radio LIVE tv LIVE
meer NPO start

Waarom moet Nederland zoveel voor het klimaat doen en andere landen niet? En andere vragen over klimaatmaatregelen beantwoord

Waarom moet Nederland zoveel voor het klimaat doen en andere landen niet? En andere vragen over klimaatmaatregelen beantwoord
De installatie van zonnepanelen
Bron: ANP

Veel mensen steunen het halen van klimaatdoelen, blijkt uit onderzoek van het EenVandaag Opiniepanel. Toch is er ook weerstand tegen de manier waarop dat nu geprobeerd wordt. We leggen vragen en zorgen die we vaak van jullie horen voor aan deskundigen.

We spraken met hoogleraar transitiekunde Jan Rotmans (Erasmus Universiteit), hoogleraar klimaateconomie Reyer Gerlagh (Tilburg University), voorzitter van het Nationaal Klimaat Platform Kees Vendrik, en met een woordvoerder van onafhankelijk kenniscentrum Milieu Centraal.

1. Hoe kunnen klimaatmaatregelen worden ingevoerd zonder 'de gewone' en de armere burger te veel in de portemonnee te raken?

Dat kan bijna niet, zegt Rotmans realistisch. "Er zijn zulke grote investeringen nodig in de nieuwe energieinfrastructuur, dat kost miljarden. Dus daar gaat de burger wat van merken in de portemonnee de komende tien jaar".

Maar: ook de overheid en bedrijven gaan meebetalen. De kosten komen niet alleen op het bordje van de burger terecht, benadrukt hij. En de kosten, dat zijn volgens hem investeringen: "We krijgen er een infrastructuur voor terug die toekomstbestendiger, veiliger en schoner is."

De voordelen van een investering voor een huishouden blijven nog langer bestaan, vertelt klimaateconoom Gerlagh. Zelfs in de jaren nadat die investering al is terugverdiend: "Het huis isoleren kost veel geld, net zoals de installatie van zonnepanelen. Het is in de jaren daarna minder zichtbaar dat je minder hoeft uit te geven aan de verwarming en elektriciteit. De kosten vallen dus meer op dan de baten, maar die zijn er wel degelijk."

"De vraag is vooral hoe we huishoudens kunnen helpen die moeite hebben om de investeringen op te brengen", vervolgt hij. "Arme huishoudens wonen vaak in huurhuizen. Verhuurders hebben voldoende geld om te investeren, maar vrezen dat ze die inkomsten onvoldoende terugverdienen door middel van hogere huren." Hij pleit daarom voor meer verplichtingen en regelgeving voor verhuurders.

Bekijk ook

2. Maken we niet onze economie kapot als we klimaatdoelen willen halen?

"Het idee dat de economie kapot kan gaan aan klimaatdoelen, is gebaseerd op de klacht van energie-intensieve bedrijven", zegt Gerlagh. "Ze vrezen dat energie te duur wordt en dat ze daardoor naar het buitenland moeten verhuizen." Nederland heeft veel energie-intensieve bedrijven, weet hij. "Omdat we in het verleden goedkoop gas haalden uit Groningen. Maar het is voor de economie niet erg als deze bedrijven er minder komen."

"Voor de economie is het belangrijker dat we investeringen stimuleren in nieuwe bedrijvigheid, de maakindustrie, onderzoek en onderwijs. Als we zorgen voor goed opgeleide mensen en investeringen in zon, wind, batterijen en groene waterstof, kunnen we een bloeiende economie bouwen, die minder afhankelijk is van olie en gas uit corrupte landen."

Ook Rotmans benadrukt dat we nu nog voor 85 procent afhankelijk zijn van de import van olie en gas. "Het gaat dus niet zozeer alleen om het halen van de klimaatdoelen, maar ook om het creëren van een schone en betrouwbare energievoorziening die we in eigen handen hebben. Dat is voor de economie juist gunstig."

