Wat heeft Rutte nou precies beloofd? En 4 andere vragen over koopkracht

Het is deze dagen het meest uitgesproken woord op het Binnenhof: koopkracht. Maar waarom is het zo'n politiek beladen thema? En heeft Rutte nou echt zijn belofte geschonden? 5 vragen over koopkracht aan politiek commentator Joost Vullings.

Joost, wat is koopkracht ook alweer?

Koopkracht geeft aan wat huishoudens met hun inkomen kunnen kopen. De precieze definitie kun je hier lezen. Wat belangrijk is om hierbij aan te merken is dat bij het vaststellen van de koopkrachtplaatjes er vanuit wordt gegaan dat er niks veranderd aan je persoonlijke situatie.

Dus een periodieke verhoging die als je werknemer kunt krijgen van de werkgever, die wordt hier niet in mee genomen. Maar ook persoonlijke situaties als een nieuwe baan of een echtscheiding worden buiten beschouwing gelaten. Dus koopkrachtplaatjes zeggen lang niet alles over wat je volgend jaar daadwerkelijk te besteden hebt.

Wordt alleen in Nederland de koopkracht tot achter de komma uitgerekend?

Nederland is hier wel heel uniek in, ja. Ook in Zweden schijnen ze iets te hebben wat hier op lijkt, maar het zo nauwkeurig uitrekenen wat de effecten zijn op de portemonnee van de burger is wel echt een Nederlandse "hobby". In 1969 begon het kabinet de Jong met het uitgeven van eerste koopkrachtplaatjes. In die tijd had je nog redelijk standaard huishoudens, verdienden we grosso modo ongeveer hetzelfde nog en kon je dus heel goed zien via deze koopkrachtberekeningen wat het effect van beleid is.

Nederland is verder een land waar er van links tot rechts in de politiek wel een algemene consensus is dat de inkomensverschillen van de burger niet te ver uit elkaar moet lopen. Dat kun je met dit soort berekeningen heel goed in de gaten houden. Dus daarom zullen we nog wel even doorgaan met deze Nederlandse traditie.

Waarom is het thema koopkracht zo politiek beladen?

Het is dit jaar extra beladen. We zijn uit de crisis gekomen en het idee is toch dat vooral de middenklasse op moest draaien voor de crisis van 2008. Bij het aantreden van dit kabinet gaf Rutte dan ook aan dat iedereen het zou merken dat het weer beter gaat met de economie. Vorig jaar becijferde het CPB dat huishoudens er gemiddeld 1,2 procent op vooruit zouden gaan. Daar merk je niks van in je portemonnee.

En als dan ook nog de energierekening duurder wordt en de dagelijkse boodschappen, dan ontstaat er natuurlijk wel een soort chagrijn en scepsis bij burgers. Dus de coalitie is wel eensgezind om bij deze Prinsjesdag-begroting ervoor te zorgen dat mensen ook echt het gevoel gaan krijgen dat ze erop vooruit gaan.

Lees ook

• 

  Weinig vertrouwen in koopkrachtplannen: 'Wij middeninkomens betalen alleen maar meer'

  • 31-08-2019

Wat heeft Rutte nou precies beloofd als het om onze koopkracht gaat?

Politici zijn wel zo wijs om het woord belofte niet letterlijk in de mond te nemen. Maar als je als premier steeds benadrukt dat het economisch beter gaat en dat de burger hiervan moet gaan meeprofiteren, dan komt het in een gemiddelde huiskamer wel degelijk als een belofte binnen. En als vervolgens die "plus" toch tegenvalt, dan is het logisch dat er kritiek komt.

Bovendien moet je het psychologisch effect van zo'n hogere energierekening of duurdere boodschappen ook niet onderschatten, daar wordt je constant mee geconfronteerd. Het feit dat je via allerlei regelingen weer geld terugkrijgt, dat ervaar je minder sterk als extra geld in je portemonnee.

Gaan we er dit jaar dan wél echt op vooruit?

De plannen die er nu liggen zouden voor een koopkrachtverbetering van 2 procent moeten zorgen. Dit heeft het CPB becijferd. Ja, is dat veel of weinig? Als je weinig verdient krijg je er ook niet zoveel bij. En zoals eerder gezegd, persoonlijke beslissingen hebben veel meer invloed op je koopkracht dan overheidsbeleid. Even plat gezegd: een echtscheiding of een kind erbij kan desastreus zijn voor je besteedbaar inkomen, een promotie werkt juist weer de andere kant op.

Wel is duidelijk geworden uit de uitgelekte plannen dat het kabinet echt iets wil doen aan de positie van de middeninkomens. Dit is ook electoraal belangrijke groep voor iedere partij en het idee leeft breed in Den Haag dat er voor deze groep echt iets gedaan moet worden.