiezingsnederlaag van Donald Trump in 2020 sloten ze zich aan bij de grote groep Amerikanen die ervan overtuigd is dat er gefraudeerd is met de verkiezingsuitslag."

2. Waarom waren juist zij zo belangrijk bij de bestorming?

"Ze worden door de Amerikaanse justitie gezien als de architecten achter de bestorming van het Capitool. Samen met andere milities als de Proud Boys hebben ze maanden voorbereidingen getroffen om het heft in eigen hand te kunnen nemen."

"Zo heeft het OM bewijs gevonden voor geheime ontmoetingen in een ondergrondse parkeergarage. Ook hadden ze tijdens de bestorming uitgebreid radiocontact met elkaar en werd er gebruik gemaakt van militaire tactische strategieën om binnen te komen."

"Maar nog opvallender: zwaarbewapende leden van de groep bevonden zich tijdens de opstand op een paar kilometer afstand van het Capitool om met zware wapens hoofdstad Washington D.C. binnen te trekken. De Oath Keepers zijn daarnaast een inspiratiebron voor veel andere Amerikanen die overal in het land lokale milities beginnen."

3. Wat voor straffen hangt ze boven het hoofd?

"Er zijn al honderden mensen aangeklaagd voor de bestorming. Meest bekend is de gehoornde 'Sjamaan' die halfnaakt met een bontmuts op binnen wist te komen. Hij heeft wel celstraf gekregen. De straffen voor anderen lopen uiteen van kleine werkstraffen tot celstraffen van 7 jaar."

"Dat is niets vergeleken bij wat de Oath Keepers boven het hoofd hangt. De aanklacht van de openbaar aanklager is samenzwering tegen de staat. Als het OM dat kan bewijzen kunnen de hoofdverdachten tot 20 jaar achter de tralies verdwijnen."

4. Hoe zit het met de hoorzittingen over de bestorming?

"Tegelijkertijd met deze strafzaak is ook het Amerikaanse Congres nog steeds bezig met haar eigen onderzoek. Er zijn voor de zomer 8 publieke hoorzittingen geweest die live werden uitgezonden op televisie. Miljoenen Amerikanen hebben dat toen op de voet gevolgd."

"Het is de bedoeling dat de parlementaire onderzoekscommissie het onderzoek dit najaar afrondt. De laatste hoorzitting stond oorspronkelijk voor vorige week woensdag gepland, maar kon niet doorgaan vanwege orkaan Ian. Een nieuwe datum is er nog niet, maar de hoorzitting zal wel nog plaatsvinden voor de tussentijdse verkiezingen op 8 november."

5. Kan dit ook gevolgen hebben voor oud-president Trump?

"De Amerikaanse justitie is huiverig om Trump te vervolgen. Er is nog nooit een president vervolgd en juist nu het land zo diep verdeeld is, ligt het nog eens extra gevoelig. Het is duidelijk dat hij als president een rol heeft gespeeld bij de bestorming van het Capitool."

"Maar wil je hem vervolgen, dan moet het OM onomstotelijk kunnen bewijzen dat Trump wist dat er niet gefraudeerd is met de verkiezingsuitslag. Kan hij aannemelijk maken dat hij echt geloofde dat er gefraudeerd is, dan zijn zijn acties te rechtvaardigen en wordt het heel erg moeilijk om de zaak juridisch rond te krijgen."

Justitie vervolgt vier vrouwen voor grafschennis op een begraafplaats in Leusden. Zij zouden daar bijna 4 jaar geleden een 'paranormale sessie' hebben gehouden bij kindergraven. Nabestaanden hopen er nu eindelijk achter te komen wat er precies is gebeurd.

De Palestijnse vlag of een regenboogvlag op het podium van het Eurovisie Songfestival? Dat is deze editie niet toegestaan: artiesten mogen alleen nog hun eigen vlag laten zien om 'politieke statements' te voorkomen. "De EBU is een bange organisatie."

De European Broadcasting Union (EBU) heeft het nieuwe vlaggenprotocol zelf niet bekendgemaakt, maar bevestigde wel berichten van de Deense omroep DR hierover. Hans Laroes, die jarenlang betrokken was bij de EBU als adviseur, vindt het een 'nogal onhandig' van de media-organisatie.

Vlag om identiteit te laten zien

De laatste jaren waren op het podium en in de green rooms - waar deelnemers wachten op de uitslag - nog verschillende vlaggen te zien, waaronder de Palestijnse vlag en de regenboogvlag. En op het podium nam zanger Nemo, die uiteindelijk won voor Zwitserland, vorig jaar de non-binaire vlag mee. Vlaggen zijn dan ook echt onderdeel van het Songfestival, zegt Laroes.

"Het hele Songfestival is erop gericht om mensen en landen en allerlei bevolkingsgroepen met elkaar te verbinden op een vrolijke manier. En dus ook mensen van allerlei identiteiten", legt hij uit. "En ik denk dat daarbij hoort dat die mensen ook hun identiteit laten zien. Dat kan via de vlag van je land, via de regenboogvlag en ook via een vlag waarin je Palestina steunt."

