radio LIVE tv LIVE
meer NPO start

Wel of niet prikken?

Deze week zijn de eerste mensen gevaccineerd tegen de Mexicaanse Griep. Mensen die in de risicogroep vallen hebben een oproep gekregen van hun huisarts om een prik te halen. Maar er heerst veel onduidelijkheid over het vaccin, op internet wemelt het van de vragen en adviezen. Wel of niet prikken?

Kettingmails en brieven worden rondgestuurd en zelfs op Marktplaats wordt om advies gevraagd. De hoofdmoot lijkt te zijn; laat je niet vaccineren, want het is onveilig! EenVandaag spreekt ondermeer met een maker van zo'n brief en met het RIVM. De lastercampagne op internet is het RIVM namelijk een doorn in het oog.

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.

Ministers krijgen al 10 jaar geen grip op UWV: nieuwe minister moest onlangs nog een onwettige regeling terugdraaien

Ministers krijgen al 10 jaar geen grip op UWV: nieuwe minister moest onlangs nog een onwettige regeling terugdraaien
Oud-ministers SZW (v.l.n.r) Lodewijk Asscher, Wouter Koolmees, Karien van Gennip en huidig minister Eddy van Hijum
Bron: ANP

Om wachtlijsten weg te werken neemt het UWV ingrijpende maatregelen, zonder dat de minister dat weet. Een week geleden moest het UWV nog stoppen met een stiekeme regeling voor 62-plussers. Dat is een patroon, blijkt uit onderzoek van EenVandaag en AD.

Zeker vier ministers ondervinden dat ze onvoldoende controle hebben op het UWV. Het UWV voert zonder toestemming zelfbedachte regelingen uit, deelt rapporten en informatie niet of komt te laat met cruciale informatie. Ook zien ministers waarschuwingen in externe onderzoeken en de UWV-rapporten, die wel zijn gedeeld, over het hoofd of schatten deze niet op waarde.

Opstapeling van problemen

Dat de communicatie tussen de diverse ministers van Sociale Zaken en Werkgelegenheid (SZW) en de Raad van Bestuur van het UWV al zeker tien jaar regelmatig stroef loopt, blijkt uit via de Wet open overheid (Woo) door het AD opgevraagde documenten. Het ministerie heeft deze na ruim een half jaar vrijgegeven.

Ministers worden regelmatig overvallen door berichten in de media en hebben onvoldoende informatie om de Tweede Kamer goed te informeren. Dat het een patroon is, blijkt uit de apps, mails en andere communicatie van de Woo-documenten.

Bekijk ook

Stiekem ingevoerde 62+-regeling

Net als zijn voorgangers kreeg ook minister Van Hijum daar afgelopen week mee te maken. Het UWV had zelfstandig bepaald dat per 1 januari arbeidsongeschikten van 62 jaar of ouder tijdelijk niet meer beoordeeld zouden worden. Zij zouden een voorschot krijgen, bleek uit interne documenten in handen van EenVandaag en het AD.

Het plan werd opgeschreven in een jaarplan voor 2025. Eind vorige maand kregen UWV-medewerkers een nadere werkinstructie over hoe 62-plussers geïnformeerd moesten gaan worden.

Regeling ingetrokken

Maar die regeling werd vorige week alweer beëindigd, staat in een nieuwsbericht op de website van de uitvoeringsinstantie.

"Bij nader inzien leidt deze tijdelijke prioritering, met name de vertaling naar de leeftijdscategorie ouder dan 62, tot vragen en onduidelijkheden", schrijft het UWV. Volgens de uitkeringsinstantie hoefden ze geen toestemming te hebben.

Bekijk ook

Minister gaf geen toestemming

De minister had per 1 januari juist een oude regeling, waarbij 60-plussers geen beoordeling kregen en vrijwel automatisch een uitkering ontvingen, afgeschaft vanwege te hoge kosten en te weinig effect op het terugdringen van wachtlijsten. Volgens een woordvoerder lopen er gesprekken over andere oplossingen.

