radio LIVE
meer NPO start

Wat raketaanval op Israël betekent voor spanningen in Midden-Oosten: 'Netanyahu vindt het prettig om Iran als vijand te hebben'

Wat raketaanval op Israël betekent voor spanningen in Midden-Oosten: 'Netanyahu vindt het prettig om Iran als vijand te hebben'
Bron: EPA

De wereld houdt gespannen de adem in, hoe gaat Israël reageren na de raketaanval van Iran gisterenavond? "Als je in het Midden-Oosten wordt geraakt en je slaat niet terug, wordt je gezien als zwak. En Israël wil als sterke partij overkomen."

Iran heeft gisterenavond ongeveer 200 ballistische raketten op Israël afgevuurd. De aanval is volgens Iran een vergelding voor de liquidaties van leiders van Hezbollah en Hamas. Het Israëlische leger zegt geen berichten te hebben ontvangen over gewonden in Israël. Toch kondigde Israëlische premier Netanyahu aan dat de aanval kan rekenen op vergelding en daarbij gebruikte hij de woorden: "Iran heeft een grote fout gemaakt en zal ervoor boeten."

Wapengekletter met Iran

Dit soort 'wapengekletter' met Iran heeft volgens defensie-specialist Peter Wijninga van het Haags Centrum voor Strategische Studies veel meer impact op de wereldorde dan de oorlogen die momenteel woeden in Gaza en Libanon. Netanyahu sprak onlangs het Iraanse volk rechtstreeks toe en zei dat Israël niet in gevecht is met het Iraanse volk maar het regime. En dat het land zonder het regime een plek kan zijn zonder oorlog, onderdrukking en armoede.

"Het regime in Iran heeft het moeilijk", zegt Israël-kenner Peter Malcontent. "De steun onder de bevolking brokkelt af. Het gaat slecht met de economie omdat het land zucht onder de sancties die zijn opgelegd door de Verenigde Staten." Volgens hem kijkt Israël met argwaan naar Iran. "Het is de enige grote macht in de regio die werkt aan een atoombom. Israël heeft die al en zit er niet op te wachten dat een ander land ook een atoombom krijgt. Zeker niet als dat land een aartsvijand van Israël is."

Bekijk ook

Olie-industrie als doelwit

Daarom denkt Malcontent dat plekken waar aan zo'n nucleair wapen wordt gewerkt een mogelijk doelwit kan zijn. "Israël weet waar die gebouwen zijn, zij hebben ze in het verleden al proberen te treffen." Dus het is volgens hem niet ondenkbaar.

"Ze hebben uranium-verrijkingsfabrieken, Israël is bang dat Iran een nucleair wapen krijgt", voegt Wijninga toe. "Dat is echt een bedreiging voor Israël. Dus het zou kunnen dat ze zo'n fabriek aanvallen. Daarnaast is ook de olie-industrie een mogelijke interessante locatie, want dat is echt de 'money-maker' van het land."

'Israël is aan zet'

Volgens Wijninga zal Israël mogelijk raketten afvuren op doelen die schade brengen aan de Islamitische revolutionaire garde en het volk ontzien. Militaire doelen dus, zoals opslagplaatsen voor wapens.

"Israël is aan zet, want als je in het Midden-Oosten wordt geraakt en niet terug slaat, wordt je gezien als zwak. Israël wil als een sterke partij overkomen. Als je revolutionaire garde goed weet te raken, zou je de wapens uit de handen slaan zodat Israël niet meer kan worden bedreigd."

Bekijk ook

Imago van Netanyahu

Beide deskundigen zijn het erover eens dat beide landen niet zitten te wachten op een grootschalige oorlog. Maar dat wederzijdse dreiging de politieke leiders wel wat kan opleveren. "Netanyahu vindt het prettig om Iran als vijand te hebben", zegt Malcontent. "Vorig jaar ging het namelijk alleen maar over de strijd tussen Israël en Hamas. Nu wordt het steeds meer oorlog tussen Israël en Iran. Handig voor Netanyahu, want de internationale kritiek op Gaza nam toe."

