Morgen start Nederland een rechtszaak tegen Syrië bij het Internationaal Gerechtshof, in de hoop een einde te maken aan martelingen van het Syrische volk. Wat dit precies inhoudt bespreken we met hoogleraar internationaal recht André Nollkaemper.

Nederland daagt, samen met Canada, Syrië voor het Internationaal Gerechtshof in Den Haag. Dit omdat het land haar burgers onmenselijk zou hebben behandeld en zou hebben gemarteld. Het is voor het eerst dat Nederland een andere staat voor de rechter sleept zonder er zelf belangen bij te hebben.

1. Wat gebeurt er nou eigenlijk morgen?

Nollkaemper: "Allereerst moet het Hof bevoegd geacht worden en de zaak ontvankelijk verklaard, maar ik verwacht daar geen problemen bij. Syrië heeft het VN-Verdrag tegen foltering ondertekend, maar leeft dit niet na. Daar is genoeg bewijs voor en daarom kan Syrië daarop aangesproken worden."

"Nederland heeft gevraagd om twee procedures: een bodemprocedure en een procedure om voorlopige maatregelen. Bij de bodemprocedure moet er vastgesteld worden of er sprake is van schending van het antifolterverdrag. Schriftelijke stukken en mondelinge verhandelingen worden dan bekeken. Die procedure kan 1 tot 3 jaar duren."

Nederland heeft aangegeven daar niet op te willen wachten en heeft daarom de procedure voor voorlopige maatregelen aangevraagd. "Dat kan allemaal heel snel, in 1 week zelfs. En op basis van de informatie die er nu ligt, zal het Hof het waarschijnlijk achten dat er sprake is van foltering."

In dat geval kan Syrië worden gedwongen per direct maatregelen te nemen en zich, terwijl de bodemprocedure loopt, te onthouden van verdere overtredingen. Nollkaemper: "Morgen wordt gestart met het verzoek van Nederland om op zo'n kort mogelijke termijn een voorlopige maatregel te gelasten tegen Syrië."

2. Komt Syrië überhaupt naar Den Haag?

"Je weet pas op de dag zelf of er iemand van Syrië gaat komen. Er moet een agent worden benoemd die voor het land optreedt. Meestal is dat iemand van de ambassade, aangevuld met een team van juristen en externe hoogleraren. En iemand van de Syrische overheid die hiervoor naar Nederland overkomt."

"Eigenlijk zou de hoorzitting over deze voorlopige maatregelen al in juli hebben plaatsgevonden, maar op verzoek van het Syrisch regime is de zaak 3 maanden uitgesteld. Je zou daaruit kunnen afleiden dat Syrië wel in procedure is, ze heeft het niet totaal genegeerd. Ze is wel met het Hof in gesprek gegaan voor een nieuwe datum."

3. En wat als Syrië niet komt opdagen?

"Het is niet ongebruikelijk dat staten niet komen opdagen, maar de procedure gaat in dat geval toch gewoon door. Nederland en Canada zullen hun kant belichten en Syrië heeft dan geen inbreng in die voorlopige maatregel procedure. Het Hof zal vervolgens uitspraak doen, alleen gebaseerd op informatie gegeven door Nederland en Canada. Dat is niet ideaal, maar wel de procedure zoals het gaat."

Bron: EenVandaag

4. Hoe kansrijk is deze zaak?

"Gezien alle feiten die ik ken, denk ik dat de procedure behoorlijk kansrijk is. In een eerdere zaak, België-Senegal, ging het ook over dit antifolterverdrag. Toen heeft het Hof ook bepaald dat België een procedure kon beginnen."

"Uiteindelijk zal het gaan om de bewijzen die worden gevonden tegen Syrië. Maar op grond van alle rapporten die er al liggen over de afgelopen 10 jaar, waar het Hof doorheen zal gaan, acht ik de kans toch heel aanzienlijk dat het Hof op grond van die bewijzen zal vaststellen dat er sprake is van schending van het antifolterverdrag."

5. Wat voor gevolgen zal dat hebben? Komt Assad in de gevangenis terecht?

"Nee, want het gaat hier om een veroordeling van de staat Syrië, niet om gevangenisstraf voor individuen. De staat wordt opgedragen om een aantal maatregelen te nemen. Nederland vraagt om acht verschillende aspecten."

Zo moet er schadevergoeding komen voor de slachtoffers van misdrijven, moeten de folterhandelingen gestopt worden en moet er vanuit Syrië medewerking komen aan strafprocedures van individuele verdachten in Syrië of het buitenland.

"Dat is ook een belangrijk lijntje, omdat er ook procedures gaan lopen tegen individuen in Syrië die zich schuldig hebben gemaakt aan foltering. Die strafprocedures zouden dan ook kunnen gaan plaatsvinden, als Syrië meewerkt aan de overdracht van verdachten."

