Een puntensysteem dat bepaalt of je eerder mag stoppen met werken. Zwaar lichamelijk werk? Punten erbij. Nachtdienst? Ook punten erbij. In de Rotterdamse haven werkt het al en vakbond FNV wil nu ook in andere sectoren afspraken voor vervroegd pensioen.

Containers vastzetten en losmaken op schepen, dat doet sjorder Ed van den Hoek al 41 jaar in de Rotterdamse Haven. En niet alleen containers maakt hij zeevast, hij sjort ook met treinstellen, graafmachines, hekwerken en motoren van 400 ton. Dat betekent de hele dag klimmen, bukken en materiaal oppakken. Voor hem biedt zo'n puntenstelsel een uitkomst.

AOW-leeftijd verhoogd

Ed vertelt dat hij had gehoopt om al met pensioen te kunnen op zijn 65e, 'want het is echt zwaar werk'. Dus toen de AOW-leeftijd werd verhoogd naar 67, vond hij dat 'zwaar schofterig': "waar zijn we nou mee bezig in Nederland? Er wordt helemaal niet aan de havenwerkers gedacht of aan de mensen die dag en nacht met de reet omhoog staan, dat zeg ik in plat Rotterdams, maar zo is het wel."

De werkgever van Ed gaf gehoor aan zijn bezwaar. "We willen onze mensen gezond naar een pensioen brengen. Maar toen de overheid de AOW-leeftijd verhoogde zagen wij onze medewerkers in de problemen komen" vertelt Erik Bouwens, directeur van Matrans Marine Services. "Sjorren is een van de zwaarste beroepen in de haven. Sommigen zijn na 30 of 40 jaar sjorren echt op."

Angst werkgevers

Bouwens biedt werknemers daarom de mogelijkheid van een vroegpensioen. "Wij hebben gekozen als bedrijf om dit te omarmen en daarmee aan de overheid te laten zien dat dit in de haven werkt", legt hij uit. Volgens hem kunnen andere sectoren hiervan leren.

Hij wil de angst van werkgevers over hoge kosten wegnemen: "Ik begrijp de angst, maar dat hoeft niet zo te zijn. Uiteindelijk hebben we met de bond afspraken gemaakt en in elke cao gaan we aan tafel en evalueren we wat werkt en wat moet worden aangepast. Niets gebeurt zomaar zonder jou, uiteindelijk ben je er als werkgever zelf bij."

'Niet ouder dan 84'

Om te bepalen op welke datum een vroegpensioen moet ingaan werkt Bouwens met het puntensysteem van de FNV. Dit systeem is bedacht door vakbondsleider Niek Stam met de achterliggende gedachte dat mensen met zware beroepen op een gezonde pensioenleeftijd kunnen stoppen.

"Zij kunnen dan nog een paar jaar in rust genieten. Daar heb je recht op, als je zoveel jaar zulk zwaar werk hebt verricht. Want met de stijgende levensverwachting klinkt het alsof je nog een zee van tijd hebt na je 67e, maar ik ben nog geen havenwerker tegengekomen die 84 jaar is geworden, echt niet."

'Werkt goed in Rotterdam'

Niek vervolgt dat in het systeem werknemers verschillende vragen beantwoorden over wat zij nog in staat zijn om te doen en welke dagelijkse werkzaamheden voorkomen op een dag.

"Moet je veel tillen, trekken of duwen? Werk je op de tocht? Of werk je in de nacht? We kijken hierbij naar de Arbeidstijdenwet, de Arbeidsomstandighedenwet en de werkomgeving. Na het beantwoorden van de vragen rekent het systeem uit voor hoeveel vroegpensioen je in aanmerking komt. En dat werkt hier heel goed in de Rotterdamse haven."

Vroegpensioen voor meer beroepen

Volgens Piet Rietman, lid van het Dagelijks Bestuur van de FNV, zou deze regeling niet alleen moeten gelden voor lichamelijk zware beroepen maar ook voor beroepsgroepen die om psychische reden zwaar zijn. "Bijvoorbeeld de politie of psychiatrisch verpleegkundigen. Wij willen dat er op een objectieve manier wordt vastgesteld wat voor werk precies zwaar is."

Hij begrijpt dat sommige werkgevers bang zijn dat vakbonden uit zijn op een nieuwe VUT-regeling, waarbij werknemers gemakkelijker vroegtijdig konden stoppen met werken. Hiervan kon bijna iedereen gebruik maken, inmiddels is deze regeling bijna twintig jaar geleden afgeschaft. "Ik snap dat werkgevers zich daar zorgen over maken in tijden van personeelstekorten. Maar we willen zeker niet voor elke beroepsgroep afspraken maken."