Westerse landen keuren af wat er in Gaza gebeurt, maar steunen Israël wel in hun strijd tegen Iran, zegt Malcontent. "Op die manier kan hij zorgen dat het westen achter hem blijft staan." Het binnenlandse imago van Netanyahu heeft volgens Wijninga behoorlijk wat schade opgelopen na de aanslagen van 7 oktober. "Dat hij zich in slaap heeft laten sussen door Hamas en natuurlijk de crisis met de gijzelaars die nog steeds niet bevrijdt zijn. De oorlog met Iran is voor Netanyahu een bliksemafleider van die situatie."

Wat gaat Israel doen na raketaanval Iran

'Amerika kan niks anders dan hem steunen'

Volgens Malcontent is het nu nog de vraag wat de bondgenoten van Israël en Iran toestaan. "Amerikanen kunnen niet anders dan hem steunen, maar zij willen ook niet dat er een grootschalige oorlog uitbreekt midden in de Amerikaanse verkiezingsstrijd."

Ook de bondgenoten van Iran zitten volgens Malcontent niet te wachten op een oorlog. "Iran heeft banden aangetrokken met Rusland en het land levert ook wapens aan Rusland voor de oorlog met Oekraïne. China heeft ook goede relaties met Iran en is afhankelijk van Iraanse olie."

'Niemand durft stap te zetten'

Is er iemand nog bezig met vrede? Volgens Wijninga is Israël blijven steken op de 7de dag van de 6-daagse oorlog in 1967. "Israel heeft toen uit voorzorg alle omliggende landen zo zwaar beschadigd dat niemand Israël meer kon aanvallen. Maar daarna heeft niemand bedacht: 'Hoe nu verder?'" Velen vragen zich volgens Wijninga af wat nu het plan is van Israël.

Malcontent ziet dat het niemand lukt om via diplomatieke kanalen vrede te brengen in het Midden-Oosten. "Arabische landen zitten niet te wachten op oorlog. Egypte niet, Jordanië niet en Saudi Arabië ook niet. Alleen geen van die landen is tot nog toe sterk genoeg geweest om de geweldspiraal te stoppen." Het lukt de Amerikanen en Europeanen volgens hem ook niet. "Er is meer nodig om dit conflict te bezweren, maar niemand durft die stap te zetten."

Bekijk ook

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.

VVD wil demonstratierecht inperken: 'Geen blokkades op snelwegen, geen protesten bij herdenkingen'

VVD wil demonstratierecht inperken: 'Geen blokkades op snelwegen, geen protesten bij herdenkingen'
Politieagenten grijpen in bij een demonstratie van Extinction Rebellion op de A12
Bron: ANP

Van klimaatdemonstraties tot pro-Palestina-protesten en boerenblokkades: demonstraties lopen te vaak uit de hand, vindt de VVD. De partij wil grenzen stellen aan het recht op protest. "Dit zijn geen demonstranten, maar delinquenten."

Dat zegt VVD-Kamerlid Ingrid Michon-Derkzen, die morgen tijdens een debat over het demonstratierecht in Nederland een reeks voorstellen zal doen. Daarmee wil ze het demonstratierecht 'beter laten aansluiten bij de uitdagingen van 2025'. Burgemeesters en politie moeten meer mogelijkheden krijgen om op te treden, zegt zij.

'Duizenddingendoekje'

"We zien dat demonstraties volledig uit de hand lopen. Alle middelen om het doel te bereiken zijn geoorloofd", zegt Michon-Derkzen. De toename van agressie en het geweld tegen agenten noemt ze 'stuitend'. Ze wijst op blokkades van snelwegen, de pro-Palestina-demonstraties waarbij een 'hele universiteit kort en klein werd geslagen'. Maar ook op boeren die op snelwegen materiaal in de fik staken, waarbij asbest vrijkwam en daar tegen de regels in met trekkers reden.