'Tegen geest van Songfestival'

Door het besluit van de EBU om alleen nationale vlaggen toe te staan op het podium kunnen deelnemende artiesten hun identiteit straks mogelijk niet volledig uiten. En dat vindt Laroes geen goede zaak: "Het is eigenlijk tegen de geest van het Songfestival in."

Hoe de organisator van het liedjesfestijn precies tot zo'n besluit komt, blijft volgens hem gissen. In principe wordt de uiteindelijke beslissing gemaakt door de producer van het Songfestival in overleg met het gastland, dit jaar dus Zwitserland. Maar de omroepen van andere deelnemende landen hebben volgens hem ook zeker invloed.

Onder hoge druk besloten?

Het zou dus zeker kunnen dat landen in dit geval invloed hebben uitgeoefend op de organisatie, zegt Laroes. "Er zijn ongetwijfeld een aantal omroepen die alvast bezwaar zijn gaan maken of bang zijn geworden." En dan gaan ze onder oplopende druk met elkaar appen, bellen en vergaderen, weet de voormalig EBU-adviseur.

"Het is op dit soort momenten een beetje een bange organisatie", gaat hij verder. "Dus omdat die verschillende standpunten van landen en omroepen eigenlijk boven die hele besluitvorming hangen, wordt er geprobeerd het allemaal zo rustig mogelijk te houden en ieder gedoe waar iemand boos van kan worden te vermijden. Dan ga je dus beslissen om geen vlaggen toe te laten."

'Niet nagedacht over regenboogvlag'

Het 'vlaggenverbod' is volgens Laroes vooral bedoeld om de Palestijnse vlag te weren van het podium. Dat daarmee bijvoorbeeld ook Pride-vlaggen in de ban worden gedaan, heeft de organisatie van tevoren misschien niet helemaal doorgehad, denkt hij.

"Ik denk dat ze vooral geen Palestijnse vlaggen willen laten zien en dat ze toen geaccepteerd hebben dat dan ook andere vlaggen als de regenboogvlag niet meer getoond worden", zegt hij. "Terwijl ik denk dat je daarmee juist een heleboel artiesten - en een heleboel mensen thuis - in hun hart raakt, en dat je daarmee dus ook je eigen Songfestival in het hart raakt."

Andere manieren zoeken

Overigens verwacht Laroes niet dat de deelnemende zangers zich ook helemaal aan de nieuwe regels gaan houden. "Ik denk dat redelijk wat artiesten op zoek gaan naar manieren om toch iets te laten zien." Als voorbeeld noemt hij Madonna, die in 2019 op het Songfestival in Israël een gastoptreden gaf en toen ook een statement maakte met de Palestijnse én Israëlische vlag.

Het zal hem niet verbazen als meer artiesten op zoek gaan naar manieren om standpunt over de situatie in Israël en de Palestijnse gebieden te laten blijken. "En eigenlijk wordt dat ook uitgelokt door de EBU. Het is dan ook een wedstrijdje van: wie is nu het slimst."

'Onverstandig en niet sympathiek'

In een poging om mogelijk gedoe rond de Palestijnse vlag te voorkomen, veroorzaakt de EBU met deze nieuwe regels juist méér gedoe, constateert Laroes. Het protocol rond de vlagen krijgt nu namelijk heel veel aandacht, ziet hij gebeuren.

En daar zit ook veel negatieve aandacht bij: zo noemde lbhti-belangenverenging COC Nederland het besluit van de EBU afgelopen weekend 'volstrekt belachelijk'. Laroes snapt de verontwaardiging over het vlaggenverbod. "Ik vind het echt een onverstandige en onaardige, niet sympathieke en niet empathische beslissing."

AVROTROS 'snapt besluit'

AVROTROS, die namens Nederland meedoet aan het Songfestival, liet eerder in een schriftelijke verklaring weten dat het de nieuwe regels rond vlaggen op het podium snapt. "Het Eurovisie Songfestival is een niet-politiek event en in dat kader begrijpen we deze beslissing."

"Het gaat enkel om de officiële momenten dat het duidelijk moet zijn om welk land het gaat", verduidelijkt de omroep over het doel van het protocol. "Op alle andere momenten staat het ons vrij om te communiceren wat we willen."

Claude zonder Congolese vlag

De omroep voegt daaraan toe dat het het jammer vindt 'dat ook symbolen die verbonden zijn aan inclusiviteit en vrijheid van expressie, zoals de regenboogvlag, nu onderdeel zijn geworden van deze maatregel'. AVROTROS erkent dat een regenboogvlag geen politiek statement is, 'maar het gaat er bij de EBU om dat er één lijn wordt getrokken'.

Zanger Claude doet over 3 weken namens Nederland mee aan het Songfestival. Hij komt uit de Democratische Republiek Congo, maar mag de vlag van zijn geboorteland straks dus ook niet laten zien op het podium en in de green room. Het publiek in de zaal mag wel met elk soort vlag zwaaien, zolang die volgens de Zwitserse wet toegestaan is.