Waarom gaat de schadeafhandeling zo traag? En andere vragen over gaswinning in Groningen beantwoord

Wat kunnen we verwachten van het eindrapport over de besluitvorming rond en de schadeafhandeling van de aardgaswinning in Groningen? Vrijdag presenteert de parlementaire enquêtecommissie haar langverwachte conclusies.

We vroegen wat jullie wilden weten over dit dossier en legden de meest gestelde vragen voor aan hoogleraar bestuursrecht Herman Bröring. Hij is verbonden aan de Rijksuniversiteit Groningen en houdt zich al jaren bezig met de aardbevingsschade in Groningen.

1. Waarom verloopt de schadeafhandeling zo traag?

"Het gaat om grote aantallen. Er zijn veel periodes waarin het Instituut Mijnbouwschade Groningen (IMG) meer dan 1.000 schadeclaims per week binnenkrijgt."

"Dan komt er nog bij dat het niet alleen om afhandeling van schade gaat, maar ook om de versterking van huizen. Daar gaat de Nationaal Coördinator Groningen (NCG) over en die moet in totaal nog zo'n 26.000 huizen beoordelen en zo'n technische beoordeling is niet zomaar gedaan. Ongeveer de helft van de beoordeelde huizen moet daadwerkelijk versterkt worden. Ook daar komt van alles bij kijken."

"Zo moeten bewoners tijdelijk in een 'wisselwoning' worden ondergebracht. Ook moeten bouwmaterialen, bouwvakkers en hijskranen ter beschikking staan. Terwijl er op dit moment overal tekorten zijn."

2. Hoe lang duurt het nog voordat de schade gecompenseerd wordt?

"Er wordt weleens gesproken over een periode van 5 jaar, maar dat is heel moeilijk te beoordelen. Je kunt schade wel herstellen, maar dat sluit niet uit dat er opnieuw schade ontstaat. Er kunnen nog altijd nieuwe aardbevingen plaatsvinden. De grond moet eerst tot rust komen. Nog altijd komen er schadeclaims binnen."

"Wat de versterking van de huizen betreft, zijn er een aantal praktische problemen. 5 jaar is volgens mij dus een heel positieve schatting en op weinig gebaseerd."

3. Vrijdag presenteert de parlementaire enquêtecommissie haar conclusies. Wat gebeurt daarmee?

"De Tweede Kamer zal de uitkomsten bespreken. Het is weleens voorgekomen dat een bewindspersoon aftrad na het verschijnen van een rapport van een parlementaire enquêtecommissie, maar het is aan de leden van de Tweede Kamer wat er met de bevindingen gebeurt. Ook de regering zelf zal met een reactie komen."

"Opvallend is dat mensen in Groningen teleurgesteld zouden zijn als de nu verantwoordelijke staatssecretaris Hans Vijlbrief aftreedt. Daar is het merendeel van de Groningers geen voorstander van, omdat ze vinden dat hij naar ze luistert."

Bron: EenVandaag

4. Kan het rapport ervoor zorgen dat de afhandeling van de aardbevingsschade sneller gaat?

"Dat is in theorie mogelijk. We moeten nog afwachten of de commissie met concrete voorstellen komt of volstaat met algemene ideeën. De commissie kan aanbevelingen doen voor een snellere afhandeling. Bovendien gaat het rapport maar voor een deel over schadeafhandelingen en versterkingen. Er wordt vooral ingegaan op de vraag hoe de hele situatie in Groningen zo ver kon komen."

5. Kan het onderzoek politici of bestuurders verantwoordelijk stellen en ze daarop afrekenen?

"Het verantwoordelijk stellen van bestuurders van betrokken partijen als de NAM, Shell en ExxonMobil is ingewikkeld. Het rapport is bedoeld voor de Tweede Kamer en voor de politiek. Oliemaatschappijen staan daar in principe buiten. Er loopt wel een strafrechtelijk traject, maar dat staat los van de parlementaire enquête."

"In hoeverre de regering of politici aansprakelijk kunnen worden gehouden, ligt bij de Tweede Kamer. Maar ook bij de bewindspersonen, die natuurlijk hun conclusies kunnen trekken. Je moet je wel bedenken dat deze zaak al heel lang speelt. Veel oud-betrokkenen zitten niet meer in de politiek."

6. Hoe onafhankelijk is het onderzoek?

"Ik snap de vraag, omdat de Tweede Kamer zelf ook een rol in de gaswinning in Groningen heeft gespeeld. Ik kan me dus wel voorstellen dat mensen sceptisch zijn over het onderzoek."

"Maar het is wel de vraag of de Tweede Kamer goed geïnformeerd was over de situatie. Dat zou nu boven water moeten komen. Verder geldt dat er inmiddels nieuwe mensen in de Tweede Kamer zitten en in de commissie. Die kunnen met enige afstand naar het verleden kijken."

"Een parlementaire enquête geeft meer mogelijkheden dan een onafhankelijke commissie. Nu kun je betrokkenen onder ede of onder belofte horen. Ook zitten er mensen van meerdere politieke partijen in de commissie, het is een brede samenstelling. Dat geeft wel enige waarborg."

7. De nalatige aanpak van de regering geeft het beeld van een regering die het niet interesseert. In hoeverre onderschrijft het rapport dit beeld?

"Dat zullen we vrijdag zien. Dan horen we wat er in het rapport staat. Als je de openbare verhoren hebt gevolgd, dan valt wel op dat sommige betrokkenen een uiterst beperkt geheugen hadden."

"Verder gaven de verhoren aan dat bestuurders in Den Haag niet helemaal in de gaten hadden wat de problemen waren. Dat heeft niet bijgedragen aan het vertrouwen van de Groningers in de politiek."

8. Waarom is er geen percentage van de gasopbrengst gereserveerd voor de schadeafhandeling?

"Er is wel een fonds, maar daar heeft altijd weinig geld in gezeten. Het is mij niet helemaal duidelijk waarom, maar men zal hebben gedacht dat de schade zou meevallen. Al waren er ook in de jaren 80 al mensen die zeiden dat de gaswinning tot schade zou leiden. Afhandeling was vooral voor 'latere zorg'."

"Overigens is geld niet het grootste probleem bij de afhandeling van de schade. Vooral het uitvoeren - het versterken van de huizen en het afhandelen van schadeclaims die blijven binnenkomen - maakt dat het lang duurt."

9. Bij de bestrijding van de coronapandemie leek het budget vrijwel ongelimiteerd. Waarom is er niet zo'n potje voor de afhandeling van de schade door de aardbevingen?

"Bij de coronapandemie was het uitgangspunt heel anders: wie schade leed, of zei dat hij schade leed, kon aanspraak maken op een zak compensatiegeld. Later zou worden gecontroleerd of men er recht op heeft. Voor Groningen heeft men juist gezegd: er moet eerst een oorzakelijk verband tussen de aardbevingen en de schade zijn vastgesteld. Pas dan kom je in aanmerking voor schadeafhandeling."

"Maar dat leidt voor een groep mensen tot juridisch gepeuter en zorgt voor ondoorgrondelijke bureaucratische processen. Misschien dat hier ook gekozen had moeten worden voor ruime algemene compensatiebedragen in plaats van dat op de komma nauwkeurig uitgezocht wordt wie waar exact recht op heeft. Dat kost namelijk ook veel geld: tot wel driekwart van iedere euro die wordt besteed aan de schadeafhandeling."