De nieuwe pensioenwet vervangt het oude stelsel waarin vaste uitkeringen een beloftes waren. Alles gaat draaien om een 'persoonlijk pensioenvermogen'. Toch roept het nieuwe pensioenstelsel nog steeds veel vragen op in de chat, daar zijn we ingedoken.

Het nieuwe pensioenstelsel betekent dat je pensioen niet meer vaststaat, maar afhankelijk is van hoe de economie het doet. Veel pensioenfondsen wachten nog met de overstap naar het nieuwe systeem, blijkt uit cijfers van DNB en AFM. "Het is belangrijk dat pensioenfondsen zorgvuldig omgaan met deze grote overgang", zegt Ger Jaarsma van de Pensioenfederatie, de koepelorganisatie van bijna alle pensioenfondsen.

Waarom is er onduidelijkheid?

"Ik zit al veertig jaar in het pensioenvak en de nieuwe pensioenwet is de grootste verandering die ik ooit heb meegemaakt", zegt Herman Kappelle, hoogleraar fiscaal pensioenrecht. De wet is volgens hem ingewikkeld, en dat zorgt voor onzekerheid. "Als politici een aangenomen wet opnieuw ter discussie stellen, raken mensen in de war."

Politieke partijen zoals de PVV en de BBB pleitten tijdens de verkiezingen voor een terugkeer naar het oude stelsel. Patrick Fey van vakbond CNV waarschuwt alleen dat dit leidt tot tijdverlies en wantrouwen: "Na tien jaar onderhandelen is de wet aangenomen. Teruggaan betekent een herhaling van zetten en het verliezen van vertrouwen."

Het oude stelsel was niet meer houdbaar

Kappelle merkt dat het voor veel mensen onduidelijk is waarom het oude pensioenstelsel moest worden aangepast. Een belangrijk probleem was dat pensioenen jarenlang niet geïndexeerd konden worden, zelfs niet toen de rendementen goed waren. Dit leidde tot veel frustratie onder gepensioneerden.

Fey noemt het oude systeem 'een mooi maar krakkemikkig huis dat niet meer voldeed aan de eisen van deze tijd'. Hoewel het jarenlang succesvol was, had het een grote onderhoudsbeurt nodig. Door strenge regels konden pensioenen niet omhoog en paste het systeem niet meer bij de moderne arbeidsmarkt, waarin mensen vaker van baan wisselen.

'Onzekerheid, maar geen gokspel'

Mensen maken zich zorgen over hun pensioen omdat ze niet precies weten hoeveel ze straks krijgen. "Pensioenfondsen kunnen pas kort voor de overgang vertellen wat het in euro's betekent", legt Fey uit.

Kappelle wijst erop dat goede uitleg essentieel is om de onrust te verminderen. "Het nieuwe systeem brengt meer onzekerheid, maar het is geen gokspel", zegt hij. "Mensen willen weten wat ze kunnen verwachten. Pensioenfondsen sturen daarom brieven met scenario's: wat gebeurt er bij een gunstige, ongunstige of gemiddelde economische situatie? Dat helpt om transparantie te bieden", vult Jaarsma aan.

Wat verandert er precies?

Maar volgens Jaarsma verandert er in de praktijk voor de gepensioneerden en voor de werkenden weinig. "Wel gaat er onder de motorkap bij pensioenfondsen veel veranderen." Het huidige systeem werkt met één grote collectieve pot waarin alle premies worden gestort. Gepensioneerden hebben op basis daarvan een aanspraak en krijgen hun pensioen betaald uit deze gezamenlijke pot.

"Wat we in het nieuwe systeem gaan doen", vervolgt hij, "is dat iedereen als het ware een eigen pensioenrekening krijgt. In het jaaroverzicht staat hoeveel geld er voor iemands pensioen klaarstaat."

'Geld kan niet zomaar verdwijnen'

'Mijn pensioen gaat verloren bij de nieuwe pensioenwet' is een gerucht dat veel rondgaat. Fey noemt dit onzin. "Er verdwijnt geen geld tijdens de overgang, misverstanden ontstaan omdat mensen geen directe controle over hun pensioen hebben."

"De term 'casinopensioen' maakt mensen ook onnodig bang", zegt Kappelle. Jaarsma voegt toe dat pensioenfondsen streng worden gecontroleerd door toezichthouders zoals De Nederlandse Bank en de Autoriteit Financiële Markten. "Geld kan niet zomaar verdwijnen."

Hoger rendement, maar meer onzekerheid

Het nieuwe systeem biedt kansen op een hoger rendement, legt hoogleraar Kappelle uit. "Omdat er geen buffers meer nodig zijn, kunnen pensioenfondsen risicovoller beleggen, wat op de lange termijn vaak meer oplevert." Maar dat betekent ook dat pensioenen iets lager kunnen uitvallen als het economisch tegenzit, voegt Jaarsma toe.