Maar uit antwoorden van het ministerie op vragen blijkt dat daarbij geen afspraken zijn gemaakt over deze 62+-regeling. Er werd voor deze specifieke maatregel geen toestemming verleend, maar het UWV voerde hem alsnog in. De minister weet pas sinds kort dat de maatregel alsnog uitgevoerd werd.

'Minister greep wel degelijk in'

Dat de regeling zo snel beëindigd is door ingrijpen van de minister, wil de woordvoerder niet bevestigen. "Wel steunen we de beslissing van het UWV."

Een goed ingevoerde bron binnen het ministerie laat later weten dat Van Hijum wel degelijk ingreep.

Wettelijk niet toegestaan

Juridisch zijn er ook vraagtekens over de gang van zaken, zegt jurist Natascha Schenk. "Het UWV kan niet eenzijdig zeggen: 'Oh, maar die groep beoordeel ik niet'."

Kamerlid Mariëtte Patijn van GroenLinks-PvdA bevestigt dat. "Zij gaan er niet over. Zo'n regeling is een besluit van de minister en de Kamer samen."

Kijk voor de uitgebreide reacties naar de video hieronder

Ministers krijgen al 10 jaar geen vat op UWV: nieuwe minister moest onlangs nog een onwettige regeling terugdraaien
Ministers krijgen al 10 jaar geen vat op UWV: nieuwe minister moest onlangs nog een onwettige regeling terugdraaien

UWV deed vaker proeven met 'onwettige' 60-plus regelingen

Het is niet voor het eerst dat het UWV zonder overleg iets opzet om wachtlijsten weg te werken, waarbij 60-plussers versneld een uitkering krijgen. Ook dat blijkt uit de ruim duizend pagina's vrijgegeven communicatie tussen het ministerie en het UWV.

Meerdere leden van de huidige Raad van Bestuur van het UWV hebben al eerder meegemaakt dat ze zijn teruggefloten op een zelfstandig ingevoerde regeling.

Proeven en experimenten

Zo stuurde het UWV in de zomer van 2019 een voorstel om 64-plussers een WIA-uitkering te kunnen geven zonder tussenkomst van een verzekeringsarts. Op dat moment gebeurt dit al een jaar op één locatie en geeft de uitvoeringsinstantie zelf aan dat er twijfels zijn of dat volgens de wet mag.

Uit de reactie op dat voorstel blijkt dat toenmalig minister Wouter Koolmees hier niet van op de hoogte was. Kritische vragen die zijn ministerie stelt, worden vervolgens maandenlang niet door het UWV beantwoord.

Niet ingelicht

Drie jaar later publiceren RTL Nieuws en Trouw over een proef in Zwolle waarin eenzelfde regeling speelt met 60-plussers. Minister Karien van Gennip noemt dit in een antwoord op Kamervragen van de SGP en VVD 'onwenselijk' en 'niet conform de wet', omdat zij en de Tweede Kamer niet zijn ingelicht.

Ook als het ministerie wel op de hoogte wordt gebracht van bevindingen bij het UWV, blijkt het niet altijd in staat om die informatie op waarde te schatten. Dat schrijft ook onderzoeksbureau Berenschot vijf jaar geleden in een rapport.

Bekijk ook

Niet op waarde geschat

Hoewel Berenschot wel verbeteringen ziet, ontbreekt volgens de onderzoekers structureel overleg. Het UWV voelt zich onder druk gezet als het ministerie snel antwoorden nodig heeft bij incidenten.

Ook constateert het bureau dat het risico op fouten in beoordelingen en beslissingen vergroot is door een tekort aan artsen en lange wachtlijsten. Met mogelijk grote gevolgen voor arbeidsongeschikten.