"Dat resulteert erin dat demonstranten lijnrecht tegenover de overheid komen te staan. Waarbij die laatste optreedt tegen hen. En de politie als het duizenddingendoekje van de overheid moet komen opdraven om de zaak te handhaven."

Bekijk ook

Nieuwe wet met extra straffen

Wat de VVD betreft voert Nederland, naar Brits voorbeeld, een aparte wet in waardoor het blokkeren van vitale infrastructuur strafbaar wordt gesteld. Bijvoorbeeld wanneer demonstranten vliegvelden, sluizen of andere belangrijke plekken blokkeren. Of wanneer ze zich vastlijmen aan de weg.

"Ook wil ik dat bijvoorbeeld degenen geregistreerd worden die alsnog bij zo'n zogenaamde demonstratie op de snelweg staan terwijl dat niet mag", zegt Michon-Derkzen. "Ik wil dat de schade van zo'n actie op dit soort mensen verhaald wordt. En als we dat niet op die mensen kunnen verhalen, dan in ieder geval op de organisatie die daarvoor verantwoordelijk is."

Fundamenteel grondrecht

Maar het demonstratierecht is een fundamenteel grondrecht, beschermd door de Grondwet en het Europese Verdrag voor de Rechten van de Mens (EVRM). Torn je daarmee niet aan de fundamenten van de democratie?

"Je kan hier in vrijheid demonstreren en voor elk ideaal waar je voor staat. Daar mag je ook de straat voor op gaan. Maar je mag je niet willens en wetens afzonderen van alle regels", zegt Michon-Derkzen. "Mensen die die regels willens en wetens elke keer doelbewust omzeilen, die gaan we niet meer beschermen onder het demonstratierecht."

Bekijk ook

Herdenkingen

De VVD wil zelfs nog een stap verder gaan om te voorkomen dat herdenkingen in de toekomst nog worden verstoord. "Ik wil dat het herdenken altijd boven het recht van demonstreren gaat. Herdenken gaat om stilte, met elkaar in stilte een belangrijk moment beleven. Het demonstratierecht moet in de ogen van mijn fractie daarvoor wijken."

Hiervoor wil Michon-Derkzen de Wet openbare manifestaties (Wom) herzien. Concreet betekent dit dat het Kamerlid wil dat burgemeesters demonstraties bij herdenkingen moeten kunnen verbieden op basis van 'het verheerlijken van terrorisme'.

Kabinetsplannen

Hoewel demonstraties nu al verboden kunnen worden vanuit het oogpunt van volksgezondheid, verkeer of een ernstige aantasting van de openbare orde, worstelen burgemeesters steeds vaker met ordeverstorende demonstraties. Minister van Justitie en Veiligheid David van Weel zei daarom eerder ook al 'hardere grenzen te willen stellen aan het demonstratierecht'. Volgens hem gaat het dan niet zozeer om het inperken van het demonstratierecht, maar om grenzen stellen.

Wat die grenzen zijn, kan Van Weel nog niet zeggen. Daarvoor wacht hij een onderzoek af van het Wetenschappelijk Onderzoek- en Datacentrum (WODC). In het onderzoek wordt gekeken hoe het demonstratierecht zich verhoudt tot andere grondrechten, zoals het recht op privacy. Tegen het thuis opzoeken van politici valt bijvoorbeeld moeilijk op te treden. De resultaten van dit onderzoek worden op z'n vroegst dit voorjaar verwacht.

Demonstratievrijheid als vrijbrief

Emeritus hoogleraar algemene rechtswetenschap Jan Brouwer zegt de wens van de politiek te begrijpen om de grenzen van het demonstratierecht nader aan te halen. "Demonstranten gebruiken de demonstratievrijheid min of meer als een vrijbrief om strafbare feiten te plegen, omdat zij hun onderwerp zo belangrijk vinden. Ze maken dus zelf de afweging: dit moeten wij op die manier doen, zich niet realiserende dat ze daarmee het maatschappelijk draagvlak voor hun vrijheidsrecht ernstig ondermijnen."