Ziektewet

Rietman denkt zelfs dat een nieuw pre-pensioenregeling niet leidt tot grotere personeelstekorten maar juist een aanzuigende kracht kan hebben.

"We denken niet dat de krapte toeneemt, zeker niet als er goede arbeidsvoorwaarden zijn. Mensen in die zware beroepen die nu al fysiek op zijn, stoppen nu sowieso al. Zij gaan de ziektewet in en dat kost de samenleving ook veel geld. Daarom kun je dat beter oplossen met een zwaar werkregeling."

Al sinds het aantreden van kabinet-Schoof kijkt politiek Den Haag met angst en beven uit naar de onderhandelingen over de Voorjaarsnota. Maar wat is deze nota precies en waarom is die zo belangrijk? "Na Prinsjesdag het belangrijkste financiële moment."

Het ministerie van Financiën is vanaf vandaag weer even het middelpunt van politiek Den Haag. Minister van Financiën Eelco Heinen (VVD) en de fractievoorzitters van coalitiepartijen VVD, PVV, NSC en BBB proberen het daar de komende dagen eens te worden over de Voorjaarsnota.

Begroting van het lopende jaar

De Voorjaarsnota is het document waarin de begroting van het lopende jaar wordt aangepast. Dit gebeurt altijd in het voorjaar. Verder is de Nota ook het document waarin vooruit wordt gekeken naar toekomstige begrotingen.

Dit is elk jaar een spannend moment, maar dit jaar wordt er gesproken over miljarden euro's aan opgespaarde problemen.

Politieke 'wenslijstjes'

Daarbovenop komen ook nog de politieke 'wensenlijstjes' - van lagere huren tot extra geld voor gemeenten - die samen tot miljarden én miljarden euro's extra optellen.

En omdat het onderlinge wantrouwen in de coalitie groot is, gonst het in de Haagse wandelgangen daarom al maanden dat het kabinet wel eens hierom zou kunnen vallen.

Pittige gesprekken

"Het worden wel pittige gesprekken, verwacht ik", geeft minister Heinen toe tegenover EenVandaag. "De wensen zijn natuurlijk hoog, maar ik heb nog geen dekking gezien. En daar zit natuurlijk altijd de moeilijkheid in: hoe ga je het betalen?"

"Ik snap heel goed de wens voor extra uitgaven, maar matig want we krijgen het niet altijd uitgegeven en de inflatie is hoog, dat moeten we niet aanwakkeren", zegt de minister van Financiën.

'Lopen we op schema?'

"Het is na Prinsjesdag het belangrijkste financiële moment van het jaar," benadrukt Wimar Bolhuis over de Voorjaarsnota. Bolhuis is gespecialiseerd in overheidsfinanciën en als econoom verbonden aan de Universiteit Leiden.

"We hebben met Prinsjesdag een begroting voor 2025 gemaakt. Bij de Voorjaarsnota wordt gekeken: hoe gaat het eigenlijk met de uitgaven en de inkomsten? Loopt dat op schema?"

Alvast vooruitblikken

Een tussentijdse check van het huishoudboekje van de overheid dus, gecoördineerd door de minister van Financiën. Maar volgens econoom Bolhuis is het meer dan dat alleen.

"Het is ook belangrijk omdat je alvast met elkaar vaststelt welke uitgaven je wilt doen in de begroting voor de komende jaren. Dat is belangrijk. Wil je meer uitgeven aan bepaalde onderwerpen? Moet je de komende jaren problemen oplossen?"

Begrotingsregels

Al die wensen zijn gebonden aan speciale spelregels, zegt Bolhuis. "De begrotingsregels stellen bijvoorbeeld dat je niet zomaar extra uitgaven mag doen als minister. Daar moet goedkeuring voor zijn. En als je dat wil doen, zou je bijvoorbeeld extra moeten bezuinigen."

Een andere regel waar alle partijen zich aan moeten houden: "Daarnaast is er de regel dat als je meevallers hebt op je begroting, dat je die niet zomaar opnieuw mag uitgeven. Die moeten terug naar het ministerie van Financiën. Zo komt er weer ruimte voor andere ministeries om geld uit te geven."

