Sinds de jaren 70 wordt al gesproken over anticonceptie voor mannen. Toch lijkt de 'mannenpil' nog altijd iets voor in de verre toekomst. "Voordat je zo'n middel op de markt brengt, zijn er tientallen miljoenen nodig om het te onderzoeken."

Ondanks dat er al een halve eeuw onderzoek wordt gedaan naar anticonceptiemiddelen voor mannen, is er nog geen werkend middel op de markt. In onze webchat vroegen jullie je af waar de mannenpil blijft.

Moeilijker te ontwikkelen

Dat het zolang duurt, ligt aan verschillende factoren, vertelt programmamanager anticonceptie en abortus Ineke van der Vlugt van Rutgers, het kenniscentrum voor seksuele gezondheid. Een reden is dat het een stuk moeilijker is om anticonceptie te ontwikkelen voor mannen dan voor vrouwen.

"Bij vrouwen gaat het maar om één eicel die bevrucht hoeft te worden om zwanger te raken tijdens de ovulatie. Bij mannen komen bij een zaadlozing miljoenen spermacellen vrij." Om te voorkomen dat de man iemand kan bevruchten, moeten de productie van spermacellen of de zaadlozing worden stilgelegd of tegengehouden. Of de spermacellen moeten verzwakt worden. "Als je bedenkt dat het om meer dan 1 miljoen zaadcellen in een milliliter sperma gaat, dan is dat natuurlijk ongelooflijk veel."

Strenge regelgeving

Daarnaast geldt er steeds strengere wet- en regelgeving om geneesmiddelen - waar hormonale anticonceptie ook onder valt - op de markt te brengen. "Dat zorgt voor een enorm complexe aangelegenheid om een mannenpil of een mannenanticonceptiemethode op de markt te brengen. De eisen aan onderzoek worden steeds strenger."

Veel onderzoek strandt vanwege teveel bijwerkingen, onvruchtbaarheid of andere klachten. "Voordat een middel betrouwbaar, veilig en acceptabel is, moet het heel goed onderzocht zijn. Daar gaat veel tijd overheen."

Gel, injectie en pil

Anticonceptie voor mannen is mogelijk in verschillende vormen en maten. Zo wordt er gekeken naar een hormonale gel die de man op de schouders kan smeren, is er een injectie die de spermaconcentratie vermindert en is er een gel die via injectie ingebracht wordt en ervoor zorgt dat er een barrière ontstaat waar het sperma niet doorheen kan.

Daarnaast is er onderzoek naar een pil zoals de anticonceptiepil die veel vrouwen gebruiken. Hier ziet seksuoloog Rik Lunsen minder potentie in, omdat volgens hem mannen minder betrouwbaar zijn met het dagelijks innemen van de pil. "Voor vrouwen is dat al moeilijk, maar voor mannen lukt dat überhaupt niet. Dat is uit onderzoek gebleken."

'Niet commercieel interessant'

Een andere reden waarom mannelijke anticonceptie nog niet op de markt is, is dat de farmaceutische industrie er lang 'geen heil in zag'. Ook Lunsen merkt dit. "Voordat je zo'n middel op de markt brengt, zijn er tientallen miljoenen nodig om het te onderzoeken." Volgens hem zijn veel grote farmaceutische industrieën afgehaakt toen de afzetmarkt voor de mannenpil klein bleek te zijn.

"Alleen in de landen waar er relatief weinig genderongelijkheid is, was er animo voor. En dan heb je het over een paar landen in de wereld. En dat is commercieel niet interessant."

Bron: Eigen beeld

Allerlei experimenten

Ook Van der Vugt herkent dit. "Bij farmaceuten heerst nog steeds het idee dat het niet loont om daarin te investeren. Ze denken dat er geen markt voor is, en het onderzoek is zo complex."

Toch ziet ze het niet somber in. "Er lopen op dit moment allerlei experimenten om te onderzoeken of die mannenanticonceptie kan gaan werken." Sommige van deze onderzoeken zijn nog bezig met dierproeven, maar andere worden al getest op mensen.

'Vrouwen de lasten, mannen de lusten'

Dat veel mannen zeggen open te staan om de mannenpil - of een andere vorm van anticonceptie voor mannen - te nemen, betekent niet dat ze het ook echt gaan doen. Van der Vlugt: "We horen nu vaak dat jonge mannen zeggen: 'Ja, maar het moet geen bijwerkingen geven'. Dan hebben vrouwen dus wel de lasten en mannen alleen de lusten."

