radio LIVE
meer NPO start

Wie dacht dat de brexitonderhandelingen niet moeilijker konden worden: nu moeten ze ook nog via een videoverbinding

Wie dacht dat de brexitonderhandelingen niet moeilijker konden worden: nu moeten ze ook nog via een videoverbinding
Boris Johnson maakt een ochtendwandeling door een Londens park na zelf te zijn hersteld van het coronavirus
Bron: EPA

Vandaag begint de derde onderhandelronde voor een handelsdeal tussen het VK en de EU. De coronacrisis zou Boris Johnson goed uit kunnen komen: "Alle brexitschade kan straks onder het coronatapijt geveegd worden," zegt onderhandelexpert Christiaan Nelisse.

Tweehonderd onderhandelaars waren present, van de EU en het Verenigd Koninkrijk elk honderd. In elf verschillende groepjes discussieerden ze over verschillende deelonderwerpen en de hoofdonderhandelaars liepen soms van de ene groep naar de andere. Tijdens de lunch werden de stellingen even verlaten en was er ruimte voor een wat informeler praatje, vaak zo essentieel om iets voor elkaar te krijgen in onderhandelingen.

Hoofdonderhandelaars in thuisisolatie

Dat was hoe in maart de eerste onderhandelronde voor een handelsdeal tussen de Britten en de EU er ongeveer uit heeft gezien. Het was het begin van onderhandelingen waar de tijdsdruk flink op zit: normaal gesproken duurt een handelsdeal sluiten 7 á 8 jaar, nu moet het in 11 maanden. Eind 2020 stappen de Britten uit de Europese interne markt.

Lees ook

En toen bereikte het coronavirus Europa. Het duurde niet lang tot het virus ook het hart van de brexit-onderhandelingen raakte. EU-hoofdonderhandelaar Michel Barnier en de Britse onderhandelchef David Frost gingen allebei met symptomen in isolatie. Kort daarna belandde de Britse premier Boris Johnson op de intensive care.

info

Waar gaan deze onderhandelingen over?

Op 31 januari 2020 zijn de Britten formeel uit de Europese Unie gestapt. In de praktijk is er nog niets veranderd, omdat er een overgangsperiode is afgesproken. Deze overgangsperiode loopt op 31 december 2020 af. Het doel van de onderhandelingen nu is om een handelsovereenkomst te sluiten waardoor er in 2021 geen grote handelsbarrières hoeven te zijn. Voor Nederland is het Verenigd Koninkrijk na Duitsland en België de belangrijkste handelspartner.

'Online is het makkelijker om er hard in te gaan'

Zo gingen twee kostbare onderhandelrondes niet door. Vandaag gaat de derde onderhandelronde van start. De partijen ontmoeten elkaar virtueel. Een proces dat Christiaan Nelisse, onderhandelexpert van Instituut Clingendael met veel interesse volgt. Zelf traint hij diplomaten voor onderhandelingen, nu geeft hij speciale cursussen over onderhandelen via videoverbinding.

"De dynamiek van 200 onderhandelaars op dezelfde plek kun je niet online dupliceren," zegt Nelisse. "Daarnaast toont onderzoek aan dat mensen het online makkelijker vinden om competitief gedrag te vertonen, er hard in te gaan. Dat kan het klimaat in de onderhandelingen doen verharden."

Irritatie over Britse opstelling

En de onderhandelingen stonden er al niet zo rooskleurig voor. De partijen worstelen zelfs nog over wat het eindresultaat moet worden. "De EU wil één grote package deal: de Britten krijgen toegang tot de Europese markt als ze zich houden aan bijvoorbeeld rechten voor werkgevers, milieumaatregelen en subsidieregels. Als je geen gelijk speelveld hebt, dan is het risico dat de Britten straks een concurrentievoordeel hebben op andere Europeanen," legt Nelisse uit.

Volgens onderhandel-expert Christiaan Nelisse kan corona premier Boris Johnson nog wel eens goed uitkomen: "Alle brexitschade kan straks onder het coronatapijt geveegd worden."

