Vuurwerk afsteken: na 2 coronajaren mag het straks weer weer. Maar niet in 12 gemeenten, daar geldt namelijk een lokaal vuurwerkverbod. EenVandaag vroeg: wat wil jij weten over het vuurwerkverbod? We geven antwoord op de 5 meest gestelde vragen.

1. Waarom is er nog geen landelijk vuurwerkverbod ingevoerd?

Omdat de Tweede Kamer daar nog niet mee heeft ingestemd. Afgelopen zomer werd erover gedebatteerd nadat GroenLinks en de Partij voor de Dieren (PvdD) een voorstel deden voor een algeheel afsteekverbod voor consumentenvuurwerk. Daar bleek geen meerderheid in de Kamer voor te zijn, omdat te veel partijen twijfels hadden.

Partijen twijfelden onder meer over de traditie die dan zou verdwijnen, de kosten voor alternatieve vuurwerkshows en of het verbod wel te handhaven zou zijn. Ook wilden ze afwachten of een gedeeltelijk vuurwerkverbod werkt. Die is dit jaar voor het eerst van kracht. Dat betekent dat er geen vuurwerk uit categorie F3 meer verkocht mag worden en geen knalvuurwerk en vuurpijlen uit de categorie F2.

GroenLinks en PvdD houden hun plan voor een landelijk vuurwerkverbod daarom nog even vast 'ondanks dat dit niet zonder veiligheidsrisico's is'. Dat doen ze zodat de effecten van het gedeeltelijke vuurwerkverbod meegenomen kunnen worden bij een beslissing over een eventueel algeheel vuurwerkverbod. Daarover wordt na de jaarwisseling verder gepraat in de Tweede Kamer.

2. Waarom voeren sommige gemeenten geen vuurwerkverbod in?

Den Haag en Utrecht zijn 2 grote steden die geen vuurwerkverbod invoeren. Den Haag doet dat omdat zo'n lokaal verbod alleen voor het afsteken geldt, vuurwerk verkopen en het bij je dragen mag wel. Dat maakt handhaven volgens de gemeente lastig. Een landelijk vuurwerkverbod zou volgens de Hofstad duidelijkheid geven aan bewoners, verkopers en handhavers en is daardoor effectiever.

Ondanks dat Utrecht al jaren voorstander is van een landelijk afsteekverbod voert de gemeente geen lokaal verbod in dit jaar. 1 van de redenen is dat er geen landelijk verbod komt, maar ook ervaringen van de afgelopen jaarwisseling wegen zwaar mee. Toen werd er ondanks het 'coronaverbod' toch massaal vuurwerk afgestoken in de Domstad. "Dit laat zien dat draagvlak voor een verbod nog steeds een belangrijk punt van aandacht is", zegt burgemeester Sharon Dijksma.

Beide gemeenten zetten wel volop in vuurwerkvrije zones. In Utrecht zijn er dit jaar meer dan ooit. Den Haag telt er inmiddels 53. Dat zijn vooral gebieden rondom ziekenhuizen, kinderboerderijen en dierenopvanglocaties, en in parken en natuurgebieden.

3. Hoe gaan gemeenten dit verbod handhaven?

Volgens voorzitter Wim Groeneweg van politiebond ACP is handhaven eigenlijk niet te doen. "Het onmogelijke wordt gevraagd", zegt hij. De capaciteitsproblemen bij de politie zijn al groot en eigenlijk vindt de vakbondsleider dat gemeenten de rest van het jaar al minder vaak een beroep op de politie zouden moeten doen.

"Zo'n vuurwerkverbod is alleen maar show, voor de bühne", zegt Groeneweg. Volgens hem kan een afsteekverbod voor consumentenvuurwerk alleen een succes worden als er ook een verbod komt op de verkoop van vuurwerk.

Burgemeester Ton Heerts van Apeldoorn, 1 van de 12 gemeenten waar dit jaar een vuurwerkverbod van kracht is, geeft toe dat handhaven ingewikkeld is. Er wordt gehandhaafd op 'excessen', maar hij verwacht niet dat oud en nieuw vuurwerkvrij zal verlopen. In Apeldoorn gaan ze ervan uit dat er jaren nodig zijn voordat inwoners gewend zijn aan een jaarwisseling zonder vuurwerk. Er worden daarom aftelfeesten georganiseerd met een professionele vuurwerkshow. Ook is er geld vrijgemaakt voor inwoners om hun eigen oud en nieuwfeest te organiseren.

WIm Voermans. hoogleraar staats- en bestuursrecht aan de Universiteit Leiden, is geen voorstander van een lokaal vuurwerkverbod, mede vanwege de moeilijke handhaving. "Als je een verbod afkondigt dat je eigenlijk niet kan handhaven, zorg je ervoor dat mensen de regels niet meer serieus nemen of gaan naleven."

4. Wat zijn de straffen bij overtredingen?

Bij een eerste overtreding krijg je geldboete van 250 euro, maar als je vaker gepakt wordt, kan er ook een taakstraf om de hoek komen kijken. Als het om illegaal vuurwerk gaat, gaan de straffen omhoog. Boetes zijn dan minimaal 400 euro als je het vuurwerk in je bezit hebt. Als je betrapt wordt op het afsteken van illegaal vuurwerk komt daar nog 400 euro bovenop.

Daarnaast krijgen daders ook een aantekening in hun strafblad. Dat heeft weer als gevolg dat je bijvoorbeeld geen Verklaring Omtrent het Gedrag (VOG) meer kunt krijgen. Die heb je soms nodig voor een nieuwe baan, stage of opdracht als zzp'er of vrijwilliger.

