Een puntensysteem dat bepaalt of je eerder mag stoppen met werken. Zwaar lichamelijk werk? Punten erbij. Nachtdienst? Ook punten erbij. In de Rotterdamse haven werkt het al en vakbond FNV wil nu ook in andere sectoren afspraken voor vervroegd pensioen.

Containers vastzetten en losmaken op schepen, dat doet sjorder Ed van den Hoek al 41 jaar in de Rotterdamse Haven. En niet alleen containers maakt hij zeevast, hij sjort ook met treinstellen, graafmachines, hekwerken en motoren van 400 ton. Dat betekent de hele dag klimmen, bukken en materiaal oppakken. Voor hem biedt zo'n puntenstelsel een uitkomst.

AOW-leeftijd verhoogd

Ed vertelt dat hij had gehoopt om al met pensioen te kunnen op zijn 65e, 'want het is echt zwaar werk'. Dus toen de AOW-leeftijd werd verhoogd naar 67, vond hij dat 'zwaar schofterig': "waar zijn we nou mee bezig in Nederland? Er wordt helemaal niet aan de havenwerkers gedacht of aan de mensen die dag en nacht met de reet omhoog staan, dat zeg ik in plat Rotterdams, maar zo is het wel."

De werkgever van Ed gaf gehoor aan zijn bezwaar. "We willen onze mensen gezond naar een pensioen brengen. Maar toen de overheid de AOW-leeftijd verhoogde zagen wij onze medewerkers in de problemen komen" vertelt Erik Bouwens, directeur van Matrans Marine Services. "Sjorren is een van de zwaarste beroepen in de haven. Sommigen zijn na 30 of 40 jaar sjorren echt op."

Angst werkgevers

Bouwens biedt werknemers daarom de mogelijkheid van een vroegpensioen. "Wij hebben gekozen als bedrijf om dit te omarmen en daarmee aan de overheid te laten zien dat dit in de haven werkt", legt hij uit. Volgens hem kunnen andere sectoren hiervan leren.

Hij wil de angst van werkgevers over hoge kosten wegnemen: "Ik begrijp de angst, maar dat hoeft niet zo te zijn. Uiteindelijk hebben we met de bond afspraken gemaakt en in elke cao gaan we aan tafel en evalueren we wat werkt en wat moet worden aangepast. Niets gebeurt zomaar zonder jou, uiteindelijk ben je er als werkgever zelf bij."

'Niet ouder dan 84'

Om te bepalen op welke datum een vroegpensioen moet ingaan werkt Bouwens met het puntensysteem van de FNV. Dit systeem is bedacht door vakbondsleider Niek Stam met de achterliggende gedachte dat mensen met zware beroepen op een gezonde pensioenleeftijd kunnen stoppen.

"Zij kunnen dan nog een paar jaar in rust genieten. Daar heb je recht op, als je zoveel jaar zulk zwaar werk hebt verricht. Want met de stijgende levensverwachting klinkt het alsof je nog een zee van tijd hebt na je 67e, maar ik ben nog geen havenwerker tegengekomen die 84 jaar is geworden, echt niet."

'Werkt goed in Rotterdam'

Niek vervolgt dat in het systeem werknemers verschillende vragen beantwoorden over wat zij nog in staat zijn om te doen en welke dagelijkse werkzaamheden voorkomen op een dag.

"Moet je veel tillen, trekken of duwen? Werk je op de tocht? Of werk je in de nacht? We kijken hierbij naar de Arbeidstijdenwet, de Arbeidsomstandighedenwet en de werkomgeving. Na het beantwoorden van de vragen rekent het systeem uit voor hoeveel vroegpensioen je in aanmerking komt. En dat werkt hier heel goed in de Rotterdamse haven."

Vroegpensioen voor meer beroepen

Volgens Piet Rietman, lid van het Dagelijks Bestuur van de FNV, zou deze regeling niet alleen moeten gelden voor lichamelijk zware beroepen maar ook voor beroepsgroepen die om psychische reden zwaar zijn. "Bijvoorbeeld de politie of psychiatrisch verpleegkundigen. Wij willen dat er op een objectieve manier wordt vastgesteld wat voor werk precies zwaar is."

Hij begrijpt dat sommige werkgevers bang zijn dat vakbonden uit zijn op een nieuwe VUT-regeling, waarbij werknemers gemakkelijker vroegtijdig konden stoppen met werken. Hiervan kon bijna iedereen gebruik maken, inmiddels is deze regeling bijna twintig jaar geleden afgeschaft. "Ik snap dat werkgevers zich daar zorgen over maken in tijden van personeelstekorten. Maar we willen zeker niet voor elke beroepsgroep afspraken maken."

Ziektewet

Rietman denkt zelfs dat een nieuw pre-pensioenregeling niet leidt tot grotere personeelstekorten maar juist een aanzuigende kracht kan hebben.

"We denken niet dat de krapte toeneemt, zeker niet als er goede arbeidsvoorwaarden zijn. Mensen in die zware beroepen die nu al fysiek op zijn, stoppen nu sowieso al. Zij gaan de ziektewet in en dat kost de samenleving ook veel geld. Daarom kun je dat beter oplossen met een zwaar werkregeling."

Meerdere natuurbranden en een sproeiverbod in Brabant: het is erg droog. En dat terwijl het pas begin april is. Wapenen we ons wel goed genoeg tegen droogte? "Er is in de winter vrij veel regen gevallen, maar dat water is voor een groot deel afgevoerd."