Bovendien zijn landen wereldwijd bezig hun economie te vergroenen, antwoordt Vendrik van het Nationaal Klimaat Platform. Dat platform wil een brug vormen tussen burgers en bedrijven in de samenleving enerzijds en het beleidsproces in Den Haag anderzijds. "Als Nederland niet meedoet aan die vergroening, staat het bedrijfsleven minder sterk tegenover internationale concurrenten. Landen en consumenten willen straks alleen nog maar duurzame producten. Wie nog fossiele producten maakt, verliest de race", verwacht hij.

3. Maakt het wel uit wat ik als individuele burger doe in vergelijking met grote fabrieken en bedrijven?

"Iedereen kan een bijdrage leveren, burgers en bedrijven", zegt Vendrik. "De afgelopen jaren hebben bijvoorbeeld veel huizenbezitters zonnepanelen op hun dak gelegd. Dankzij die duurzame stroomproductie konden kolen- en gascentrales op een lager pitje draaien. Ook scheelt de groei van elektrische auto's in het verbruik van benzine. De stroom die elektrische auto's gebruiken wordt voor een steeds groter deel groen."

Klimaateconoom Gerlagh zegt ook dat burgers wel degelijk een bijdrage kunnen leveren. Tegelijkertijd is het niet zinvol om van burgers een grote inzet te vragen zonder van bedrijven dezelfde inspanning te vragen, benadrukt hij. "We kunnen de klimaatverandering alleen stoppen als iedereen meedoet. Daarom is het belangrijk dat we weten waar we met heel Nederland heen gaan, en dat we de regels zo maken dat bedrijven en burgers evenveel reden hebben om mee te doen."

"Het helpt als burgers zichzelf niet zien als individu, maar als onderdeel van een netwerk", denkt Rotmans. "Mensen beïnvloeden elkaar via sociale normen. Als één buurman zonnepanelen installeert, is een ander meer geneigd om dat ook te gaan doen. Opgeteld vormen mensen zo samen een behoorlijke collectieve macht."

Bekijk ook

4. Klimaatverandering stopt niet bij de Nederlandse grens. Waarom zou Nederland dan veel moeten doen en andere landen niet?

Of Nederland voorop loopt, is geen uitgemaakte zaak. "Als je kijkt naar lijstjes van alle landen in Europa, dan bungelt Nederland een beetje onderaan. We maken wel veel stappen, maar moeten niet denken dat wij het beste jongetje van de klas zijn. Ooit waren we zelfs een van de slechtsten, nu zijn we de middenmoot", zegt Rotmans.

"Nederland heeft altijd een beetje meegestribbeld met Europa, maar is de laatste jaren iets constructiever mee gaan praten", voegt Gerlagh toe. "De combinatie van van salderen en het dure Russische gas heeft ertoe geleid dat Nederland nu voorloopt op het gebied van zonne-energie. Ook in elektrisch rijden lopen we voorop." Vendrik zegt hierover: "We behoren tot de wereldtop zonnepanelen per hoofd van de bevolking. Maar met de verduurzaming van de landbouw en de manier waarop we reizen schiet het nog niet op."

Nederland is daarnaast ook een flinke uitstoter, vertelt Vendrik. "Rijke landen in het Westen stoten per hoofd van de bevolking meer broeikasgas uit dan armere landen. Dat komt omdat vanwege onze hoge welvaart, ons consumptiepatroon hoog is." Ook laten we bijvoorbeeld veel van onze spullen in China maken: "Daar wordt dan de CO2 uitgestoten, maar wel omdat wij die goedkope spullen willen hebben. In het kader van de vervuiler betaalt is, het dan logisch dat wij meer moeten doen dan armere landen. De westerse landen zijn ook rijk geworden omdat hun economieën fors konden groeien door fossiele brandstoffen."