Minderjarigen krijgen een Halt-straf als ze worden betrapt op het illegaal afsteken van vuurwerk. Jongeren krijgen dan een alternatieve straf - zoals het schoonvegen van de straten na oud en nieuw - om ze aan te sporen tot ander gedrag om zo herhaling te voorkomen.

5. Wat zijn de alternatieven, een professionele vuurwerkshow?

De alternatieven verschillen per gemeente en ook in de Tweede Kamer speelt dit mee in de afweging voor het uiteindelijk invoeren van een landelijk vuurwerkverbod. Zo organiseert Utrecht bijvoorbeeld niets, omdat daar geen geld voor is. Den Haag bekijkt nog of er iets georganiseerd kan worden, maar laat dat afhangen van capaciteit bij de hulpdiensten en of er wel genoeg budget is.

Apeldoorn pakt het anders aan: de gemeente organiseert dus verschillende aftel- en nieuwsjaarsfeesten en heeft daar ook voor meerdere jaren geld voor uitgetrokken. Per jaar gaat het meer dan 350.000 euro. Ook in Amsterdam, waar dit jaar een vuurwerkverbod van kracht is, zijn verspreid over de stad nieuwjaarsvieringen, zoals een 'spectaculaire licht- en vuurwerkshow' op het Museumplein en vuurwerkshows op andere plekken in de stad.

Een motie van wantrouwen dreigt voor PVV-minister Faber in de Tweede kamer. Ze weigert haar excuses aan te bieden voor het niet tekenen van vijf voordrachten voor lintjes. Morgenochtend moet de minister zich verantwoorden tijdens een debat.

Minister Marjolein Faber vindt dat het werk van de oud-vrijwilligers van het COA, die werden voorgedragen voor een lintje, haaks staat op haar migratiebeleid. Tijdens het vragenuur in de Tweede Kamer spraken veel Kamerleden daar schande van. Meerdere oppositiepartijen dreigen het vertrouwen in haar op te zeggen.

'Dat moet je niet politiek maken'

"En ik wil er alles aan doen om het tij te keren. Om de komst van zoveel mogelijk nieuwe asielzoekers en vreemdelingen naar Nederland te minimaliseren", zei ze dinsdag tijdens het vragenuur. "Dat signaal heb ik willen geven toen ik besloot de toekenning van lintjes niet te ondertekenen. En ik sta daar nog steeds achter."

Politiek commentator Joost Vullings vertelt dat de lintjes vooral een traditie zijn en niet politiek. "Dat is waardering voor werk dat je doet voor de samenleving. Dat moet je niet politiek maken." Maar dat heeft minister Faber volgens hem nu wel gedaan, door te weigeren een handtekening te zetten.

'Doe alsjeblieft normaal'

"De emoties liepen soms hoog op", vertelt Vullings over het vragenuur. "Er werd geroepen, de irritatie was groot." Zo noemde D66-leider Rob Jetten minister Faber 'een schande voor het ambt'.

Ook coalitiegenoten Caroline van der Plas van BBB en Pieter Omtzigt van NSC zijn volgens Vullings duidelijk geen fan van deze actie. "Je zag dat ze echt dachten: 'Faber, doe alsjeblieft normaal. Zeg gewoon sorry dan kunnen we door.'"

Asiel op de agenda

Volgens Vullings is dit vrijwel zeker een stunt van de PVV om asiel op de agenda te houden. "Daar trapt iedereen in, maar iedereen doet dat bewust. Ze weten natuurlijk dat dit is wat Wilders beoogt", legt hij uit. "De aandacht naar zich toetrekken. Hopen dat het weer over asiel gaat en hopen dat het over hem gaat en niet over andere dingen."

Maar daar spelen volgens hem nu ook andere partijen op in. "Die zeggen dat het nu eigenlijk gaat over het kleinzielige gedrag van de PVV-minister, om te maskeren dat Faber niks voor elkaar krijgt."

Eenheid van kabinetsbeleid

Ondertussen hebben premier Schoof en minister Judith Uitermark getekend voor de lintjes, maar daarmee is het probleem nog niet weg, zegt Vullings. "De eenheid van het kabinetsbeleid staat op het spel. We hebben gewoon een minister die haar goddelijke gang gaat en dan nog wel zeggen: 'Als Dick Schoof voor die lintjes tekent, dan verzet ik mij niet.'"

"Maar iedereen in Nederland weet dat zij eigenlijk tegen die lintjes is", gaat hij verder. "En zo werkt het niet in een kabinet. Een kabinet spreekt met één mond. Als er een besluit is genomen, ga je er met z'n allen achterstaan en is het niet de bedoeling dat je ervan wegloopt."

Een keer sorry zeggen

Het gaat volgens de politiek commentator waarschijnlijk niet tot een ruzie binnen het kabinet leiden. "Ik denk dat de PVV erop rekent dat de coalitie uiteindelijk Faber niet zal wegsturen", vertelt hij. "Want als je Faber wegstuurt, de lievelingsminister van Wilders, dan zet je de hele boel op het spel. En daar lijkt nog niemand aan toe te zijn."

"Maar wat ze natuurlijk wel willen, is dat Faber ergens een keer sorry zegt. We hebben haar gezien in het vraaguur, waar ze drie kwartier lang hetzelfde antwoord gaf." Dat wordt volgens Vullings nog het meest lastig en pijnlijk voor de coalitie tijdens het debat morgen.