6. Maar dat gaat Syrië met een Assad als leider toch nooit doen?

"Het is natuurlijk de vraag of Syrië dat ook zal doen met Assad aan het roer. Het Hof heeft geen politiemacht beschikbaar om dat af te dwingen. We moeten wel realistisch zijn. De werkelijkheid in Syrië zal niet van vandaag op morgen veranderen en het zal geen verschil uitmaken voor de burger in Syrië."

"Maar ik ben eerder van het glas halfvol dan halfleeg: zo'n uitspraak van het Gerechtshof kan dan ook een bouwsteen zijn om de procedures tegenover individuele verdachten te versterken. Er is al veel gezegd over de wandaden van Assad, maar als nu het hoogste juridische orgaan van de VN meldt dat er sprake is van foltering, en dat er een plicht ligt op Syrië om zich van bepaalde praktijken te onthouden, dan is dat een uitspraak die extra gewicht in de schaal legt."

"Om in het totale politieke krachtenveld van staten, die toch elke dag weer hun houding moeten bepalen naar Assad, een uitspraak van de hoogste rechter van de VN te hebben dat Syrië zich niet aan bepaalde plichten houdt, vind ik hoe dan ook een juridische en politiek relevant feit. Bovendien gaat er een voorbeeldfunctie van uit voor andere landen."

Om het overvolle stroomnetwerk te ontlasten, wordt gezocht naar creatieve oplossingen. Minister Sophie Hermans en staatssecretaris Chris Jansen sluiten vandaag een 'netcongestiedeal' met de ov-sector om netcongestie tegen te gaan.

Elektrische auto's, zonnepanelen, warmtepompen: ons stroomnetwerk is overvol. Netcongestie wordt dat genoemd.

File op het net

"We kunnen spreken van file op het elektriciteitsnet", zegt energieanalist Sanne de Boer van de Rabobank. "Vergelijk het met de de snelweg. Als iedereen tegelijk wil invoegen, dan kan dat niet."

"Hetzelfde gebeurt op het stroomnet. De afgelopen jaren heeft iedereen meer elektriciteit verbruikt, en vaker op hetzelfde moment. Dat past niet."

Deal met de ov-sector

Om deze zogenoemde netcongestie te bestrijden, is de komende 15 jaar een investering van 195 miljard euro nodig, volgens het Rijk. In de tussentijd wordt er gezocht naar creatieve oplossingen.

Minister Sophie Hermans van Klimaat en Groene Groei en staatssecretaris Chris Jansen van Openbaar Vervoer en Milieu sluiten daarom vandaag een 'netcongestiedeal' met de openbaar vervoerssector. Het idee is dat het openbaar vervoer gaat helpen om de druk op het elektriciteitsnet te verminderen.

Efficiënter gebruikmaken van infrastructuur

"Op deze manier kunnen we efficiënter gebruikmaken van de infrastructuur die er al is", legt De Boer uit. "Openbare vervoersbedrijven maken gebruik van hun eigen elektriciteitsnetten. Op sommige momenten zijn die kabels hard nodig, bijvoorbeeld in de ochtend- en avondspits", legt ze uit.

"Maar wanneer er minder openbaar vervoer rijdt, kunnen de kabels gebruikt worden om auto's of elektrische bussen op te laden. Hier hoef je dus geen extra kabels voor in de grond te leggen."

Idee op een bierviltje

Het Rotterdamse ov-bedrijf RET is al volop bezig met duurzaam gebruik van energie. "Naast het delen van ons stroomnet, hebben we nu ook een batterij in de buurt van de Erasmusbrug geplaatst", vertelt technicus Leo Vliegenthart van de RET.

"5 jaar geleden heb ik het idee op een bierviltje geschreven. Het woord 'netcongestie' bestond toen nog niet eens."

Batterij die werkt als powerbank

"Op het moment dat er een tram voorbij rijdt, en die remt, dan levert die tram energie terug aan de batterij. De batterij wordt op deze manier continu opgeladen en werkt kostenefficiënt", legt Vliegenthart uit. "De batterij fungeert als powerbank."

De opgeslagen stroom kan weer gebruikt worden om andere voertuigen op te laden. "Op deze manier proberen wij de 'file' op het stroomnet te omzeilen en dragen wij 20 tot 25 procent bij aan de laadsector van Rotterdam."

Alleen geschikt voor kleine hoeveelheden

Maar ondanks de voordelen van zo'n batterij blijft energieanalist De Boer sceptisch. "Batterijen zijn zeker functioneel", zegt ze. "Maar ze nemen ook veel ruimte in."

"Bovendien zijn batterijen alleen geschikt om kleine hoeveelheden energie voor korte tijd op te slaan", vervolgt ze. "Helaas kunnen we de overtollige zonnestroom van de zomer niet bewaren tot aan de winter."