Onafhankelijk kenniscentrum Milieu Centraal laat weten: "Nederland is een klein land, maar onze negatieve impact op het klimaat is groot. Als iedereen op aarde zou leven als in Nederland, zouden er 3,6 aardes nodig zijn. Huishoudens zijn door hun consumptiepatroon wereldwijd verantwoordelijk voor zo'n 65 à 70 procent van de emissies van broeikasgassen. Dit kan je met ruim 60 procent verminderen als je duurzamere keuzes maakt."

5. Hoe zijn maatregelen zo precies te koppelen aan 1 of 1,5 graden temperatuurstijging, kan dat wel?

Er worden met computermodellen berekeningen gemaakt voor verschillende toekomstscenario's", vertelt Rotmans. "Stel dat alle plannen in alle landen worden uitgevoerd, waar komen we dan uit? Stel dat maar een deel van die plannen wordt doorgevoerd? Of stel helemaal niet? Daarvoor zijn schattingen te maken, en natuurlijk kunnen er een paar tiendes van graden anders uitpakken, maar we berekenen dit op basis van de beste kennis die we nu hebben."

Die directe koppeling tussen temperatuurstijging en individuele maatregelen is niet te maken, geeft Vendrik aan. "Wel kan het Planbureau voor de Leefomgeving berekenen hoeveel minder broeikasgas er wordt uitgestoten als gevolg van bepaalde maatregelen. Hoe minder CO2 in de lucht, hoe groter de kans dat we de opwarming onder de 1,5 graad kunnen beperken."

6. Welke consequenties heeft het als we de doelen niet halen?

Milieu Centraal geeft aan dat de opwarming van de aarde de volgende gevolgen heeft voor Nederland: "De zeespiegel stijgt, het weer verandert op allerlei manieren. We kunnen bijvoorbeeld hevige regenbuien en hittegolven kunnen, het kan natter worden en in de zomer juist droger, en winters worden zachter. Daarnaast is er meer kans op wateroverlast wanneer de riolering het vele water niet meer aankan, en is er kans op overstromingen wanneer rivieren water niet goed kunnen afvoeren."

We zagen dit recent al in Spanje en met de overstromingen in Limburg in 2021, zegt Vendrik. "De kosten om al die schade te repareren is vele malen hoger dan de kosten om te voorkomen dat het klimaat te veel opwarmt."

Milieu Centraal laat weten dat ook de natuur verandert: "Het voorjaar begint eerder. Hierdoor beginnen planten eerder met bloeien, lopen bomen eerder uit, verschijnen insecten eerder en broeden vogels vroeger in het jaar. Soorten die zich niet snel genoeg kunnen aanpassen aan de veranderende omstandigheden lopen de kans te verdwijnen. Tegelijk zullen soorten die goed gedijen bij warm weer zich juist steeds beter thuisvoelen in Nederland en zo plaagsoorten worden. Een voorbeeld is de eikenprocessierups."

Volgens Gerlagh moeten we ervan uit gaan dat we de doelen niet halen en juist daarom nú doen wat we kunnen. "Elke ton CO2 die we nu minder uitstoten, scheelt ellende in de toekomst."

Bekijk ook

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.

Heeft het nut als ik geen Amerikaanse producten meer koop? En andere vragen over boycots beantwoord

Heeft het nut als ik geen Amerikaanse producten meer koop? En andere vragen over boycots beantwoord
Amerikaanse Bourbon, beeld ter illustratie
Bron: ANP/AFP

Soms laat je een product in de winkel liggen. Niet om de prijs, maar uit protest tegen het bedrijf of land erachter. Nu Trump importheffingen oplegt, merken we in de chat discussie over Amerikaanse producten. We beantwoorden jullie vragen over boycots.

Jullie vragen worden beantwoord door hoogleraar Internationale Economie Harry Garretsen (Rijksuniversiteit Groningen) en historicus Maartje Janse (Universiteit Leiden).