De kogel is door de kerk: de publieke omroep wordt grondig hervormd. Van de dertien omroepen blijft een handvol 'omroephuizen' over en de NTR verdwijnt, waardoor nog onduidelijk is wie programma's als Het Klokhuis en het Sinterklaasjournaal gaat maken.

Minister Eppo Bruins, die verantwoordelijk voor is mediabeleid, heeft zijn plannen vandaag in een brief naar de Tweede Kamer gestuurd. Volgens hem moet de publieke omroep beter inspelen op veranderingen in de samenleving en de opkomst van de grote techbedrijven, die de digitale media domineren. Ook wil Bruins 157 miljoen euro bezuinigen.

'Iedereen een plek geven'

"Wat we nodig hebben is een publieke omroep die beter samenwerkt, waar men met elkaar ervoor zorgt dat er meer geluid vanuit de samenleving terechtkomt in de omroepen en de programma's", zegt Bruins over het doel van zijn plannen. "Wat ik hoop is dat we over een paar jaar nog die mooie programma's zien die we nu ook zien, maar dat we merken dat iedereen een plek krijgt in het bestel."

In het huidige omroepbestel gaat dat nu niet goed, vindt de minister. Om een nieuw geluid te laten horen moet je eerst een compleet nieuwe omroep oprichten, met het daarbij minimaal 50.000 leden en een volledig nieuwe organisatie. Tussen een idee en het eerste programma zit volgens hem te veel tijd.

Vier of vijf 'omroephuizen'

Om dit te veranderen, en om kosten te besparen, moeten de huidige dertien omroepen van Bruins - als alles meezit - in 2029 opgaan in vier of vijf 'omroephuizen'. Daarmee is het bijna onvermijdelijk dat bekende omroepnamen zullen verdwijnen. In de toekomst hoeven omroepen bovendien geen leden meer te hebben en kunnen er geen nieuwe omroepen meer toetreden tot het bestel.

Maar om ervoor te zorgen dat alle geluiden die te horen zijn in de maatschappij ook daadwerkelijk een plek krijgen op televisie, radio en internet, wil de minister de omroephuizen verplichten om 'mee te bewegen met veranderende geluiden in de samenleving'. Hoe dat er in de praktijk uit moet gaan zien en wie daar toezicht op houdt, moet nog worden uitgewerkt, erkent hij.

Wat merkt de kijker?

Wel is het 'onvermijdelijk' dat de kijker of luisteraar iets gaan merken van de plannen, erkent de minister. Dat komt door de jaarlijkse bezuiniging van bijna 160 miljoen euro, maar ook door het verdwijnen van een omroep als de NTR. Die maakt educatieve programma's en (educatieve) jeugdprogramma's. Denk aan Het Klokhuis en het Sinterklaasjournaal, maar ook programma's als Andere Tijden.

De hervormingen van de publieke omroepen leveren volgens Bruins daarnaast niet genoeg geld op om te voorkomen dat in de toekomst ook programma's van andere omroepen op radio en televisie geschrapt zullen moeten worden.

'Meer herhalingen'

"Dit zal leiden tot meer herhalingen en minder productie", verwacht mediahistoricus en omroepdeskundige Huub Wijfjes van de Rijksuniversiteit Groningen. Ook is het volgens hem de vraag wie programma's als Het Klokhuis en het Sinterklaasjournaal - 'die breedgedragen zijn' - zal overnemen.

"De minister wil dat de educatieve taken naar andere omroepen gaan", legt hij uit. "Maar wie neemt dat soort programma's over? Of de geschiedenisprogramma's? Dat is onduidelijk."

Terug naar oude systeem

De mediahistoricus zegt dat Nederland met het nieuwe omroepbestel terugkeert naar het systeem dat voor 1968 bestond: omroepen die voor eeuwig in het bestel zitten omdat nieuwe omroepen niet kunnen en mogen toetreden.

En met het opheffen van de NTR, een zogenoemde 'taakomroep' die culturele en educatieve programma's moet uitzenden, keren we volgens Wijfjes terug naar de situatie van voor 1992. "Mijn grootste zorg is: hoe wordt de kwaliteit overeind gehouden met minder geld?"

'Eindelijk alles op de schop'

VVD-Kamerlid Claire Martens is juist tevreden dat het omroepbestel nu eindelijk op de schop gaat. Haar partij pleit al jaren voor een grondige stelselherziening omdat de publieke omroep niet meer bij de tijd zou zijn.

In het plan van minister Bruins zegt Martens grotendeels haar eigen plannen terug te zien. "Focus op waar wat ons betreft eigenlijk de publieke omroep voor is. Dus meer op journalistiek, en op het maken van culturele programma's."

Minder geld, minder kwaliteit?

Het Kamerlid zegt dat het 'een feit' is dat de publieke omroep het moet gaan doen met minder geld. "Maar dat betekent niet dat de mensen thuis daar last van gaan hebben", vertelt ze. "Wij willen al die managementlagen, al die bestuurslagen gaan afzwakken. Dus minder geld naar de publieke omroep betekent niet minder geld naar de journalistiek."

Maar volgens omroepdeskundige Wijfjes is dat nog maar de vraag: "De hervorming hinkt op twee gedachten: enerzijds bezuinigen, maar anderzijds investeren in de publieke omroep en journalistiek. Dat is moeilijk met elkaar te verenigingen."