Ook Lunsen kent dit bezwaar. "Noord-Europese mannen zijn denk ik best bereid hun bijdrage te leveren, als het maar geen enkel negatief effect oplevert. En als je kijkt wat vrouwen moeten doorstaan om anticonceptie te gebruiken, met toch ook vaak negatieve bijwerkingen, dat gaat bij mannen niet lukken. Het is niet voor niks dat die mannenpil al 40 jaar op de plank ligt, maar dat de ontwikkeling nooit verder gaat."

De regie uit handen nemen

Daarnaast moet er ook de vrouw genoeg vertrouwen hebben in de sekspartner hebben dat deze anticonceptie gebruikt als ze nog niet zwanger wil worden. Van der Vlugt: "Het is altijd nog de vraag: gaan ze dit ook daadwerkelijk doen als die op de markt is? En zouden vrouwen de regie uit handen willen geven? Durven vrouwen erop te vertrouwen dat die man dan elke dag of in ieder geval met enige regelmatig anticonceptie gebruikt?"

Zelf denk Van der Vlugt dat de kans groter is binnen stabiele relaties. "Waar mensen elkaar al langer kennen. En bijvoorbeeld een vrouw al wat langer hormonale anticonceptie heeft gebruikt en geen hormonen meer wil gebruiken. Dan is de beurt aan hun partner. Maar of vrouwen het helemaal uit handen willen geven? Daar ben ik wel benieuwd naar. Want het is toch de vrouw die natuurlijk met gebakken peren zit als ze zwanger wordt."

Gedeelde verantwoordelijkheid

Wat er nodig is om anticonceptie voor mannen toch op de markt te krijgen? Geld voor onderzoek, voorlichting en gemotiveerde mannen, zegt Van der Vlugt. "En als er een methode voor mannen op de markt komt, hoort daar ook een goede marketingstrategie. Je moet ze dan nog over de streep krijgen. Het is nu al een heel gedoe om mannen aan het condoom te krijgen."

Vooral de blik op verantwoordelijkheid zou daarvoor moeten veranderen. Die ligt nu nog vooral bij de vrouw. "Omdat het de vrouw is die zwanger kan raken en de vrouw controle heeft over haar lijf en cyclus. Maar je hebt samen seks, 'it takes two to tango', zeg ik altijd."

Testikels verwarmen

Maar volgens Lunsen is er vooral een 'slimme oplossing' nodig. "Stofjes die het zaad niet rechtstreeks beïnvloeden. Je kunt dat bijvoorbeeld ook doen, dat is ook wel geprobeerd, door de temperatuur in de testikels te verhogen."

Bij deze methode moeten mannen gedurende een tijd hun testikels verhitten tot 30 tot 40 graden. "Dat hoef je daarna nog maar één keer per week te doen. Maar ja, de proeven die daarmee zijn gedaan, die bevallen mannen toch niet echt. Elke dag hun ballen ongeveer koken. Dus dat helpt niet."

Andere vormen van seks

Tot er een oplossing op de markt komt - of dat nu een pil is of een andere vorm van anticonceptie - zijn er nog genoeg andere manieren om een zwangerschap te voorkomen.

"Je kunt ook experimenteren met andere vormen van seks, dan penis-in-vagina-seks. Manuele seks of orale seks, kan ook voor vrouwen heel fijn zijn. Je kan dan niet zwanger raken en je hoeft geen anticonceptie te gebruiken", zegt Van der Vlugt.

6 jaar na de geruchtmakende 'stikstofuitspraak' van de Raad van State ligt er sinds een kleine week eindelijk een pakket aan plannen op tafel. Maar onder juristen, milieuactivisten én boeren zijn er twijfels. "Nederland komende 5 jaar nog niet van slot."

"Het is een enorme draai en een mooie stap", zegt boerin Chantal Farjon. Haar melkveebedrijf met 160 koeien in het Overijsselse Bruchterveld zou gered zijn als de stikstofregels worden opgerekt zoals landbouwminister Femke Wiersma nu voorstelt. "Maar ik denk dat het venijn in de details zit."

'Rechtszaken beangstigend'

Chantal is een van de 2.500 zogeheten PAS-melders. Dat zijn boeren die onder het oude Programma Aanpak Stikstof (PAS) geen natuurvergunning hoefden aan te vragen voor activiteiten met een beperkte stikstofuitsoot. Chantal breidde haar boerderij in 2015 uit, maar na de stikstofuitspraak van de Raad van State in 2019 werd haar bedrijf in één klap illegaal.

De overheid zoekt al jaren naar een manier om de PAS-melders te 'legaliseren', omdat het buiten hun schuld gebeurde. Maar milieuorganisaties als Mobilisation for the Environment (MOB) denken daar anders over en proberen via de rechter boeren als Chantal te laten stoppen. "Beangstigend", noemt ze de dreiging die nog altijd boven haar hoofd hangt.

