Vervuilende Kooksfabriek 2 van Tata Steel blijkt verkeerd gebouwd: rookt en lekt vanaf eerste dag 'aan alle kanten'

Kooksfabriek 2, de meest vervuilende fabriek op het terrein van staalproducent Tata Steel, heeft sinds de bouw in 1972 niet goed gefunctioneerd. Dat blijkt uit onderzoek van EenVandaag. "Het rookte en lekte aan alle kanten."

De fabriek werd ruim 50 jaar geleden gebouwd omdat de toenmalige Koninklijke Hoogovens wilden uitbreiden. Kooksfabriek 2 is een stuk groter dan Kooksfabriek 1, die al op het terrein stond.

Vanaf begin problemen

EenVandaag sprak met meerdere betrokkenen over de Kooksfabriek 2 en daaruit blijkt dat de meest vervuilende fabriek op het Tata Steel-terrein vanaf het begin problemen had. Jos Kortekaas, voormalig assistent-teamleider onderhoud van de Kooksfabriek, begon in 1974 bij de fabriek: "Toen was hij krap 2 jaar in bedrijf, maar hij zag eruit alsof hij al 20 jaar in bedrijf was, zo zwart was hij."

Kortekaas zag al vanaf zijn eerste werkdag dat de fabriek niet goed functioneerde. "Ze hebben een hele slechte start gemaakt. Soms waren er zoveel storingen dat er diensten waren waarin er totaal niet geproduceerd werd. Zoveel moest er dan gerepareerd worden."

Fabriek vol storingen

"Ondanks de reparaties die we uitvoerden, bleef het een fabriek vol storingen. De reparaties waren vooral lapmiddelen", vertelt Kortekaas. "Het was in die tijd nieuw om van die grote ovens te bouwen, daar was niet veel ervaring mee. Ik denk dat ze zich daarop verkeken hebben."

Problemen zijn er vooral met het skelet van de fabriek. De kooks (steenkool die met een speciale warmtebehandeling wordt schoongemaakt om er een zuiverdere brandstof van te maken) in de fabriek wordt verhit tot meer dan 1.000 graden.

Scheuren in muren

"Materiaal zet uit met warmte en als je dan meer of minder warmte toevoegt, gaat de fabriek krimpen en weer uitzetten. Maar dan begint er vooral van alles te lekken en scheuren muren. Het rookte en lekte aan alle kanten", herinnert oud-medewerker Kortekaas zich.

De betrokkenen zeggen dat de problemen vooral zijn ontstaan omdat de fabriek zo groot is. "In plaats van kleine oventjes, bestaat deze fabriek uit hele grote ovens, maar die bleken vrij zwak te zijn. Ook de muren die erin zaten gingen snel stuk. Ik denk dat er niet goed gerekend is."

Gaslekkage door schoorsteen

Ook de voormalige milieudienst van de provincie Noord-Holland, die toezicht hield op de fabriek, merkte dat er problemen waren met de nieuwe kooksfabriek. Een oud-ambtenaar, die anoniem wil blijven, zag dat de constructie niet deugde: "Wij kwamen erachter dat Kooksfabriek 2 een constructiefout had. Het metalen skelet, dat de enorme batterij ovens bij elkaar moest houden, was niet sterk genoeg."

"Omdat er de hele tijd schommelingen in temperatuur zijn, krijg je uitzetting en krimp en dan ontstaat er scheurvorming. En dan krijg je gaslekkage en dat is de basis van het probleem", legt Peter Zonneveld uit. Hij was tot 2015 directeur van staalfabrikant Danieli Corus. Zonneveld is al zijn hele werkende leven bezig met staal maken en kent Tata Steel van binnenuit. "Gaslekkage gaat door de schoorsteen en dat komt in de omgeving terecht."

Eerder over sluiting gesproken

Kooksfabriek 2 werd in eerste instantie gebouwd voor een periode van maximaal 30 jaar. "Met de kennis en kunde die we toen hadden, is hij met de beste wil van de wereld gebouwd met een levensduur van pak 'm beet 30 jaar. Daar zijn we nu ver overheen", vertelt Zonneveld. "Hij had rond de eeuwwisseling wel gesloten moeten worden, maar hij draait nog steeds."

Over sluiting van de fabriek is meerdere keren gesproken. De ambtenaar van de milieudienst van de provincie Noord-Holland kan zich de discussie over de sluiting ook herinneren: "In 2012 is er ook al over eventuele sluiting van Kooksfabriek 2 gesproken, hij was namelijk afgeschreven. Uiteindelijk ging dat toch niet door."

'Iedereen was op de hoogte'

"In de tijd dat ik daar werkte, zag ik regelmatig controleurs. Die moeten hebben gezien wat er aan de hand was", zegt Kortekaas. "Er waren zelfs oud-collega's bij die eerder in de Kooksfabriek gewerkt hadden en die later bij de toezichthouder zijn gaan werken."

Volgens de voormalig assistent-teamleider 'wist eigenlijk iedereen dat die fabriek niet functioneerde: de directie, het personeel, de toezichthouder en de provincie'.

'Regering moet harde eisen stellen'

Uit verschillende onderzoeken van onder andere het RIVM en de GGD blijkt dat de uitstoot van de fabriek kankerverwekkend is. Uit eerder onderzoek van EenVandaag bleek dat in sommige gebieden rondom Tata Steel minstens de helft meer longkanker voorkomt.

Tata Steel wil de Kooksfabriek 2 tot 2030 openhouden. Zonneveld: "Ik denk dat dat niet handig is, je helpt de omgeving er niet mee. Ik denk dat de regering harde eisen aan Tata Steel moet stellen, dat dat ding dicht gaat." Hij is lid van de Zeester-groep, van oudgedienden van de staalfabriek en hoogleraren, die een plan hebben gemaakt om Tata Steel sneller te verduurzamen.

Wachten op waterstof

In een reactie ontkent Tata Steel dat er sprake is van constructiefouten. Een woordvoerder zegt dat de fabriek, mits goed onderhouden, langer open kan blijven dan maximaal 30 jaar. "Wij hebben een continu programma van onderhoud en verbeteringen bij onze fabrieken. Zodat ze nog langer heel goed mee kunnen gaan en wij de kwaliteit staal kunnen leveren die klanten van ons verwachten."

Wat het staalbedrijf betreft blijft de fabriek open totdat de eerste installatie draait voor de waterstofroute. "We richten ons op een toekomst waarin wij groen staal maken in een schone omgeving. In 2030 willen we de eerste nieuwe waterstoffabriek hebben staan en zal Kooksfarbiek 2 sluiten."