Overvallen

Die conclusies en waarschuwingen zijn nog steeds actueel. Als EenVandaag en het AD in juni 2024 voor het eerst publiceren over misstanden bij die WIA-beoordelingen, blijkt minister van Gennip overvallen en niet goed op de hoogte.

Ze krijgt onvolledige informatie van de voorzitter van de Raad van Bestuur Maarten Camps. Hij appt haar een dag voor de publicaties: "Het gaat over rapporten over administratieve kwaliteit en dus niet over de kwaliteit van de beoordeling zelf."

UWV schiet tekort

Dat klopt niet, want ook de kwaliteit van de medische beoordelingen en dienstverlening blijkt uit eigen UWV onderzoeken tekort te schieten.

Een paar dagen later blijkt dat de minister van meer niet op de hoogte was. "Rapporten uit 2022. Waarom wisten wij dat niet?", stuurt Van Gennip naar haar ambtenaren. "Ik schrik hiervan: we wisten het wel. Maar als we dit wel wisten, wat hebben we er dan mee gedaan." De ambtenaren blijken ook verrast. "Dit valt niet onder ruimhartig informeren", sturen ze terug. De minister reageert iets later met. "Graag jouw aandacht. Want dit gaat hard richting betonnen muur"

Bekijk ook

Eerder bij media dan bij minister

Van Gennip moet die week in de Tweede Kamer vragen beantwoorden naar aanleiding van de publicaties. Maar na die beantwoording, krijgt ze te horen dat er nóg een recent rapport ligt waar zij niet van weet.

EenVandaag heeft dat rapport dan al in handen en bereidt een publicatie voor. De minister stuurt: "Bedoel je dat ik dinsdag in de Kamer stond en dat ze [het UWV, red.] gisteren, de dag erna dus, een kritisch rapport met jullie delen dat al vijf weken oud is?!! De vertrouwensvraag wordt zo wel steeds groter."

Bekijk hieronder de video met de tijdlijn van de communicatie

'Ik schrik hiervan': ministers krijgen al tien jaar geen vat op UWV

Reactie minister

Minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid Eddy van Hijum laat in schriftelijke reactie weten over de vrijgegeven communicatiedocumenten: "De correspondentie laat zien dat op cruciale momenten de ernst van problemen in de uitvoering onvoldoende is onderkend. Belangrijke informatie kwam niet of te laat beschikbaar."

Hij gaat verder: "Op basis van deze constatering heb ik reeds in oktober 2024 aan de Algemene Rekenkamer gevraagd om kritisch te onderzoeken hoe in de afgelopen jaren relevante uitvoeringsinformatie rondom de WIA binnen en tussen UWV en SZW is gedeeld."

UWV had onvoldoende aandacht

Het UWV geeft aan dat ze het ministerie van Sociale Zaken te allen tijde op de hoogte houden, maar dat ze zelf onvoldoende informatie beschikbaar hadden. Dit is niet goed, schrijft het UWV. "We hebben onvoldoende aandacht gehad voor de gevolgen van onjuistheden. We hadden beter moeten luisteren naar interne signalen."

Wel geeft het UWV aan dat ze de minister begin december 2024 op de hoogte hebben gebracht van hun voornemen om per 1 januari 62-plussers niet meer te beoordelen. Verder zeggen ze zich niet te herkennen in het patroon dat het ministerie niet goed geïnformeerd zou worden door het UWV.

info

Dossier UWV - samenwerking AD/EenVandaag

Dit verhaal is onderdeel van het 'dossier UWV', wat EenVandaag samen met het AD volgt. Vanuit EenVandaag werken Joost Lammers, Marlou Poncin en Simone Timmer aan alle verhalen. Bij het AD bestaat het team uit Julia Bokdam, Cyril Rosman en John van den Oetelaar.

Heeft u tips of wilt u uw verhaal ook delen? Dat kan via de mail, [email protected], of via ons online meldpunt-formulier.

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.