1. Heeft het nut als ik als consument producten niet meer koop?

"Ja, een spontane consumentenboycot kan bedrijven of landen wel degelijk raken: in reputatie en in de portemonnee", begint hoogleraar Garretsen. "Je ziet dat nu bijvoorbeeld gebeuren met Tesla. Omdat sommige consumenten het niet eens zijn met het gedachtegoed van Elon Musk, keldert de verkoop van Tesla-auto's in Europa."

"Consumenten hebben een bijzonder soort macht", antwoordt historicus Janse. "Als individuele consument heb je niet zoveel invloed, maar als collectief wel. Zeker wanneer een overtuiging om producten niet te kopen breed gedeeld wordt, in Europa of zelfs wereldwijd."

Het idee achter een boycot is simpel, vervolgt ze: "Als wij samen onze krachten bundelen door dit product niet meer kopen, dan kan het bedrijf of land daar zoveel last van hebben dat ze hun strategie wijzigen. Het is een manier om invloed proberen te krijgen op beleid. En de geschiedenis laat zien dat dit kan slagen."

Janse doet als historicus onderzoek naar protesten, waaronder boycots. Ze wijst op het oudste voorbeeld dat bekend is van een grootschalige boycot. "In 1791 besloten een half miljoen Britten geen suiker meer te kopen die afkomstig was van plantages waar tot slaaf gemaakten onder dwang werkten. Mensen realiseerden zich: 'Als ik suiker koop die in zulke omstandigheden is geproduceerd, ben ik medeverantwoordelijk.' Het parlement wilde niet luisteren, dus namen burgers zelf het initiatief," vertelt ze. "Het was best een succesvolle actie: de verkoop van deze suiker daalde met een derde."

info

Waar komt de term 'boycot' vandaan?

"De term komt uit 1880, toen de Ierse Charles Boycott slachtoffer werd van een collectieve actie", weet historicus Janse. "Meneer Boycott moest huren innen, en wilde die niet verlagen. Daarom keerde het hele dorp zich tegen hem, en negeerde hem."

"Tegenwoordig boycotten we niet meer één persoon. Het kan dat iemand geen zaken weer wil doen met een ander, maar dit noemen we geen boycot meer. Een boycot is nu gericht tegen een product of land."

2. Hoeveel consumenten moeten een product boycotten voordat die zinvol is?

"In hoeverre een bedrijf of land precies geraakt wordt, hangt af van het type boycot", zegt econoom Garretsen. "In principe is een boycot een actie vanuit consumenten die het niet eens zijn met beleid, en daarover zeggen: 'Dit willen we niet meer.' Als zij besluiten producten niet meer te kopen, kan dit bedrijven of landen zeker raken."

"Daarvoor is het niet per se nodig dat miljoenen mensen stoppen met het kopen van een bepaald product", zegt hij. "Vaak blijken lagere percentages al genoeg. Net als bij protesten en demonstraties, kunnen kleinere groepen al iets in beweging zetten."

"Een kleinere groep kan de reputatie van een bedrijf of land al beïnvloeden", verklaart de hoogleraar. "Social media spelen hierin natuurlijk een rol. Daar verspreiden acties zich snel. Zelfs wanneer de omzet van een bedrijf nog niet gekelderd is, kan een bedrijf dan toch al angst voelen voor imagoschade. Het voelt zich aangesproken of genoodzaakt om beleid te veranderen, zeker wanneer het bedrijf veel concurrentie heeft."

Toch is een boycot nog effectiever als die niet alleen gebaseerd is op de vrijwilligheid van consumenten, maar ook formeel via politiek en wetgeving wordt afgedwongen, legt Garretsen uit. "Wanneer een overheid zegt: dit product mag het hele land niet meer in. Dat gebeurt bijvoorbeeld met Russische producten. Daar trekt de overheid een grens in hoe we met die producten omgaan. En is er in feite een formele boycot."