Het oude stelsel kende buffers om te garanderen dat er altijd genoeg geld beschikbaar was voor uitkeringen, zelfs in slechte tijden. "Maar zelfs dat bleek niet voldoende, in de afgelopen jaren met algemene rentes, hebben sommige pensioenfondsen de uitkeringen daadwerkelijk moeten verlagen. En deze relatieve veiligheid ging ten koste van potentieel rendement. Zekerheid kost nu eenmaal geld", zegt Kappelle.

Pensioenfondsen schuiven overstap nieuw stelsel voor zich uit

Het aantal pensioenfondsen dat per 1 januari 2025 overstapt naar het nieuwe pensioenstelsel is fors gedaald, bleek deze maand uit cijfers van DNB en AFM. Volgens Kappelle spelen meerdere factoren een rol bij deze vertraging.

"Politieke onduidelijkheid zorgt ervoor dat diverse fondsen nog even afwachten om te zien wat de definitieve regelgeving zal worden", zegt Kappelle. "Daarnaast speelt een schaarste in IT-capaciteit en adviescapaciteit een grote rol."

Dekkingsgraad

"De dekkingsgraad is ook een belangrijke factor," legt Kappelle uit. "Hoe hoger de dekkingsgraad, hoe makkelijker het invaren. Maar het is zeker niet de enige factor."

De dekkingsgraad geeft aan of een fonds genoeg vermogen heeft om de pensioenen in de toekomst uit te keren. Een hogere dekkingsgraad betekent dat een fonds meer vermogen heeft dan nodig om pensioenen uit te keren, terwijl een lage dekkingsgraad kan betekenen dat een fonds financiële problemen heeft bij het voldoen aan die verplichtingen.

'Je moet zeker weten dat alles op groen staat'

"Maar een pensioenfonds kan ook wachten met overstappen vanwege administratieve uitdagingen, volgens Jaarsma. "Bij veel fondsen moet bijvoorbeeld hun ICT-systeem omgebouwd worden en de gegevens van alle deelnemers in het systeem moeten kloppen."

"Je moet zeker weten dat alles op groen staat, anders loop je het risico dat je fouten maakt. Fondsen die uitstellen, hebben vaak één of twee dingen nog niet goed geregeld, en nemen daarom extra tijd. Je moet het gewoon in één keer goed doen."

Een eerlijk systeem voor jong en oud

Een veelgehoorde zorg in onze chat is of jongeren de dupe worden van het nieuwe systeem. "Het kan nooit volledig gegarandeerd worden dat jongeren niet benadeeld worden door de nieuwe pensioenwet, maar de overheid heeft wel waarborgen ingebouwd", zegt Kappelle.

Zo mag er geen vermogen van jongeren worden gebruikt om ouderen uit te keren. "Het moet voor alle deelnemers kloppen." De rekenregels van de overheid moeten voorkomen dat de ene generatie de andere benadeelt volgens Kappelle.

Wat als ik al met pensioen ben?

Voor gepensioneerden verandert er weinig, benadrukt Jaarsma. "Fondsen informeren gepensioneerden over wat ze kunnen verwachten bij verschillende economische scenario's."

Kappelle benadrukt dat het doel vooral bedoelt is om te voorkomen dat pensioenen opnieuw jarenlang niet worden geïndexeerd. "Met het oude systeem konden uitkeringen niet omhoog, zelfs niet met goede rendementen. Dat probleem wordt nu aangepakt."

'Verantwoordelijkheid ligt bij mensen zelf'

Een grote uitdaging is hoe informatie over de nieuwe wet effectiever kan worden overgebracht. "De informatie is er, maar als mensen het niet lezen of begrijpen, komen we niet verder", zegt Kappelle.

Volgens Jaarsma is het cruciaal om pensioen een normaler gespreksonderwerp te maken, ook bij jongere doelgroepen. "Maar uiteindelijk ligt de verantwoordelijkheid bij mensen zelf. Ze moeten de stap zetten om te kijken wat er voor hen verandert."

De Consumentenbond doet vandaag een oproep in de Tweede Kamer: verlaag de btw op elektriciteit om de energierekening financieel behapbaar te houden. Maar is dat de oplossing? "Tijdelijke pleister."

De energierekening: voor veel mensen is het een grote zorg. Daarom roept de Consumentenbond op om het btw-tarief voor energie van 21 procent naar 9 procent te verlagen.