Volgens Brouwer worden in meerdere Europese landen momenteel de teugels verder aangetrokken. "Engeland loopt daarin op dit moment voorop. Die hebben allerlei maatregelen genomen om die demonstranten heel duidelijke grenzen te stellen. Geen infrastructurele projecten blokkeren, geen superlijm meenemen, geen hangsloten meenemen, geen gezichtsbedekkende kleding."

Wetgeving niet nodig

Maar volgens Brouwer zijn de maatregelen die de VVD voorstelt helemaal niet nodig. Burgemeesters hebben volgens hem al voldoende mogelijkheden om bijvoorbeeld een einde te maken aan de de blokkade van een snelweg. "Maar dan moet je de mankracht hebben en daar loopt het in Nederland op vast. Engeland heeft verhoudingsgewijs veel meer politieagenten ter beschikking dan de Nederlandse overheid."

Het lijkt Brouwers verstandiger burgemeesters in Nederland beter te trainen in wat allemaal al mogelijk is. "In welke maatregelen en voorwaarden ze allemaal kunnen stellen. Een heel belangrijke factor is ook de communicatie met potentiële demonstranten sterk te verbeteren."

Eerder vroegen we leden van het Opiniepanel of zij vinden dat het demonstratierecht moet worden ingeperkt. Onderzoeker Rozemarijn Lubbe presenteert de resultaten

Wat vindt het Opiniepanel: moet het demonstratierecht worden ingeperkt?

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.

Minister Beljaarts wil AI-centrum in Nederland bouwen: 'Niet afhankelijk zijn van andere landen'

Minister Beljaarts wil AI-centrum in Nederland bouwen: 'Niet afhankelijk zijn van andere landen'
Minister Dirk Beljaarts van Economische Zaken
Bron: EenVandaag

Het kabinet wil een grote AI-supercomputer in Nederland, zodat we voor de rekenkracht die nodig is voor AI-toepassingen, niet langer afhankelijk zijn van het buitenland.

Vandaag stemt de Tweede Kamer over het plan van het kabinet om een AI-supercomputer te bouwen in Nederland. Het nieuwe, eigen AI-centrum moet ons land in staat stellen om "voor de zorg, defensie en het bedrijfsleven echt een verschil te kunnen maken in de toekomst", legt minister van Economische Zaken Dirk Beljaarts (PVV) uit.

Enorme rekenkracht nodig

Veel mensen kennen kunstmatige intelligentie (AI) vooral van toepassingen zoals ChatGPT, maar de technologie reikt veel verder. Voor complexe AI-toepassingen is een enorme rekenkracht nodig, die geleverd wordt door grote supercomputers. Denk aan een grote hal vol met rijen computerkasten.

Hoewel Nederland al een aantal supercomputers heeft, is dit nieuwe centrum specifiek bedoeld voor AI-onderzoek en toepassingen. Het idee is dat verschillende partijen de supercomputer kunnen gebruiken voor berekeningen die nu onmogelijk of extreem tijdrovend zijn.

Bekijk ook

'We lopen achter'

Dit is volgens het kabinet cruciaal voor de ontwikkeling van AI in Nederland. "We willen dat de zorg, defensie en het bedrijfsleven hiermee aan de slag kunnen in een beveiligde omgeving. Zij moeten de volledige controle hebben over hun data, zonder deze te hoeven delen", zegt Beljaarts. Ook de wetenschap en commerciële partijen kunnen gebruik maken van het centrum.

Met het AI-centrum hoopt Beljaarts andere landen op het gebied van AI te kunnen bijbenen. Volgens de minister zijn we nog niet te laat. "De koploperspositie is al aan ons voorbij gegaan, maar we hoeven nog niet als hekkensluiter te eindigen als Nederland. We kunnen echt nog wel in de kopgroep mee, maar dan moeten we wel op tijd actie ondernemen.