Bekijk ook

3. Is een boycot niet gewoon om jezelf beter te voelen?

"Consumenten boycotten inderdaad omdat ze zich daar beter bij voelen. Als je iets doet waarvan jij denkt dat het zin heeft, dan voel je je daar goed over", zegt Janse. Maar dit vindt ze geen reden om boycots af te schrijven. Integendeel.

"Het is wat simplistisch enkel te kijken naar het directe effect van een boycot op beleid. Want het heeft ook een grote waarde voor individuen en groepen, en die is ook belangrijk. In plaats van je machteloos te voelen, heb je het idee dat je gedrag ertoe doet."

"Een boycot gaat ook over ergens voor staan, laten zien wat je waarden zijn. Het is een expressie van wie jij als consument wil zijn", licht ze toe. "Ook kan het het groepsgevoel versterken. Een beweging om meer Europees te kopen, versterkt bijvoorbeeld niet alleen de economie, maar versterkt ook het Europese wij-gevoel."

info

Wat vinden panelleden van Amerikaanse producten?

De importheffingen die de Amerikaanse president Donald Trump wil invoeren, maken dat het imago van de Verenigde Staten een stuk slechter is geworden in Nederland. Dat blijkt uit onderzoek van EenVandaag onder bijna 24.000 leden van het Opiniepanel, gepubliceerd op 8 april 2025.

De helft (51 procent) kijkt negatiever naar Amerikaanse supermarktproducten dan een jaar geleden. Het boycotten van Amerikaanse producten doen een stuk minder mensen. 1 op de 5 (20 procent) zegt geen Amerikaanse producten meer te kopen.

4. Hoe moeilijk of makkelijk is het om een volledige boycot van de Verenigde Staten te realiseren?

Een volledige boycot lijkt Garretsen moeilijk te realiseren. "Oproepen om te boycotten richten zich vaak op de typisch Amerikaanse producten, zoals whiskey. Maar er zijn natuurlijk heel veel dingen die we uit de Verenigde Staten halen. Bijvoorbeeld halffabrikaten die in producten verwerkt zijn, of diensten van Google of Apple. Een volledige boycot zou ook daarover moeten gaan, maar dat wordt al snel ingewikkelder. En dan rijst de vraag of we dat wel willen."

"Een volledige boycot is bovendien niet alleen economisch, maar gaat ook over sport en cultuur", zegt Janse. Ze geeft het voorbeeld van de anti-apartheidboycots van Zuid-Afrika in de jaren 70 en 80. "Dat waren niet alleen economische acties om bijvoorbeeld geen Zuid-Afrikaanse sinaasappelen meer te consumeren."

Al vanaf 1964 mocht Zuid-Afrika niet meer meedoen aan de Olympische Spelen. "Later drongen de Verenigde Naties erop aan om alle culturele en sportieve banden met het land te verbreken. Artiesten traden er niet meer op."

"Je ziet dat er nu ook zo'n oproep tot culturele boycot is tegen Israël. Mensen zeggen: ook daar is een apartheidsregime aan het ontstaan. Universiteiten moeten niet meer met het land samenwerken. Het land moet niet meer mee mogen doen aan het Songfestival. Dit gaat dus ook verder dan het niet meer kopen van Israëlische producten."

"Ik zie Amerika nog niet zo snel in die hoek van Zuid-Afrika en Israël belanden", vervolgt ze. "Maar Amerika is zichzelf wel aan het isoleren. En de vraag is of dit ook invloed gaat hebben op culturele uitwisseling. Je hoort bijvoorbeeld al wel van mensen dat ze niet meer naar Amerika op vakantie willen gaan. Dat is ook een vorm van boycot."

Bekijk ook

5. Gaan winkels aangeven uit welke landen producten komen, bijvoorbeeld met stickers?

"Traditioneel is een boycot gericht op een product of bedrijf. Maar je ziet ook dat een boycot breder gericht kan zijn op een land: er wordt dan wel een product gekozen, maar het is eigenlijk niet om dat specifieke product te doen. Dat product staat symbool voor iets groters." Dit zie je nu met Amerikaanse producten gebeuren, volgens Garretsen.

