Hoe ga je door als je leven in een horrorfilm verandert? Hatice Cengiz vecht voor gerechtigheid na de brute moord op haar verloofde Jamal Khashoggi in Istanbul. Ze rekent daarvoor ook op Nederland. "Ga voor je eigen waarden staan", is haar boodschap.

Op 2 oktober 2018 zit Hatice Cengiz buiten bij het Saoedische consulaat in Istanbul. Ze wacht op haar verloofde, Jamal Khashoggi. De Saoedische journalist is naar binnen gegaan om documenten te regelen voor hun aanstaande huwelijk. Maar Khashoggi komt niet meer naar buiten. Later blijkt dat hij bij binnenkomst in het consulaat is gemarteld, gewurgd en uiteindelijk in stukjes gehakt.

Bezoek Kamerleden

"Het is heel erg pijnlijk", zegt Hatice Cengiz. Ze is in Nederland om te spreken op de World Press Freedom Conference, die vandaag en morgen digitaal gehouden wordt. "Kroonprins Mohammed Bin Salman, bezoekt allerlei landen, ontmoet presidenten. Terwijl hij verantwoordelijk is voor deze moord, leeft hij een comfortabel leventje. Mensenrechten zouden meer waard moeten zijn."

Met die boodschap bezocht Cengiz deze week ook Tweede Kamerleden. "Ik herinner hen er ook aan: de moordenaars zijn niet gestraft. Als jullie minister van Buitenlandse Zaken de Saoedische machthebbers ontmoet, waar praten jullie dan over met hen? Waarom vragen jullie niet waar Jamals lichaam is? Neem alsjeblieft wat van de last van mijn schouders en ga voor je eigen waarden staan."

'Ik heb hem niet eens meer kunnen aanraken'

"Je houdt van iemand en ineens, terwijl je het niet verwacht, verdwijnt die persoon uit je leven", vertelt Cengiz. "Ik heb hem niet eens meer kunnen aanraken." Het vreet het meest aan haar dat er geen gerechtigheid is geweest voor de brute moord. "Dat is waarom ik dit verhaal blijf vertellen. De moordenaars zijn niet gestraft en ik word daar steeds bozer over."

Jamal Khashoggi was als journalist decennialang nauw verbonden met het Saoedische koningshuis. Hij adviseerde hen zelfs, maar toen hij kritisch over het koningshuis begon te schrijven, kwam hij in de problemen. In 2017 ontvluchtte hij Saoedi-Arabië en werd hij bekend in de Verenigde Staten, waar hij onder andere columnist werd voor de Washington Post.

Bron: AFP

'Ik denk dat ze bang voor hem waren'

De moord is internationaal onderzocht en uiteindelijk concludeerde de CIA dat de Saoedische kroonprins Mohammed Bin Salman de opdrachtgever was. "Ik denk dat ze bang voor hem waren, zijn stem was heel krachtig geworden. Ze konden niet bevatten dat hij zich tegen hen had gekeerd."

In Saoedi-Arabië zijn vijf mannen veroordeeld voor 20 jaar cel, een schijnproces volgens Hatice Cengiz. Ook Agnés Callamard, speciaal rapporteur voor de Verenigde Naties concludeerde dat de Saoedische staat verantwoordelijk is voor de moord.

Signaal aan andere Saoediërs

Hatice Cengiz blijft intussen achter met grote vragen. "Waar is het lichaam van Jamal? Wie heeft hem vermoord, en waarom? Dit zijn vragen die ik mezelf elke dag stel. De verantwoordelijken hebben hier geen enkele prijs voor betaald." Volgens Cengiz is haar verloofde vermoord om aan andere Saoediërs een signaal af te geven: dit is wat er gebeurt als je kritisch bent op het koningshuis.

Ten tijde van de moord was er wereldwijd veel kritiek op Saoedi-Arabië, maar tot echt pijnlijke maatregelen tegen het land heeft dat niet geleid. Na een tijdje werd er gewoon weer met de Saoedische kroonprins gepraat en werd hij weer uitgenodigd op wereldwijde toppen, zoals de G7 met andere wereldleiders.

Vandaag begint Eid al-Fitr, oftwel het Suikerfeest. En dat betekent voor veel mensen: samen zijn én samen eten. De Brabantse Kadir Ahmed probeert daar een rol in te spelen met zijn Kadir's snacks. "Happy halal voor iedereen."

Denk je aan Brabant, dan denk je aan worstenbroodjes, weet ook de van oorsprong Somalische Kadir Ahmed, die in Den Bosch opgroeide. Vroeger kwam hij ze vaak genoeg tegen op kinderfeestjes, als traktaties op school of tijdens een dagje weg. Maar als moslim 'hapte hij dan mis' zoals hij het zelf omschrijft.

'Ik wilde ook'

"Tijdens de kerstbrunch en -diner op school zag ik mijn vriendjes worstenbroodjes eten. Ik had zoiets van: ja, maar dit wil ik ook", vertelt Kadir. "Het zorgde er ook voor dat ik het gevoel had dat ik erbuiten viel, dat ik niet mee kon doen." Als moslim moet je halal eten. Varkensvlees, dat in worstenbroodjes zit, is dat niet.

"Al moslim krijg je van jongs af aan mee dat je halal eet, al snap je als kind misschien niet helemaal waarom", legt Kadir uit. Zijn Nederlandse vriendjes en vriendinnetjes hadden er begrip voor als hij niet alles mee kon eten. "Maar toch had ik vaak het gevoel: waarom jullie wel en ik niet? Waarom is dit er nog niet voor mij?"