Politieke wensen

En extra geld willen alle coalitiepartijen maar al te graag uitgeven. Zo gek is dat volgens Bolhuis niet, want zo halverwege het jaar ontstaan er allemaal nieuwe politieke wensen. Denk aan extra geld om de energierekening naar beneden te brengen, de huren en benzineprijzen te verlagen of de kinderopvang goedkoper te maken.

Maar ook de situatie in Oekraïne en de opstelling van de Amerikaanse president Donald Trump dwingen tot extra investeringen in defensie.

Nog meer geld nodig

Daarnaast heeft het kabinet ook nog geld nodig om de BTW op cultuur, media en sport te verlagen. Er is verder ook geld nodig om het stroomnet te verzwaren, de problemen met de vermogensbelasting zijn nog altijd niet opgelost, en er is ook extra geld nodig om de WIA-uitkeringen te compenseren.

En dan hebben we het nog niet eens gehad over extra geld voor de stikstofproblemen en om de jeugdzorg in gemeenten te verbeteren.

Staatsschuld

PVV en BBB zien de oplossing voor deze problemen in de lage staatsschuld die Nederland heeft. Daardoor zouden we makkelijk miljarden euro's kunnen lenen om al die wensen te betalen. "Nederland heeft een relatief lage staatsschuld, ongeveer 45 procent van het bruto binnenlands product. Dat is internationaal gezien laag," erkent Bolhuis.

De vraag is alleen of het verstandig is de staatsschuld op te laten lopen. "Je zou deze kunnen laten oplopen, maar de belangrijkste vraag is natuurlijk wat ga je met dat geleende geld doen? Ga je met dat geld dan investeringen doen die zich ook terugbetalen?"

Nieuwe planning

De conclusie volgens Bolhuis? "Het is een schaarstediscussie. Je moet kiezen. Dus dat wordt voor het kabinet wel een lastige keuze. Want er zijn gewoon vier partijen met verschillende belangen," zegt Bolhuis.

"Maar uiteindelijk is het de minister van Financiën en de minister-president om een keuze te maken en de nieuwe plannen voor 1 juni naar de Tweede Kamer te sturen."

Slechts één op de vijf asielzoekers in Nederland die volgens de regels naar een ander EU-land moeten terugkeren, wordt daadwerkelijk overgedragen. Dat blijkt uit cijfers die EenVandaag heeft opgevraagd bij de Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND).

In 2023 werden 11.440 zogenoemde overdrachtsverzoeken ingediend. Maar slechts 2.420 asielzoekers vertrokken daadwerkelijk naar het land waar ze hun procedure zouden moeten afwachten. Voor 2024 ligt het aantal verzoeken op 8.820, waarvan er tot nu toe maar 1.550 zijn gehonoreerd. Volgens de IND kunnen overdrachten door lange procedures meer dan een jaar duren.

Grote verschillen tussen EU-landen

De bereidheid van EU-landen om asielzoekers terug te nemen, verschilt sterk. Duitsland accepteert bijna de helft van de verzoeken, terwijl Italië vrijwel nooit reageert. In de afgelopen 3 jaar is er geen enkele asielzoeker vanuit Nederland naar Italië teruggestuurd, ondanks ruim 4.000 verzoeken.

Griekenland en Hongarije krijgen vanuit Nederland zelfs helemaal geen verzoeken meer. Deze landen weigeren structureel om asielzoekers terug te nemen, waardoor het aantal succesvolle overdrachten al 5 jaar op nul staat.

Nederlandse rechters blokkeren soms overdrachten

Soms voorkomen Nederlandse rechters dat een asielzoeker wordt teruggestuurd. In de afgelopen 2,5 jaar gebeurde dat bijvoorbeeld twee keer bij overdrachten naar België. Dit omdat asielzoekers daar een 'onmenselijke behandeling' te wachten zou staan.

De meeste asielzoekers die volgens de zogeheten Dublinverordening naar een ander EU-land zouden moeten vertrekken, verdwijnen uit het zicht van de autoriteiten. Ze worden als 'met onbekende bestemming vertrokken' geregistreerd, waardoor overdracht niet meer mogelijk is.

Veel asielzoekers verdwijnen in de illegaliteit

Volgens migratiedeskundige aan de Universiteit Leiden Mark Klaassen, die ook lid is van de Adviesraad Migratie, is het voor het kabinet geen prioriteit om deze groep te volgen of te dwingen te vertrekken. "Daar is nu geen effectief beleid voor", zegt hij.

"De overheid zou beter haar best moeten doen om mensen in een opvangvoorziening te houden."