"Het is consumenten niet per se te doen om bijvoorbeeld Amerikaanse whiskey, of McDonalds, maar dit soort producten of bedrijven symboliseren hun opvatting over waar Amerika onder Trump mee bezig is", zegt hij. "Consumenten willen een signaal afgeven tégen Trump: 'Er zijn grenzen, we pikken niet alles.'", zegt Janse hierover.

Er zijn landen waar labels op producten worden geplakt om hun herkomst aan te geven. Zo heeft Denemarken stickers die wijzen op Europese herkomst, en wordt in Canada opgeroepen om Canadian First - producten gemaakt in Canada - te kopen. "Dit zijn eigenlijk voorbeelden van een soort omgekeerde boycots, om producten uit eigen regio te kopen."

Een meerderheid van de deelnemers aan het Opiniepanel-onderzoek wil dat Nederlandse supermarkten labels plakken op Europese producten. Twee derde van de deelnemers (68 procent) lijkt dat een goed idee.

Bekijk ook

Supermarktbranche: 'Consument moet weloverwogen kunnen kiezen'

Vermelding van het land van herkomst is niet op elk product verplicht. Volgens Europese en Nederlandse regels moet de herkomst op het etiket staan in een paar situaties, bijvoorbeeld bij onbewerkt vlees, eieren, vis en zeevruchten, groente en fruit, olijfolie en honing. Ook geldt deze verplichting wanneer het ontbreken van herkomstinformatie de consument kan misleiden, bijvoorbeeld bij producten met geografische aanduidingen zoals vlaggen.

Volgens supermarktbranchevereniging Centraal Bureau Levensmiddelenhandel (CBL) moeten consumenten 'weloverwogen kunnen kiezen welk product met welke herkomst zij kopen. Het juist en volledig etiketteren van producten is daarom van belang'.

Het CBL laat weten dat supermarkten zelf verantwoordelijk zijn voor de juiste etikettering van huismerkproducten. Bij A-merken ligt die verantwoordelijkheid bij de fabrikant. Het CBL heeft verder geen informatie over individuele assortimentskeuzes en voorkeuren van consumenten in het koopgedrag wat betreft herkomst van producten.

info

EenVandaag Vraagt

Bij EenVandaag heb je de mogelijkheid om vragen en ideeën in te sturen. Dat kan altijd in onze chat, of je kunt meedoen aan de gerichte EenVandaag Vraagt-oproepen die wij zo'n twee keer per week plaatsen in de Peiling-app. De Peiling-app is gratis te downloaden in de App Store of Play Store.

6. Hoe raakt een boycot een land anders dan tegenheffingen?

"Importheffingen zijn minder moreel geladen dan een boycot", zegt Garretsen. "Die hoeven niet per se iets goeds of fouts te betekenen. Landen kunnen gewoon blijven handelen. Alleen maakt een van de twee, of beide, het duurder. Het is van een andere orde wanneer een land zegt: 'Ik wil jouw producten helemaal niet meer.'"

"De laatste stand van zaken is dat het voor Europa misschien toch lijkt mee te vallen met de Amerikaanse importheffingen. Maar wat Amerika en China nu onderling doen - steeds hogere en hogere importheffingen - gaat op den duur in de praktijk over in een boycot. Dan kunnen Chinese producten niet meer naar Amerika geëxporteerd worden, en Amerikaanse producten niet meer naar China. Als dat doorgaat, escaleert een handelsoorlog in een handelsboycot."

"De impact van boycotacties tegen Amerika lijkt op de korte termijn misschien gering", zegt Janse. "Maar als je het bredere plaatje bekijkt, dan besef je dat een boycot onderdeel is van het grotere fenomeen dat een land z'n status verliest. Amerika verliest een deel van de invloedsfeer die het na de Tweede Wereldoorlog heeft gekregen. En mensen zien Amerika niet langer vanzelfsprekend als een betrouwbaar land."