De Britten willen zich niet aan al die EU-regels houden, en sluiten liever losse deals af waar dan steeds over heronderhandeld kan worden. De irritatie binnen de EU over de Britse opstelling loopt al flink op, zo hoort Nelisse: "De EU heeft heel erg het idee dat het VK aan het vertragen is. En wat een van de grootste frustraties is: dat het VK wel reageert op de delen van voorstellen die ze interessant vinden, maar op delen waar ze geen toezegging over willen doen, komt er heel weinig op terug. Dan knikken ze beleefd maar komt er geen echte reactie."

Uitstel moet vóór 1 juli geregeld worden

Tot nu toe zitten beide partijen flink ingegraven, en de spanning wordt nog eens verder opgedreven doordat in het uittredingsakkoord is afgesproken dat vóór 1 juli moet worden besloten tot uitstel. Als dat voor die tijd niet gebeurt, stappen de Britten hoe dan ook op 31 december uit de interne markt.

Toch hoeft het niet per se uit te draaien op het economisch zwartste scenario waarbij invoertarieven en andere handelsbarrières weer terugkomen, denkt Nelisse. "Er kan ook een uitgeklede deal gesloten worden, waarbij op sommige terreinen wel afspraken gemaakt worden."

Vaccin-onderzoek

Een sector die hoopt dat er voor hen in ieder geval goede afspraken gemaakt worden, is de Britse wetenschap. De EU heeft grote wetenschapsfondsen waar de Britten graag gebruik van blijven maken. Het is ook in het voordeel van de EU als de samenwerking met Britse wetenschappers blijft, vindt Richard Catlow. Hij is verbonden aan The Royal Society, het genootschap van wetenschappers in het Verenigd Koninkrijk.

Lees ook

"De huidige coronacrisis laat zien hoe essentieel het is dat wetenschappers op het hoogste niveau samenwerken. En dat geldt niet alleen voor corona, ook voor de volgende pandemie en voor klimaatverandering. Er zijn zoveel uitdagingen waar we samen voor staan," zegt Catlow. Saillant is dat het veelbelovende onderzoek van de universiteit van Oxford naar een coronavaccin ook gefinancierd wordt vanuit EU-fondsen. Het vaccin wordt al getest op mensen.

Impact op Nederland

Ondanks dat uitstel gezien de coronacrisis best verdedigbaar zou zijn, zal volgens Britse media Johnsons hoofdonderhandelaar David Frost vandaag duidelijk maken dat dat niet aan de orde is. Christiaan Nelisse ziet daar een mogelijke reden voor. "De coronacrisis kan best een positief effect hebben voor Boris Johnson. Je kan de negatieve impact van de brexit onder het coronavloerkleed schuiven. Niemand kan achteraf tegen hem zeggen: we zijn door brexit 500.000 banen kwijtgeraakt. Dan kan Boris Johnson zeggen: nee hoor, dat was het effect van de coronacrisis."

Voor Nederland zou dat een erg negatief scenario zijn. Het VK is een van onze belangrijkste handelspartners. "Nederland zal dan de andere EU-lidstaten vragen om flexibiliteit te laten zien en creatief te zijn, want de impact op Nederland is bij het uitblijven van een handelsakkoord gewoon te groot," zegt Nelisse.

Christiaan Nelisse is onderhandelexpert bij Instituut Clingendael. Hij vertelt wat de pijnpunten zijn in de onderhandelingen tussen de EU en het VK die nu via videoverbinding verlopen. "Uit onderzoek blijkt dat mensen het online makkelijker vinden om zich hard op te stellen," aldus Nelisse.

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.

VVD wil demonstratierecht inperken: 'Geen blokkades op snelwegen, geen protesten bij herdenkingen'

VVD wil demonstratierecht inperken: 'Geen blokkades op snelwegen, geen protesten bij herdenkingen'
Politieagenten grijpen in bij een demonstratie van Extinction Rebellion op de A12
Bron: ANP

Van klimaatdemonstraties tot pro-Palestina-protesten en boerenblokkades: demonstraties lopen te vaak uit de hand, vindt de VVD. De partij wil grenzen stellen aan het recht op protest. "Dit zijn geen demonstranten, maar delinquenten."