Alcoholslot in de auto: kun je de blaastest foppen? En andere vragen beantwoord

Alcoholslot in de auto: kun je de blaastest foppen? En andere vragen beantwoord
Bron: ANP

Het alcoholslot in de auto moet terugkomen, vindt de Tweede Kamer. Bestuurders moeten dan eerst een blaastest doen voordat de auto kan starten. We vroegen wat jullie hierover wilden weten.

Jullie vragen worden beantwoord door onderzoeker Ragnhild Davidse van het Instituut voor Wetenschappelijk Onderzoek Verkeersveiligheid (SWOV), en door onderzoeker Martine Blom van het onafhankelijk Wetenschappelijk Onderzoek- en Datacentrum (WODC) dat valt onder het ministerie voor Justitie en Veiligheid.

Ragnhild Davidse (fotograaf: Peter de Graaff) en Martine Blom
Bron: EenVandaag
Ragnhild Davidse (fotograaf: Peter de Graaff) en Martine Blom

1. Het alcoholslot ligt weer op tafel, hoe is dit zo gegaan?

"Het alcoholslotprogramma werd eind 2011 in Nederland ingevoerd, maar stuitte al snel op allerlei praktische en juridische bezwaren en op kritiek vanuit de maatschappij", vertelt WODC-onderzoeker Blom.

"In 2015 kwamen de Hoge Raad en de Raad van State bijna tegelijkertijd met uitspraken, waarna er geen alcoholsloten opgelegd mochten worden aan nieuwe overtreders. Eind 2016 werd het programma volledig stopgezet en werden alle nog aanwezige alcoholsloten uitgebouwd."

Toch blijft het alcoholslot telkens terugkomen als interessante maatregel. "Het blijkt namelijk zeer effectief in het voorkomen van recidive, oftewel het opnieuw rijden onder invloed", zegt Blom.

Dat benadrukte ook verkeersminister Barry Madlener (PVV) afgelopen week in de Tweede Kamer. Een meerderheid van onder meer PVV, GroenLinks-PvdA en VVD pleitte daar voor een herinvoering van het alcoholslot.

info

Merendeel van de Nederlanders ziet alcoholslot voor veelplegers wel zitten

Ook een grote meerderheid van de Nederlanders wil dat het verplichte alcoholslot terugkeert voor mensen die meerdere keren zijn gepakt op rijden onder invloed. Dat blijkt uit onderzoek van Ipsos I&O (in opdracht van Fonds Slachtofferhulp) onder ruim 2.000 deelnemers. 84 procent van hen vindt een verplicht alcoholslot voor veelplegers acceptabel. Voor mensen die een eerste keer worden veroordeeld, zogenoemde first offenders, is dat 43 procent.

2. Wanneer kreeg iemand een alcoholslot opgelegd?

Het doel van het alcoholslot is om te voorkomen dat bestuurders opnieuw gaan rijden met te veel alcohol op, vertelt Blom. "Dit vergroot de kans op ongelukken. Dus dit was een maatregel voor de verkeersveiligheid."

Toen het alcoholslot er in Nederland was, werden bestuurders doorgestuurd naar het CBR (Centraal Bureau Rijvaardigheidsbewijzen) voor een alcoholslotprogramma wanneer zij met 1,3 tot 1,8 promille alcohol op werden betrapt op de weg. Ook als ze voor het eerst in overtreding waren. Voor beginnende bestuurders lag de ondergrens op 1,0 promille. "Dit zijn vergelijkbare grenzen zoals die er zijn voor het tijdelijk afnemen van het rijbewijs", vertelt Davidse.

Bekijk ook

3. Ging het alcoholslot samen met verplichte hulp of voorlichting?

"Ja, het alcoholslot was onderdeel van een programma gericht was op onderliggende alcoholproblemen", vertelt Davidse. "Bij zware overtreders speelt er vaak een verslavingsprobleem. Met het alcoholslot pak je wel het rijgedrag aan, maar niet het onderliggende probleem dat voor een individu en voor de samenleving meerdere negatieve gevolgen kan hebben."