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.

Merijn begint gesprekken met onbekenden in de trein om eenzaamheid tegen te gaan: 'Blijft spannend, maar geeft veel mensen hoop'

Merijn begint gesprekken met onbekenden in de trein om eenzaamheid tegen te gaan: 'Blijft spannend, maar geeft veel mensen hoop'
Merijn (rechts) in de trein met een medereiziger
Bron: Eigen foto

Een gesprek starten met een onbekende in de trein of bij de bushalte? Dat gebeurt steeds minder. Velen doden hun tijd liever door te scrollen op hun telefoon of met een koptelefoon op. Niet Merijn, hij praat juist graag met mensen die hij niet kent.

"Ik denk dat ik er 7 jaar geleden mee begon", vertelt de 32-jarige Merijn Ruis over de gesprekken die hij aangaat met zijn medereizigers. Af en toe deelt hij hier verhalen over op zijn LinkedIn-pagina. "Dat doe ik nu ongeveer 1 jaar, en de reacties zijn heel erg warm. Het raakt heel veel mensen."

'Het geeft hoop'

Merijns reisverhalen worden door duizenden mensen gelezen. "Ze zeggen dat het ze een beetje hoop geeft en geven aan hoe belangrijk ze het vinden om met onbekenden in gesprek te blijven gaan."

Want tegenwoordig is het aanknopen van een gesprek met iemand die je niet kent niet meer zo vanzelfsprekend. Uit verschillende studies blijkt dat mensen steeds minder met elkaar praten vanwege de onzekere en ongemakkelijke gevoelens die hierbij komen kijken: we zijn bang voor afwijzingen en willen anderen niet storen.

Niemand durft

Een zo'n onderzoek werd afgenomen door de Universiteit van Chicago en belandde 7 jaar geleden in Merijns schoot. "Het heet 'Mistakenly Seeking Solitude' en gaat over het voeren van gesprekken in het openbaar vervoer", vertelt hij. "Daaruit bleek dat mensen vaak denken dat ze er niet blij van worden. De meest gehoorde reden dat we het niet doen, is dat we denken dat anderen er niet op zitten te wachten. Het voelt misschien een beetje ongemakkelijk."

"Maar het blijkt ook dat, als ze het eenmaal wél doen, iedereen er eigenlijk blij van wordt." Toen Merijn dat las, ging hij daar zelf mee experimenteren. "Ik sprak allemaal mensen aan die mij aardig leken, maar ook mensen die me niet aardig leken. Veruit de meerderheid is superleuk en vriendelijk."

Verbinding maakt gelukkig

Als spreker over de wetenschap van geluk ziet hij ook de 'noodzaak' van dit soort gesprekken in, vertelt Merijn. "Het in contact blijven met elkaar is belangrijk, want de gelukkigste mensen investeren in relaties, in het contact", weet hij. "Verbinding is een grote voorspeller van geluk."

Volgens de meest recente cijfers van de Rijksoverheid voelt zo'n 48 procent van de volwassenen in Nederland zich eenzaam. Dat heeft invloed op de kwaliteit van leven. "Als ik dat lees, vind ik dat gewoon heel verdrietig. En daarom is het belangrijk om dit te doen", vertelt Merijn over zijn gesprekken.

Bekijk ook

'Dit is mijn tegengif'

Hij ziet het aanknopen en voeren van deze gesprekken als een oplossing voor de toenemende eenzaamheid in de maatschappij. "Dit is voor mij een beetje het tegengif voor polarisatie en voor eenzaamheid. Ik geloof echt dat dit heel veel kan veranderen."

"Want echt, mensen van wie je denkt dat ze heel anders zijn dan jij, die zijn dan zoveel aardiger en leuker. En dat is echt heel tof om te merken."