Dat zegt VVD-Kamerlid Ingrid Michon-Derkzen, die morgen tijdens een debat over het demonstratierecht in Nederland een reeks voorstellen zal doen. Daarmee wil ze het demonstratierecht 'beter laten aansluiten bij de uitdagingen van 2025'. Burgemeesters en politie moeten meer mogelijkheden krijgen om op te treden, zegt zij.

'Duizenddingendoekje'

"We zien dat demonstraties volledig uit de hand lopen. Alle middelen om het doel te bereiken zijn geoorloofd", zegt Michon-Derkzen. De toename van agressie en het geweld tegen agenten noemt ze 'stuitend'. Ze wijst op blokkades van snelwegen, de pro-Palestina-demonstraties waarbij een 'hele universiteit kort en klein werd geslagen'. Maar ook op boeren die op snelwegen materiaal in de fik staken, waarbij asbest vrijkwam en daar tegen de regels in met trekkers reden.

"Dat resulteert erin dat demonstranten lijnrecht tegenover de overheid komen te staan. Waarbij die laatste optreedt tegen hen. En de politie als het duizenddingendoekje van de overheid moet komen opdraven om de zaak te handhaven."

Bekijk ook

Nieuwe wet met extra straffen

Wat de VVD betreft voert Nederland, naar Brits voorbeeld, een aparte wet in waardoor het blokkeren van vitale infrastructuur strafbaar wordt gesteld. Bijvoorbeeld wanneer demonstranten vliegvelden, sluizen of andere belangrijke plekken blokkeren. Of wanneer ze zich vastlijmen aan de weg.

"Ook wil ik dat bijvoorbeeld degenen geregistreerd worden die alsnog bij zo'n zogenaamde demonstratie op de snelweg staan terwijl dat niet mag", zegt Michon-Derkzen. "Ik wil dat de schade van zo'n actie op dit soort mensen verhaald wordt. En als we dat niet op die mensen kunnen verhalen, dan in ieder geval op de organisatie die daarvoor verantwoordelijk is."

Fundamenteel grondrecht

Maar het demonstratierecht is een fundamenteel grondrecht, beschermd door de Grondwet en het Europese Verdrag voor de Rechten van de Mens (EVRM). Torn je daarmee niet aan de fundamenten van de democratie?

"Je kan hier in vrijheid demonstreren en voor elk ideaal waar je voor staat. Daar mag je ook de straat voor op gaan. Maar je mag je niet willens en wetens afzonderen van alle regels", zegt Michon-Derkzen. "Mensen die die regels willens en wetens elke keer doelbewust omzeilen, die gaan we niet meer beschermen onder het demonstratierecht."

Bekijk ook

Herdenkingen

De VVD wil zelfs nog een stap verder gaan om te voorkomen dat herdenkingen in de toekomst nog worden verstoord. "Ik wil dat het herdenken altijd boven het recht van demonstreren gaat. Herdenken gaat om stilte, met elkaar in stilte een belangrijk moment beleven. Het demonstratierecht moet in de ogen van mijn fractie daarvoor wijken."

Hiervoor wil Michon-Derkzen de Wet openbare manifestaties (Wom) herzien. Concreet betekent dit dat het Kamerlid wil dat burgemeesters demonstraties bij herdenkingen moeten kunnen verbieden op basis van 'het verheerlijken van terrorisme'.

Kabinetsplannen

Hoewel demonstraties nu al verboden kunnen worden vanuit het oogpunt van volksgezondheid, verkeer of een ernstige aantasting van de openbare orde, worstelen burgemeesters steeds vaker met ordeverstorende demonstraties. Minister van Justitie en Veiligheid David van Weel zei daarom eerder ook al 'hardere grenzen te willen stellen aan het demonstratierecht'. Volgens hem gaat het dan niet zozeer om het inperken van het demonstratierecht, maar om grenzen stellen.

Wat die grenzen zijn, kan Van Weel nog niet zeggen. Daarvoor wacht hij een onderzoek af van het Wetenschappelijk Onderzoek- en Datacentrum (WODC). In het onderzoek wordt gekeken hoe het demonstratierecht zich verhoudt tot andere grondrechten, zoals het recht op privacy. Tegen het thuis opzoeken van politici valt bijvoorbeeld moeilijk op te treden. De resultaten van dit onderzoek worden op z'n vroegst dit voorjaar verwacht.