Minister wil regels oprekken

Minister Wiersma presenteerde eind vorige maand haar langverwachte stikstofbeleid. In 2035 moet de hoeveelheid stikstof die boeren, bedrijven en het verkeer uitstoten zijn gehalveerd ten opzichte van 2019. Er komen vrijwillige regelingen voor boeren, een nieuw vergunningstelsel en verduurzaming in de industrie en het verkeer.

Ook wil ze de stikstofregels oprekken, de zogeheten rekenkundige ondergrens. Daarmee zijn veel PAS-melders in één keer geholpen. Strenger wordt Wiersma bij kwetsbare natuurgebieden zoals de Veluwe en De Peel. Daar komt een regionale aanpak, met onder meer een regeling voor boeren om vrijwillig te stoppen en 'extensivering', oftewel minder dieren per hectare.

Stikstofexpert is kritisch

Ralph Frins is universitair hoofddocent omgevingsrecht aan Tilburg University en een van de stikstofexperts in Nederland. Hij is kritisch: "De recente uitspraken van de Raad van State en de rechtbank in de Greenpeace-zaak maken duidelijk dat er nu stappen gezet moeten worden. We weten al decennia dat er maatregelen nodig zijn, maar de stappen tot nu toe zijn veel te klein."

Volgens hem lijkt het erop dat Wiersma het laat aankomen op nieuwe rechtszaken. En dan moet je, zo zegt Frins, kunnen aantonen dat je als overheid voldoende stappen zet. "De landsadvocaat zegt zelf dat dit pakket hooguit in een paar gebieden kan werken. Nota bene de landsadvocaat, die de overheid ook heeft verdedigd in de recente Greenpeace-zaak, waartegen het kabinet in beroep gaat."

'Dit is nieuw kleuterplan'

Milieuactivist Johan Vollenbroek oordeelt vernietigend over de plannen. Het was zijn organisatie MOB die de zaak aanspande tegen het PAS-systeem, waarin de Raad van State de ingrijpende 'stikstofuitspraak' deed. "Ook dit nieuwe kleuterplan is in strijd met de habitatrichtlijn. De eerstkomende 5 jaar gaat Nederland niet van het slot, omdat er gewoon geen stikstofruimte is om vergunningen te verstrekken."

Hij noemt het 'bizar' dat het kabinet de eisen van de rechter negeert. De rechtbank heeft volgens hem duidelijk gemaakt dat Nederland in 2030 de helft minder stikstof moet uitstoten, en niet pas in 2035. Minister Wiersma laat hem geen andere keuze dan een juridische weg te bewandelen, vindt Vollenbroek. "Onze intentie is simpel: we willen de natuur redden."

'Chantage door MOB'

Maar volgens melkveehouder Chantal gaat de wens om de natuur te redden ten koste van bedrijven zoals die van haar. "We hebben het idee dat wij heel goed bezig zijn. We hebben extra land per koe en we doen aan natuurbeheer, met drones vliegen we over het land om nesten te beschermen."

De boerin vindt het daarom onbegrijpelijk dat Vollenbroek en zijn milieuorganisatie via de rechter probeert af te dwingen dat zij moet stoppen haar bedrijf. "Ze zijn niet tevreden over het pakket van de minister. En dan chanteren ze de minister door boeren aan te pakken. En de natuur is er nog steeds helemaal niks mee opgeschoten."

Bij kabinet aankloppen?

"Zij moet met haar zorgen bij zowel de provincie als het kabinet aankloppen", reageert Vollenbroek. "Ik hoop dat zij gaat inspreken in de Tweede Kamer, laat weten dat dit plan het niet gaat redden. Ik hoop dat ze dat gaan doen, want dat betekent dat als er echt een goede oplossing komt, wij kunnen stoppen met al onze procedures."

Hij zegt dat MOB jaren geleden al een plan heeft ingediend voor 'een complete herstructurering van de landbouw, waarbij de stikstofuitstoot fors omlaag gaat'. Dat zou volgens hem 24 tot 30 miljard euro kosten. "Economisch gezien levert het winst op. Nederland zou volgens een economische studie welvarender zijn met een veel kleinere veestapel. Je moet eventjes flink investeren, maar dan hebben we ook wat. En dan komen we van het stikstofslot."

Friese verzetstrijders brachten tijdens de Tweede Wereldoorlog talloze, vaak Amsterdamse, Joden naar de dorpen Bontebok en De Knipe. 80 jaar later leeft de geschiedenis daar nog enorm, vooral bij mensen die de oorlog zelf hebben meegemaakt.