Het voortbestaan van tientallen hospices in Nederland wordt bedreigd. Zorgverzekeraars gaan een lagere vergoeding voor verpleging betalen en dat raakt de hospices. In Rotterdam is daarom al besloten de deuren van een hospice te sluiten.

Hospice De Vier Vogels - waar van oudsher 24 uur per dag verpleegkundige zorg beschikbaar is - stopt in juni. Verzekeraar Zilveren Kruis betaalt vanaf 1 april namelijk minder voor de inzet van verpleegkundigen en dat leidt ertoe dat het hospice niet meer genoeg verpleegkundigen heeft.

Lager tarief, minder zorg

"Een 'bijna-thuis-huis', zoals wij zijn, wordt gefinancierd met subsidie van het ministerie van Volksgezondheid. Daarnaast betalen bewoners een eigen bijdrage. We werken met vrijwilligers en verpleegkundigen van de Rotterdamse zorgorganisatie Laurens", legt bestuurslid Jos van Huut uit.

"De verzekeraar betaalt Laurens daarvoor een dagprijs en dat bedrag gaat per 1 april zozeer omlaag dat het inzetten van verpleegkundigen voor 24-uurs zorg minder wordt."

Een van de laatste bewoners

De afgelopen 25 jaar verzorgden de medewerkers van De Vier Vogels stervende patiënten in vier verschillende kamers. Liesbeth Looren de Jong bijvoorbeeld, die er onlangs overleed. Zij was daarmee een van de laatste bewoners.

Haar broer Louis zocht haar bijna dagelijks op. "Mijn zus is net geen 80 geworden, dat zou ze aanstaand weekend zijn geworden", vertelt hij.

'Uitkijken naar de dood'

"De afgelopen 2 jaar waren zwaar voor haar, door lichamelijke problemen", vertelt Looren de Jong over zijn zus, die afgelopen januari werd opgenomen in De Vier Vogels. "Het was een tamelijk dramatische keuze tussen een been-amputatie of naar het hospice. Ze koos voor het laatste, een keuze voor de dood."

"Ze is uit gaan kijken naar de dood in alle rust en alle vrede en is uiteindelijk overleden door euthanasie. "

Klein hospice

Dat De Vier Vogels een klein hospice is, speelt een rol bij de sluiting. Maar uiteindelijk zijn de lagere tarieven van de zorgverzekeraar doorslaggevend.

En De Vier Vogels is niet het enige bijna-thuis-huis in Nederland. Er zijn er ongeveer 120. VPTZ, de koepel voor vrijwilligersorganisaties in de palliatieve terminale zorg, en zorgprofessionals, verwacht dat er meer in de problemen komen door de bezuinigingen.

Ander soort vrijwilligers

De hospices moeten hun aanpak veranderen en meer met vrijwilligers werken, is de boodschap vanuit de zorgverzekeraars. Maar of dat bij iedereen lukt is de vraag, zegt voorzitter van De Vier Vogels Marjo de Bot.

"We zien dat het soort vrijwilligers aan het verschuiven is. Het zijn vaker wat jongere mensen die betekenis zoeken, dat is mooi. Maar het nadeel is: hun beschikbaarheid is minder dan die van de oudere vrijwilligers." Een rooster rondmaken is lastig en 24-uurs verpleegkundige zorg is met deze bezuiniging sowieso niet meer waar te maken.

Mogelijk tientallen hospices in de problemen

Naar aanleiding van De Vier Vogels heeft Zilveren Kruis zich uiteindelijk constructief opgesteld en gezegd dat ze een overgangsperiode willen aanbieden. Maar dat komt voor De Vier Vogels te laat. Het besluit is genomen.

"Heel erg spijtig", vindt Carla Aalderink van koepelorganisatie VPTZ het dat De Vier Vogels moet sluiten. "Hospices zijn eigenlijk 'out of the blue' door zorgverzekeraars geconfronteerd met lagere tarieven. Met als gevolg minder uren zorg en een veel te groot beroep op vrijwilligers." Ze verwacht dat tientallen hospices, net als De Vier Vogels, in de problemen komen. "Als er niet wordt ingegrepen, zullen die allemaal verdwijnen."

'Structurele oplossing nodig'

"Een overgangsperiode, zoals Zilveren kruis aanbiedt, klinkt mooi, maar is een incidentele oplossing. Wij willen een structurele, zodat je niet van incident naar incident holt", zegt Aalderink.

Ze wijst erop dat onderzoek juist laat zien dat er in de toekomst meer hospices nodig zijn, vanwege onder andere vergrijzing en een minder groot sociaal netwerk. "We moeten daarom juist zuinig zijn op onze hospicebedden." Aalderink vindt de bezuiniging dan ook 'ondoordacht' met 'verstrekkende financiële gevolgen'. Vrijwilligers komen erdoor onder druk te staan, benadrukt ze. "Het risico is dat ze afhaken omdat ze denken: er wordt meer van mij verwacht en dat kan ik niet."

Moeilijker om thuis te sterven

Of er een alternatief is, volgens Aalderink? "Dat is een heel terechte vraag. We hebben eerder gezien dat het in de wijkverpleging, waar ook geduwd werd op de tarieven, moeilijker werd voor mensen om thuis te sterven. Het idee was toen dat meer mensen naar een hospice moesten."

"Maar als de zorg daar dan ook geminimaliseerd wordt, wat dan? Dan moet je jezelf de vraag stellen waar mensen dan nog kunnen overlijden. Ziekenhuizen zijn er ook niet op ingericht om mensen voor langere tijd een bed te bieden om daar te overlijden."

Staatssecretaris zoekt oplossing

De verantwoordelijk staatssecretaris Vicky Maeijer laat in een reactie weten in gesprek te zijn met de sector om te voorkomen dat meer hospices omvallen.

"Onder leiding van mijn ministerie is gesproken tussen zorgaanbieders, zorgverzekeraars en VPTZ. Er is afgesproken dat Zorgverzekeraars Nederland en ActiZ hun achterban zullen oproepen om snel het gesprek aan te gaan om te voorkomen dat hospices omvallen door de lagere tarieven, dan wel het minder aantal uren aan wijkverpleging. Voor half april wordt dit overleg herhaald om te kijken hoe het ervoor staat."

Het was lang een discussiepunt in Den Haag, maar nu komt het er hoogstwaarschijnlijk toch: een vuurwerkverbod. Voor vuurwerkhandelaren is het een grote klap, zo ook voor Hans Schram uit Castricum. "Ik dacht dat ik veilig zat voor de komende jaren."