Het CBR kon daarom een educatief programma opleggen, gaat de verkeersonderzoeker verder. "Maar sommige mensen konden niet deelnemen aan dat opgelegde programma, onder andere vanwege de hoge kosten ervan. Die moest je namelijk zelf betalen."

In totaal doorliepen ruim 4.000 mensen het programma.

info

Waarom werd het alcoholslot afgeschaft?

"Het slot was ingevoerd als bestuursmaatregel die los stond van het strafrecht. Iemand werd strafrechterlijk vervolgd met bijvoorbeeld een boete of taakstraf, en kon daarnaast het alcoholslotprogramma opgelegd krijgen door het CBR", legt Blom uit.

"Maar het alcoholslotprogramma had zulke grote gevolgen voor bestuurders, dat het in de praktijk eigenlijk een straf was. Op deze manier werden mensen dus dubbel gestraft voor hetzelfde vergrijp, en dat mag niet."

Daarbij werkte het alcoholslotprogramma ongelijkheid in de hand. "Sommigen konden de hoge kosten niet betalen, en dus niet meedoen. Maar bij weigering moest je je rijbewijs inleveren. Die mensen konden dus niet meer rijden", vertelt Davidse.

"Ook werden bijvoorbeeld beroepschauffeurs extra hard getroffen, omdat zij voor hun werk in verschillende auto's moeten rijden. Die konden niet allemaal een alcoholslot krijgen, en dus kon zo'n chauffeur dan niet werken", zegt ze

4. In hoeverre zijn alcoholsloten zinvol?

Blom onderzocht hoe vaak mensen opnieuw werden gepakt voor het rijden met te veel alcohol op. "Dat bleek heel weinig te gebeuren. Slechts 1 op de 100 deelnemers ging tijdens het alcoholslotprogramma opnieuw de fout in. En slechts 4 op de 100 werden in de 2 jaar daarna opnieuw veroordeeld voor het rijden onder invloed van alcohol."

Blom toonde aan dat het alcoholslot ook na uitbouw van het slot recidive vermindert, door een vergelijking te maken: "We zagen dat mensen in de 2 jaar na afronding van het alcoholslotprogramma een derde minder recidiveerden dan mensen die ook werden aangehouden, maar niet deelnamen aan het programma. Dat is dus een afname van 30 procent."

In Nederland bleek het alcoholslot op de langere termijn effectiever dan in andere landen. Bloms onderzoek geeft hier geen directe verklaring voor, maar ze vermoedt dat het komt doordat Nederland het slot combineerde met een educatief programma over de risico's van rijden onder invloed. Daarnaast kregen deelnemers hun blaastestresultaten te zien, wat mogelijk hun bewustzijn over het eigen gedrag vergrootte.

Of het alcoholslot ook leidt tot minder verkeersongevallen? Davidse van SWOV weet dat er Amerikaanse onderzoeken zijn (zoals deze en deze) waaruit blijkt dat in staten met een alcoholslot er significant minder alcoholgerelateerde dodelijke verkeersongevallen zijn dan in staten zonder zo'n slot.

"Aannemelijk", zegt ze, "want we weten dat bij een promillage van 1,5 het risico op ongevallen meer dan 20 keer zo hoog wordt als bij iemand die nuchter rijdt. Als je dus met een alcoholslot voorkomt dat mensen met zo'n hoog promillage kunnen gaan rijden, dan kun je ervan uitgaan dat dit effect heeft op het aantal ongevallen."

info

Andere Europese landen met een alcoholslot

Zweden was het eerste land dat eind jaren 90 een alcoholslotprogramma introduceerde. Andere Europese landen met een alcoholslot voor overtreders zijn bijvoorbeeld België, Finland, Frankrijk, Polen en Oostenrijk. Ook wordt het slot in sommige landen - zoals Frankrijk, Spanje en Italië - preventief ingezet in bijvoorbeeld schoolbussen en het openbaar vervoer.