Samen met de markt

Aan deze supercomputer hangt een prijskaartje van zo'n 300 miljoen euro. "Het is een grote investering", zegt de minister. "Maar het is niet alleen een publieke investering. Dit is iets wat je samen met de markt, met private partijen kunt doen. En als de timing goed is doet de Europese Commissie ook nog voor de helft mee."

Nederland wil samen met Frankrijk, Duitsland en Estland een Europees consortium oprichten voor digitale infrastructuur, zo maakte staatssecretaris Zsolt Szabó (Digitalisering) bekend in de Tweede Kamer. Deze AI-computer kan daar als het aan het kabinet ligt ook een bijdrage aan leveren.

Minister Beljaarts van Economische Zaken wil een AI-centrum in Nederland bouwen

Soevereine rekenkracht

Minister Beljaarts wil voorkomen dat we voor AI-toepassingen afhankelijk zijn van het buitenland, zegt hij. "Ik denk dat het cruciaal is dat we, naast onafhankelijkheid van de Amerikaanse defensie-industrie en het Russische gas, ook toewerken naar digitale en strategische soevereiniteit in Europa."

"Wat we nu doen is capaciteit inkopen van andere landen", legt hij uit. "Het is belangrijk dat we in ieder geval voor de basisrekenkracht niet afhankelijk zijn van commerciële partijen of andere landen. Je wil kunnen beschikken over rekenkracht op Nederlands grondgebied, waar we zelf over beslissen." Soevereine rekenkracht, noemt de minister het.

Afhankelijk van Big Tech

Hoogleraar digitalisering Reijer Passchier ziet ook het belang in van digitale onafhankelijkheid. Hij waarschuwt voor de enorme invloed die Amerikaanse technologiebedrijven nu al hebben in de digitale wereld. Op social mediaplatforms, in dataopslag, maar ook op het terrein van kunstmatige intelligentie.

Toch bestaat, ook wanneer je de supercomputer op eigen grondgebied hebt, nog steeds een vorm van afhankelijkheid van Big Tech, ziet Passchier. Om de supercomputer daadwerkelijk te bouwen, zijn we nog steeds sterk afhankelijk van Amerika. De twee gigantische techbedrijven die chips kunnen leveren, Nvidia en AMD zijn daar namelijk gevestigd.

Bekijk ook

'Hun software zit overal in'

Volgens Passchier moeten wij ons zorgen maken over de afhankelijkheid van de computerkennis van Amerika. Mochten de diensten van deze bedrijven om wat voor reden dan ook uitvallen, dan hebben we een heel groot probleem.

"Al heel lang merken we dat Amerikaanse bedrijven niet geneigd zijn om zich aan Europese regels te houden, en ook niet altijd dezelfde waarden hebben als wij in Europa", zegt de hoogleraar. "We zijn afhankelijk van hun software, en die zit overal in; van deurbellen, tot auto's, tot in systemen van onze overheid."

Europese alternatieven

"Ik snap dat die zich dat de minister nu alsnog met Amerikaanse bedrijven in zee gaat, maar tegelijkertijd denk ik dat hij ook de ontwikkeling van Europese alternatieven moet ondersteunen. En daar ook het liefst zoveel mogelijk zelf gebruik van moet maken", adviseert hij.

Het is nog niet bekend waar het nieuwe AI-centrum moet komen. Dat zal afhangen van de ruimte op het stroomnet, zegt het ministerie. Coöperatie SURF, een digitaal samenwerkingsverband van onderwijsinstellingen in Nederland dat al een supercomputer voor wetenschappelijke doeleinden beheert, zal ook de nieuwe AI-computer gaan beheren.

Hoe kunstmatige intelligentie zichzelf kapotmaakt

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.

Ook interessant