Hoge rekening profiteert

Dat er iets moet gebeuren is duidelijk, ook volgens energie-expert bij Milieu Centraal Gwen Jansen. Maar het voorstel van de Consumentenbond is volgens haar maar 'een tijdelijke pleister'. Daarbij is het vooral voordelig voor mensen die al veel stroom gebruiken, en niet voor mensen die juist proberen de energierekening laag te houden omdat ze al moeite hebben met betalen.

"Dit voorstel is eigenlijk vooral goed voor de mensen met een hoge energierekening, want die profiteren het meest", vertelt ze. "Maar juist de mensen die het heel hard nodig hebben, maar een lagere energierekening hebben, profiteren minder. Dus wij zijn voorstander van meer structurele maatregelen."

Beter isoleren

Minder btw betalen klinkt als een goed idee, maar houdbaar is het niet volgens Jansen. "Want uiteindelijk gaat die btw weer omhoog, dus je kan beter kijken hoe deze mensen op de langere termijn geholpen kunnen worden."

Maar er zijn volgens de energie-expert wel andere maatregelen die genomen kunnen worden om de energierekening betaalbaar te houden. "Verreweg op één staat het beter isoleren en ventileren van de woningen. Energie die je niet verbruikt hoef je ook niet te betalen. 2 op de 3 woningen zijn nog slecht geïsoleerd en 9 op de 10 slecht geventileerd. Dat zorgt voor veel hogere kosten dan nodig is."

Inzet energiecoaches

Maar volgens Jansen kunnen zogenaamde energiecoaches ook een groot verschil maken. Dat terwijl in bijvoorbeeld de gemeente Amsterdam de huis-aan-huisbezoeken met de energiecoaches worden stopgezet. "Uit onderzoek van TNO blijkt heel duidelijk dat energiecoaches, heel goed werk leveren en dat zij de maatschappelijke kosten ook op termijn heel erg laag kunnen houden. Ook voor de gezondheid van heel Nederland is dat goed."

Het is een laagdrempelige manier om mensen te helpen, zegt Jansen. "Je ziet dat heel veel energiehulp mensen nog niet bereikt. De deuren blijven dicht, vooral bij mensen die de energierekening niet kunnen betalen. Daar is schaamte en wantrouwen. Hoe kom je daar wel binnen? Door heel dicht bij deze mensen te staan." Volgens de experts is dat het geval met energiecoaches. "Die werken ook vaak met vrijwilligers uit de buurt, die wel binnenkomen bij deze mensen."

Radiatorfolie, douchetimers en tochtstrips

Claar Wachter is zo'n energiecoach bij organisatie !WOON die bewoners in Amsterdam bijstaat. Zij weet precies waar ze op moet letten als ze bij mensen over de vloer komt, en heeft een aantal trucjes die ze altijd aanbeveelt. Bijvoorbeeld een timer voor in de douche: "Na 5 minuten geeft die een geluid als een sirene." Of folie achter de verwarming: "Dat zorgt dat je niet de buitenmuur verwarmt, maar dat alles binnen blijft."

En zo kan ze nog even verder gaan: tochtstrips, de instellingen van de cv-ketel en zelfs de brievenbus komen aan bod bij haar huisbezoeken. Daar ziet ze ook wat de hoge rekening met mensen kan doen. "Ik kom ook wel bij mensen die hun verwarming niet aan durven te zetten vanwege de energierekening. Dat is ook niet goed voor de gezondheid."

'Het is altijd zinvol'

Het werk van Claar wordt gewaardeerd door de mensen die het nodig hebben. "Mensen zijn blij als ik uitleg hoe de verwarming werkt: dat je niet de radiatoren aan en uit moet doen, maar de thermostaat moet gebruiken. Of mijn uitleg over de radiatorfolie of over ventileren. Het is altijd zinvol, ook als het alleen is om mensen gerust te stellen dat ze het meeste goed doen."

Een lagere btw is volgens Claar helemaal niet zo'n slecht idee. "Er zit nu wel heel veel belasting op voor de consument, dus ik ben het wel eens met de redenatie." Verder is de energiecoach het met Milieu Centraal eens dat goede isolatie in woningen de meest duurzame oplossing is. "Dat scheelt enorm."

Investeren in energiehulp

Helemaal tegen het idee van de Consumentenbond is Jansen van Milieu Centraal overigens niet. "Elke poging om te zorgen dat die energierekening betaalbaar wordt, is hartstikke goed want het is heel erg nodig. Maar", gaat ze verder, "wij denken dat er een betere maatregel is."

"Wij zijn er groot voorstander van dat het energiehulp-werkveld eigenlijk versterkt wordt om hun werk nog beter te kunnen doen. Dat ze de tools krijgen, de content, de kennis om de mensen ook structureel te kunnen helpen", sluit ze af.