Demonstratievrijheid als vrijbrief

Emeritus hoogleraar algemene rechtswetenschap Jan Brouwer zegt de wens van de politiek te begrijpen om de grenzen van het demonstratierecht nader aan te halen. "Demonstranten gebruiken de demonstratievrijheid min of meer als een vrijbrief om strafbare feiten te plegen, omdat zij hun onderwerp zo belangrijk vinden. Ze maken dus zelf de afweging: dit moeten wij op die manier doen, zich niet realiserende dat ze daarmee het maatschappelijk draagvlak voor hun vrijheidsrecht ernstig ondermijnen."

Volgens Brouwer worden in meerdere Europese landen momenteel de teugels verder aangetrokken. "Engeland loopt daarin op dit moment voorop. Die hebben allerlei maatregelen genomen om die demonstranten heel duidelijke grenzen te stellen. Geen infrastructurele projecten blokkeren, geen superlijm meenemen, geen hangsloten meenemen, geen gezichtsbedekkende kleding."

Wetgeving niet nodig

Maar volgens Brouwer zijn de maatregelen die de VVD voorstelt helemaal niet nodig. Burgemeesters hebben volgens hem al voldoende mogelijkheden om bijvoorbeeld een einde te maken aan de de blokkade van een snelweg. "Maar dan moet je de mankracht hebben en daar loopt het in Nederland op vast. Engeland heeft verhoudingsgewijs veel meer politieagenten ter beschikking dan de Nederlandse overheid."

Het lijkt Brouwers verstandiger burgemeesters in Nederland beter te trainen in wat allemaal al mogelijk is. "In welke maatregelen en voorwaarden ze allemaal kunnen stellen. Een heel belangrijke factor is ook de communicatie met potentiële demonstranten sterk te verbeteren."

Eerder vroegen we leden van het Opiniepanel of zij vinden dat het demonstratierecht moet worden ingeperkt. Onderzoeker Rozemarijn Lubbe presenteert de resultaten

Wat vindt het Opiniepanel: moet het demonstratierecht worden ingeperkt?

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.

Minister Beljaarts wil AI-centrum in Nederland bouwen: 'Niet afhankelijk zijn van andere landen'

Minister Beljaarts wil AI-centrum in Nederland bouwen: 'Niet afhankelijk zijn van andere landen'
Minister Dirk Beljaarts van Economische Zaken
Bron: EenVandaag

Het kabinet wil een grote AI-supercomputer in Nederland, zodat we voor de rekenkracht die nodig is voor AI-toepassingen, niet langer afhankelijk zijn van het buitenland.

Vandaag stemt de Tweede Kamer over het plan van het kabinet om een AI-supercomputer te bouwen in Nederland. Het nieuwe, eigen AI-centrum moet ons land in staat stellen om "voor de zorg, defensie en het bedrijfsleven echt een verschil te kunnen maken in de toekomst", legt minister van Economische Zaken Dirk Beljaarts (PVV) uit.

Enorme rekenkracht nodig

Veel mensen kennen kunstmatige intelligentie (AI) vooral van toepassingen zoals ChatGPT, maar de technologie reikt veel verder. Voor complexe AI-toepassingen is een enorme rekenkracht nodig, die geleverd wordt door grote supercomputers. Denk aan een grote hal vol met rijen computerkasten.

Hoewel Nederland al een aantal supercomputers heeft, is dit nieuwe centrum specifiek bedoeld voor AI-onderzoek en toepassingen. Het idee is dat verschillende partijen de supercomputer kunnen gebruiken voor berekeningen die nu onmogelijk of extreem tijdrovend zijn.

Bekijk ook

'We lopen achter'

Dit is volgens het kabinet cruciaal voor de ontwikkeling van AI in Nederland. "We willen dat de zorg, defensie en het bedrijfsleven hiermee aan de slag kunnen in een beveiligde omgeving. Zij moeten de volledige controle hebben over hun data, zonder deze te hoeven delen", zegt Beljaarts. Ook de wetenschap en commerciële partijen kunnen gebruik maken van het centrum.