Mensen zijn aardiger dan gedacht

Door de gesprekken ontdekt Merijn ook welke vooroordelen hij als mens met zich meedraagt. Vaak zijn die, naar eigen zeggen, niet terecht. "Als ik dan met iemand een gesprek voer, dan blijkt die persoon heel anders te zijn dan ik dacht."

"Dan zie je eigenlijk dat heel veel mensen heel aardig zijn, en het beste met je voor hebben", vertelt hij. Dat geeft hem een vertrouwd gevoel. "Je voelt dan dat er overal gewoon vriendelijke mensen rondlopen. En daar mag je dus ook op vertrouwen."

'Spanning gaat nooit helemaal weg'

Maar toch blijft het spannend, afstappen op een onbekende. Ook voor Merijn. "In het begin zei ik vaak iets als er dan iets opviel of zo. Bijvoorbeeld een vertraging met de trein, want dan kun je makkelijk een gesprek beginnen. Maar ik vond het wel heel spannend om uit het niets te beginnen", vertelt hij.

Ondertussen is hij daar overheen gestapt. Nu vraagt hij anderen hoe hun dag beviel. "En dat vind ik nog steeds wel spannend hoor. Dat gevoel gaat niet helemaal weg. Alleen, soms zit ik dan naast iemand en denk ik: 'Ik probeer het maar gewoon'."

Liever kletsen dan scrollen

"Ik heb zelf soms de overtuiging dat mensen er niet op zitten te wachten, maar ik merk toch ook vaak dat mensen juist leuk reageren", gaat Merijn verder. "Zelfs mensen die een koptelefoon op hebben."

En het loopt vaak uit tot een gezellig gesprek. "Voor je het weet ben je een uur met iemand aan het kletsen in de trein. De tijd gaat dan zo snel. Terwijl in het andere geval zou ik gewoon op mijn telefoon hebben zitten scrollen. En die andere persoon trouwens ook, dus dat is ook grappig."

Het lukt niet altijd

Maar het gaat niet altijd goed. Soms hebben andere reizigers geen behoefte aan een gesprek, vertelt Merijn. "Zo zat ik laatst tegenover een jongen en die zat echt in zijn eigen wereld. Ik vond hem er een beetje verdrietig uitzien, dus ik probeer dan toch een gesprekje."

Helaas gaf zijn gesprekspartner mondjesmaat antwoord. "Het gesprek slaat dan helemaal dood. Ik had vier vragen gesteld, had heel even een klein lachje gezien, maar ik merkte gewoon: als ik nu ga doorvragen, wordt het een soort interview. Dus dan laat ik het ook maar."

'Het is ook weer niet zo erg'

De twee zaten daarna nog een tijdje in stilte naast elkaar. "Dat is dan wel echt een beetje ongemakkelijk. Maar uiteindelijk staat die persoon op en dan is het weer klaar. Dan is dat gevoel ook weer weg."

"In je hoofd is dat eigenlijk het ergste wat er kan gebeuren, maar als je het dan ervaart, merkt je eigenlijk dat het ook weer niet zo erg is", heeft Merijn geleerd van die ervaring. "En het gebeurt niet vaak. Ik schat dat dat maar in 5 procent van de gevallen voorkomt."

Levenslessen

Hij leert ook van de positieve ervaringen, vertelt hij. Het zijn dan vaak levenslessen, die hij wel kent maar die hij toch vaak weer vergeet. "Bijvoorbeeld een buschauffeur die het dan heeft over dat hij veel stress ervaart en dan vertelt dat hij de tijden op zijn scherm afplakt."

"Hij zei: 'Want ik heb er uiteindelijk geen controle over en ga slechter rijden door de stress. En zo ga ik gewoon lekker relaxed door de dag heen. Als ik ergens te laat aankom, dan is dat dan maar zo. Je kunt niet veel aan omstandigheden doen. Maar je reactie, daar kan je wel iets aan doen'. En daar denk ik nog wel eens aan."

Bekijk ook

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.

Ook interessant