Vraag om halal saucijzenbroodjes

Eten verbindt, vindt Kadir, en dan is het ook fijn om alles samen te kunnen eten. Maar pas jaren later kwam hij op het idee om niet-halal producten, zoals worstenbroodjes, voor iedereen beschikbaar te maken.

"Ik werkte bij de klantenservice van Bakkersland (een industrieel bakkersbedrijf, red.) en kreeg de vraag of we halal saucijzenbroodjes hadden. Toen ik daarmee naar mijn baas ging, zei hij: 'Kadir, richt je op brood, we doen niet aan halal.' Maar het gevoel dat ik als kind had, dat gemis, dat bleef aan me knagen."

'Brabants worstenbroodje evenaren'

Zo ontstond het idee om aan de slag te gaan met een halal worstenbroodje. Maar dat ging niet zonder slag of stoot: Kadir was een jaar bezig met het zoeken naar de goede samenstelling voor het deeg en de juiste kruidenmix voor in het gehakt. En werken met rundvlees, wat Kadir gebruikt, gaat anders dan met varkensvlees. "Dat laatste kan een stuk meer aan."

Vergelijkingsmateriaal op het gebied van smaak had hij zelf niet, want een traditioneel worstenbroodje - meestal gemaakt met varkensgehakt, en anders niet halal geslacht vlees - had hij natuurlijk nog nooit geproefd. Dus om de juiste smaak te creëren, kreeg hij hulp van anderen. "Het is echt een specifieke smaak, het was onze uitdaging om het Brabantse worstenbroodje te evenaren."

Hulp van moeder

Met het vinden van de juiste kruidenmix heeft, naast kruidenbedrijf Verstegen, vooral Kadirs moeder geholpen. "Die weet alles van smaken en proeven", vertelt Kadir.

Dat terwijl ze in eerste instantie niet enthousiast was over het idee. "Ze had zoiets van: 'Maak gewoon je studie af en hou op met dat worstenbrood.' Ze begreep niet zo goed wat ik aan het doen was." Maar uiteindelijk ging ook zij erin mee. "Ze zei: 'Je bent zo eigenwijs, ik ga toch maar helpen", zegt Kadir lachend.

Bron: Mark Bolk

1/2Kadir deelt zijn worstenbroodje uit

Groot verschil

Al lijkt het kunnen eten van een worsten- of frikandelbroodje misschien klein, volgens Kadir kan het een groot verschil maken.

"Het doet mensen enorm veel dat ze het nu ook kunnen eten", merkt Kadir. "Je zorgt met een klein product dat mensen eindelijk kunnen mee-eten, dat ze denken: het is er nu eindelijk ook voor ons."

Steeds meer halal

En dat is belangrijk, want er zijn steeds meer mensen in Nederland die halal eten. In 2023 was 6 procent van de Nederlandse bevolking moslim.

Dat is ook terug te zien in de supermarkten. Er zijn steeds vaker halal-vakken en volgens cijfers van onderzoeksbureau Circana is de omzet van halal-producten in 2024 in 3 jaar tijd verdubbeld: van 23,2 miljoen euro in 2021 naar 53,4 miljoen in 2024. Daarbij zijn het niet alleen moslims, maar ook niet-Islamitische mensen die halal kopen, bijvoorbeeld als ze stoppen met het eten van varkensvlees.

'Zowel Fatima als Dirk-Jan'

Dat ziet Kadir ook weer terug in zijn klanten. "Het is niet alleen een Fatima of Kadir die het koopt, maar ook een Dirk-Jan of een Fleur. Iedereen heeft tegenwoordig wel een schoondochter of -zoon, vriend, buurman of -vrouw die halal eet, en iedereen wil ook voor hen iets op tafel kunnen zetten. Daardoor verkopen we niet alleen veel met Suikerfeest of tijdens de ramadan, maar ook met kerst of Pasen." Vorig jaar verkocht Kadir in totaal 1,7 miljoen snacks.

"Er komen steeds meer mensen uit verschillende landen naar Nederland, en daardoor zie je steeds meer verschillend eten, en meer mensen die halal eten. Tegelijkertijd is er in Nederland nog veel onwetendheid over halal." Al ziet Kadir dat wel langzaam veranderen. "We zijn er nog niet helemaal, maar langzaam gaan we vooruit. In Deurne, waar onze bakkerij laatst geopend is, wisten ze eerst niet eens wat halal was. En nu zijn ze hartstikke positief."

Geen niche

"Het wordt nog vaak gezien als een niche", gaat Kadir verder. "Als een hype die weer voorbij gaat. Maar het is juist iets wat de komende jaren alleen nog maar blijft groeien. En hoe fijn is het dan dat we kunnen helpen om het voor mensen beschikbaar te maken?"

"Het gaat erom dat iedereen mee kan eten, want iedereen kan het eten, ook als je niet alleen halal eet. Vandaar dat mijn slogan ook is: eten dat je deelt is twee keer zo lekker."

'Eten waar je blij van wordt'

Waar het begon met puur Brabantse worstenbroodje, heeft Kadir nu ook saucijzen- en frikandelbroodjes en bapao in de supermarkten liggen. En er komt nog meer aan. Maar wat precies blijft nog even geheim, laat Kadir weten.

"Onze missie is om mensen en culturen samen te brengen met eten waar je blij van wordt. Als ik daaraan bij kan dragen met mijn eten, vind ik dat mooi", sluit Kadir af.

Hulpverleners zijn hard bezig overlevenden te redden in Myanmar na de aardbeving. Ook een Nederlands team met reddingshonden staat klaar om het land, dat midden in een burgeroorlog zit, te helpen. "Ter plaatsen zullen we zien met wie we gaan samenwerken."