Met het AI-centrum hoopt Beljaarts andere landen op het gebied van AI te kunnen bijbenen. Volgens de minister zijn we nog niet te laat. "De koploperspositie is al aan ons voorbij gegaan, maar we hoeven nog niet als hekkensluiter te eindigen als Nederland. We kunnen echt nog wel in de kopgroep mee, maar dan moeten we wel op tijd actie ondernemen.

Samen met de markt

Aan deze supercomputer hangt een prijskaartje van zo'n 300 miljoen euro. "Het is een grote investering", zegt de minister. "Maar het is niet alleen een publieke investering. Dit is iets wat je samen met de markt, met private partijen kunt doen. En als de timing goed is doet de Europese Commissie ook nog voor de helft mee."

Nederland wil samen met Frankrijk, Duitsland en Estland een Europees consortium oprichten voor digitale infrastructuur, zo maakte staatssecretaris Zsolt Szabó (Digitalisering) bekend in de Tweede Kamer. Deze AI-computer kan daar als het aan het kabinet ligt ook een bijdrage aan leveren.

Minister Beljaarts van Economische Zaken wil een AI-centrum in Nederland bouwen

Soevereine rekenkracht

Minister Beljaarts wil voorkomen dat we voor AI-toepassingen afhankelijk zijn van het buitenland, zegt hij. "Ik denk dat het cruciaal is dat we, naast onafhankelijkheid van de Amerikaanse defensie-industrie en het Russische gas, ook toewerken naar digitale en strategische soevereiniteit in Europa."

"Wat we nu doen is capaciteit inkopen van andere landen", legt hij uit. "Het is belangrijk dat we in ieder geval voor de basisrekenkracht niet afhankelijk zijn van commerciële partijen of andere landen. Je wil kunnen beschikken over rekenkracht op Nederlands grondgebied, waar we zelf over beslissen." Soevereine rekenkracht, noemt de minister het.

Afhankelijk van Big Tech

Hoogleraar digitalisering Reijer Passchier ziet ook het belang in van digitale onafhankelijkheid. Hij waarschuwt voor de enorme invloed die Amerikaanse technologiebedrijven nu al hebben in de digitale wereld. Op social mediaplatforms, in dataopslag, maar ook op het terrein van kunstmatige intelligentie.

Toch bestaat, ook wanneer je de supercomputer op eigen grondgebied hebt, nog steeds een vorm van afhankelijkheid van Big Tech, ziet Passchier. Om de supercomputer daadwerkelijk te bouwen, zijn we nog steeds sterk afhankelijk van Amerika. De twee gigantische techbedrijven die chips kunnen leveren, Nvidia en AMD zijn daar namelijk gevestigd.

Bekijk ook

'Hun software zit overal in'

Volgens Passchier moeten wij ons zorgen maken over de afhankelijkheid van de computerkennis van Amerika. Mochten de diensten van deze bedrijven om wat voor reden dan ook uitvallen, dan hebben we een heel groot probleem.

"Al heel lang merken we dat Amerikaanse bedrijven niet geneigd zijn om zich aan Europese regels te houden, en ook niet altijd dezelfde waarden hebben als wij in Europa", zegt de hoogleraar. "We zijn afhankelijk van hun software, en die zit overal in; van deurbellen, tot auto's, tot in systemen van onze overheid."

Europese alternatieven

"Ik snap dat die zich dat de minister nu alsnog met Amerikaanse bedrijven in zee gaat, maar tegelijkertijd denk ik dat hij ook de ontwikkeling van Europese alternatieven moet ondersteunen. En daar ook het liefst zoveel mogelijk zelf gebruik van moet maken", adviseert hij.

Het is nog niet bekend waar het nieuwe AI-centrum moet komen. Dat zal afhangen van de ruimte op het stroomnet, zegt het ministerie. Coöperatie SURF, een digitaal samenwerkingsverband van onderwijsinstellingen in Nederland dat al een supercomputer voor wetenschappelijke doeleinden beheert, zal ook de nieuwe AI-computer gaan beheren.

Hoe kunstmatige intelligentie zichzelf kapotmaakt

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.

Ook interessant