5. Kunnen veelplegers niet beter een rijverbod krijgen?

"Ik snap dat een rijverbod klinkt alsof het een zwaardere straf is, maar ik vraag me af of mensen het ook zo ervaren", zegt Blom. "Een rijverbod kun je makkelijk negeren; ook zonder geldig rijbewijs kun je rijden, en de kans dat je gepakt wordt is niet zo groot. Terwijl met een alcoholslot je auto simpelweg niet start als je te veel hebt gedronken."

De cijfers laten ook zien dat een alcoholslot effectiever is dan een rijverbod. "Uit verschillende onderzoeken blijkt dat gebruikers van een alcoholslot 65 tot 90 procent minder recidiveren dan bestuurders die een rijverbod kregen", zegt Davidse.

Uit recent onderzoek van Blom blijkt dat het risico op recidive bij bestuurders die ervoor kozen om hun rijbewijs in te leveren, in plaats van aan het alcoholslotprogramma deel te nemen, tien keer zo hoog was als voor bestuurders die wel aan het programma deelnamen en een alcholslot lieten inbouwen.

Bekijk ook

6. Kan de blaastest niet makkelijk omzeild worden door iemand anders te laten blazen?

"Dat denken mensen vaak, maar wordt lastig gemaakt doordat de bestuurders niet alleen moeten blazen om de auto te starten, maar ook tijdens de rit op willekeurige momenten", vertelt Blom. "Als je dus met alcohol op achter het stuur zou willen kruipen, moet er een nuchtere bijrijder zijn die bereid is om voor jou te blazen. Dat maakt het veel lastiger."

info

EenVandaag Vraagt

In dit artikel zijn antwoorden verwerkt op vragen die zijn ingestuurd via EenVandaag Vraagt. Met EenVandaag Vraagt heb je invloed op wat we maken. Wil je meedoen? Download dan de Peiling-app van EenVandaag, ga dan naar 'Instellingen' en zet je notificaties voor EenVandaag Vraagt aan. Je vindt de vragen en antwoorden terug bij 'Doe mee'. De Peiling-app van EenVandaag is gratis te downloaden in de App Store of Play Store.

7. Waarom wordt dit niet standaard in iedere auto ingebouwd?

"De kosten voor het inbouwen van het slot waren destijds tussen de 4.000 en 5.000 euro, dus daarom wordt dit niet voor iedere auto ingebouwd", zegt Davidse. "Maar sinds halverwege 2024 is er wel nieuwe Europese wetgeving waardoor alle nieuwe voertuigen een aansluiting voor zo'n slot moeten hebben. Zodat zo'n slot makkelijker en goedkoper kan worden ingebouwd, als het nodig is."

"Wel gaan er natuurlijk jaren overheen voordat alle voertuigen zo'n goedkopere aansluiting hebben. Vooral omdat mensen met veel verkeersovertredingen vaker een lagere sociaaleconomische status hebben, en dus minder vaak een nieuwe auto kopen", zegt Davidse.

info

En nu?

Om het alcoholslot opnieuw in te voeren, moet het beter juridisch worden ingekaderd. "Er kan bijvoorbeeld ook worden gedacht over het inkorten van het programma om de maatregel minder zwaar te maken", zegt Blom. "Het vorige programma duurde 2 jaar lang, dat kostte veel tijd en geld, en om die reden vond men het te veel lijken op een straf uit het strafrecht. Er zouden lichtere varianten van het programma kunnen komen voor bijvoorbeeld first offenders, of mensen die minder te veel hebben gedronken."

Het ministerie voor Infrastructuur en Waterstaat onderzoekt op dit moment de mogelijkheden voor het herinvoeren van het alcoholslot, weet Blom. Het is nog niet bekend wanneer het weer op de agenda komt te staan in de Tweede Kamer.

Bekijk ook

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.

Ook interessant