Klein deel van de oplossing

Volgens De Boer is het getekende convenant tussen het Rijk en de ov-sector niet de hele oplossing voor netcongestie. "We moeten niet verwachten dat we hierdoor uit de problemen zijn. Het is ook nodig om de netten te verzwaren, maar dit kost veel tijd en geld."

"Slimmer gebruikmaken van de infrastructuur die we hebben, is een 'no-brainer'. Maar het blijft een klein deel van de oplossing."

Asielminister Faber wil geen handtekening zetten onder koninklijke onderscheidingen voor vijf oud-COA-medewerkers, werd gisteren bekend. Kan dat zomaar? Historicus Kemal Rijken zet de feiten over onderscheidingen voor ons op een rij.

Rijken noemt het 'zeer uitzonderlijk' dat de minister de voordracht voor een koninklijke onderscheiding niet wil ondertekenen. "We hebben dit in de parlementaire geschiedenis in de laatste 80 jaar niet gezien." Hij beantwoordt vier vragen over wat er komt kijken bij het krijgen van een koninklijke onderscheiding en deze situatie.

1. Hoe gaat het toekennen van onderscheidingen in zijn werk?

Voordat de minister een handtekening moet zetten, is daar al een heel proces aan voorafgegaan, weet Rijken. "Een voorbeeld: iemand heeft 40 jaar lang vrijwillig voor de tennisvereniging gewerkt en de mensen op de tennisvereniging vinden dat deze persoon een lintje verdient. Dan gaan die mensen in eerste instantie brieven schrijven over die persoon", vertelt de historicus.

"Die aanbevelingsbrieven worden gestuurd naar de desbetreffende gemeente waar die persoon woont, en die worden allemaal gecontroleerd." Vervolgens maakt de burgemeester de beslissing of iemand in aanmerking komt. "Dan tekent de Commissaris van de Koning en daarna de Kanselarij der Nederlandse Orden." Die beheert de registers van onderscheiden personen en regelt de lintjes.

"En daarna pas gaat het naar het ministerie en de bewindspersoon. Die tekent dan ook. In de meeste gevallen. Vervolgens zet de koning nog zijn handtekening." Nadat de koning de onderscheiding heeft getekend, kan het lintje door de burgemeester worden uitgereikt.

2. Waarom is hier een minister voor nodig?

"In principe is de minister altijd verantwoordelijk en dat heeft te maken met de ministeriële verantwoordelijkheid", vertelt Rijken.

Hij legt uit: "De koning is niet verantwoordelijk voor zijn inhoudelijke daden. Dat zijn de ministers volgens de Grondwet. In dit geval, als de koning tekent, dan betekent dat dat er een minister of een staatssecretaris ook al moet hebben getekend."

"Dus als de koning uiteindelijk een handtekening moet zetten op de koninklijke onderscheiding dan moet dat gedekt zijn, zoals dat heet, door een minister of een staatssecretaris. En daarom is die handtekening nodig."

3. Waarom is het zo uitzonderlijk dat minister Faber weigert?

"De minister mag het doen, maar het is wel uitzonderlijk", vertelt Rijken. "Wat de minister in principe heeft gedaan, is een pure politieke daad. Gewoon om een frame neer te zetten: 'Ik ben tegen deze medewerkers en ik ben tegen asielzoekers en het is mijn beleid niet.'" Ze zet het weigeren dus in om te communiceren waar ze tegen is, volgens de historicus.

En dat is nog niet eerder op deze manier gebeurd, weet Rijken. "Er zijn geen gevallen bekend waarbij de minister zo nadrukkelijk naar buiten trad en zei: 'Ik teken niet omdat het niet mijn politiek is.' En dat komt ook omdat de lintjes zijn staatsonderscheidingen neutraal zijn."

"Die worden gegeven aan mensen die zich meestal decennia lang, vaak vrijwillig, hebben ingezet voor andere mensen. Het is in Nederland dus zo dat de regering en politici niet bepalen wie wel of geen lintje krijgt. Het komt vanuit de samenleving. En dat gegeven wordt dan beloond namens de Staat", legt Rijken uit. "Een koninklijke onderscheiding is dus neutraal en is daardoor ook geen politieke beslissing."

4. Wat betekent het volgens jou dat Faber weigert?

Hierdoor kan een precedent ontstaan, vertelt Rijken. "Het risico dat je nu krijgt, is dat er in de toekomst kabinetten zullen zijn en ministers zullen zijn die zeggen: 'Dit is in het verleden zo gegaan met mevrouw Faber, en deze persoon bevalt mij niet, dus ik ga daarvoor liggen en ik teken niet.' Dat kan nooit de bedoeling zijn van een neutrale staatsonderscheiding, die de koninklijke onderscheidingen toch zijn."

Betekent het dat deze mensen hun lintje niet krijgen? "Nee", zegt Rijken. "Het is namelijk zo dat een andere bewindspersonen ook kan tekenen. Dat zal gewoon ook gebeuren en deze vijf mensen krijgen gewoon een lintje."