In 2024 wordt na meer dan 100 jaar de zedenwet gemoderniseerd. Slachtoffers wachten met smart op de wet die instemming wettelijk regelt. Een logische aanpassing, zeggen deskundigen. Al zijn er ook vraagtekens over het nieuwe 'schuldverkrachting'.

In 2017 barst de #MeToo-beweging los nadat filmproducent Weinstein wordt aangeklaagd voor seksueel misbruik. Het brengt ook in ons land het gesprek over seksueel ongewenst gedrag op gang, met als wens de oude zedenwet te vernieuwen.

Opzetverkrachting en schuldverkrachting

De Tweede Kamer stemde afgelopen zomer in met de wet, in de Eerste Kamer wacht hij nog op behandeling. Maar er zijn er nog kritische vragen. Nieuw is dat verschillende online delicten worden opgenomen in de wet, net als straatintimidatie en stealthing (condoombedrog). Maar de belangrijkste verandering is dat seks tegen de wil strafbaar wordt, opzetverkrachting heet het dan voortaan.

Het bewijzen van dwang of (dreigen met) geweld bij verkrachting is geen vereiste meer, legt zedenadvocaat Bart Swier uit. "Begrijpelijk en logisch dat deze variant er komt", vindt hij. Het is ook in lijn met het Verdrag van Istanboel, dat Nederland heeft ondertekend. Minder gewenst is de schuldvariant, zegt Swier. "Omdat het nog erg onduidelijk is wat het verschil is tussen de schuldvariant en de opzetvariant."

Verwarrende uitleg

De minister heeft geprobeerd er veel voorbeelden van te geven maar is erg verwarrend in haar uitleg daarover, laat Swier weten.

"Het voorbeeld dat zij geeft is: als een jongen en meisje beginnen met zoenen en die jongen wil uiteindelijk doorgaan maar mist de signalen dat het meisje niet wil, en hij gaat toch door en pleegt seksuele handelingen bij haar, dan is dat geen opzet. Maar hij had dan wel moeten weten dat de ander niet wilde."

Verschil in strafmaat groot

"Ik denk wel dat dit discussie gaat opleveren", zegt Swier. "Zeker als het gaat om jongeren die nog niet zo praten over seks met elkaar, zeker als ze onder invloed van alcohol seksuele handelingen plegen en achteraf iemand minder ver wilde gaan." Hij vraagt zich af welke signalen iemand dan moet oppikken, wat dan bewezen is of strafbaar.

Ook de Raad van State en de Raad voor de Rechtspraak gaven eerder aan het verschil tussen beide varianten niet duidelijk te vinden. Het strafmaximum op beide delicten loopt wel uiteen. Voor schuldverkrachting staat maximaal 4 jaar cel, voor de opzet-variant 9 jaar. Al maakt het voor de consequenties en het strafblad niet uit, zegt hij. "Dat blijft de rest van je leven staan."

'Te hoge verwachtingen'

Dat de drempel om aangifte doen verlaagd wordt, vindt Swier goed. Maar wel als het gaat om opzetverkrachting. "Als het gaat om twijfelgevallen niet", zegt hij. "Je zult de gevallen krijgen, van diegenen die zeggen: ik wilde dit toch niet, het is in dronkenschap gebeurd. Dan heb je toch dat die ander beter had moeten opletten." De advocaat denkt overigens niet dat dit snel tot een vervolging zal leiden.

"Ik denk wel dat dit tot meer nieuwe aangiftes gaat leiden", zegt hij, maar waarschuwt voor te hoge verwachtingen. "Het levert schijnzekerheid op dat er in meer gevallen een veroordeling zal volgen, dat is nog maar de vraag." Er mag dan een nieuw delict bijkomen, de eisen die er aan het bewijs worden gesteld zijn hetzelfde. "Alleen het woord van de aangever tegenover die van de verdachte is niet voldoende. Je zult altijd steunbewijs nodig hebben."

Meer aangiftes

Onder andere nadat de misstanden bij The Voice of Holland aangekaart werden, volgde een hoos aan nieuwe aangiftes. "20 procent meer in 2022", vertelt de advocaat.

"Het zijn allemaal meldingen die de zedenpolitie niet kan verwerken", zegt hij. "Het overgrote deel van de aangiften blijft liggen, daar verandert deze wet niets aan. Er komen veel nieuwe aangiften die niet behandeld kunnen worden. Dat betekent echt dat je de verwachtingen moet temperen dat dit geen wondermiddel is tegen seksueel geweld tegen vrouwen."

Normstelling

De schuldvariant kan beter uit de wet worden gehaald, vindt de advocaat. Die zorgt vooral voor verwarring.

De wet zou bijdragen aan normstelling. "Dat er nadruk ligt op communicatie, kijken wat de ander wil, praten met de ander, willen we doorgaan? Dat dit gestimuleerd wordt, ik denk dat dit ontzettend nuttig is."

Het was lang een discussiepunt in Den Haag, maar nu komt het er hoogstwaarschijnlijk toch: een vuurwerkverbod. Voor vuurwerkhandelaren is het een grote klap, zo ook voor Hans Schram uit Castricum. "Ik dacht dat ik veilig zat voor de komende jaren."