In 10 jaar tijd is het aantal verkeersongelukken waarbij alcohol in het spel is meer dan verdubbeld. In 2022 belandden er hierdoor 6.000 mensen met zwaar letsel op de spoedeisende hulp. Opvallend is dat het aantal alcoholfuiken juist al jaren daalt.

"Het is helaas geen verrassing voor ons", reageert Saskia de Craen van de Stichting Wetenschappelijk Onderzoek Verkeersveiligheid (SWOV) op de nieuwe cijfers van kenniscentrum VeiligheidNL. "We zien dat het aantal bestuurders dat met alcohol op achter het stuur stapt toeneemt. Dat is de afgelopen 5 jaar verdubbeld."

'Forse stijging is zorgelijk'

Het stijgende alcoholgebruik is goed zichtbaar op de spoedeisende hulp (SEH) in ziekenhuizen. Artsen krijgen daar steeds vaker te maken met ernstig letsel door alcoholgebruik in het verkeer. Reden voor demissionair staatssecretaris Maarten van Ooijen van Volksgezondheid om verder onderzoek te laten doen.

Daaruit blijkt dat een groot deel van de slachtoffers jonger is dan 25 jaar. "Al met al blijft het aantal behandelingen op een SEH waarbij alcohol betrokken is verontrustend", schrijft Van Ooijen in een Kamerbrief naar aanleiding van het onderzoek. "De forse stijging van het aantal ongevallen door alcohol is zorgelijk."

Veel minder alcoholfuiken

De SWOV heeft 'een sterk vermoeden' dat het toegenomen aantal ongelukken met beschonken bestuurders te maken heeft met het afnemende aantal alcoholfuiken. Dat er veel minder wordt ingezet op dit soort controles, bevestigt de politie aan EenVandaag. Zo waren er in 2013 in totaal 5.431 alcoholfuiken met minimaal twee agenten, 10 jaar later waren het er nog 1.317.

Deze manier van controleren is namelijk achterhaald, verklaart portefeuillehouder verkeer bij de Nationale Politie Willybert Oor de afname. "Het heeft geen zin meer om een grote alcoholfuik neer te zetten. Mensen waarschuwen elkaar via social media en die fuik is dan binnen enkele minuten kapot."

'Informatiegestuurde' controles

De politie controleert volgens hem daarom nu meer 'informatiegestuurd'. "Dus wanneer we weten dat ergens een festival is, of wanneer de sportclubs leeglopen. Op dat soort momenten controleren we. En bij aanrijdingen geldt natuurlijk: botsen is blazen."

Het terugbrengen van het aantal alcoholfuiken vindt De Craen jammer. "Wij geloven dat ze wel degelijk belangrijk zijn. Bij verkeershandhaving is het niet zo belangrijk hoeveel mensen je van de weg haalt, het gaat vooral om de preventieve werking." Dat zo'n controle snel 'uitlekt', is volgens haar niet zo erg: "Via social media kan je juist de doelgroep bereiken die je in dit geval wil bereiken."

'Kans erg klein dat je gepakt wordt'

Uit onderzoek van EenVandaag onder leden van het Opiniepanel blijkt dat 1 op de 10 ondervraagde automobilisten het afgelopen jaar met drie of meer glazen alcohol op een auto heeft bestuurd. Dat is meer dan de toegestane hoeveelheid. Bijna 80 procent van de bestuurders geeft aan dat de pakkans erg klein is. Ze hebben het idee dat er steeds minder gecontroleerd wordt.

De SWOV ziet in de panelcijfers een bevestiging van haar standpunt. "Met een grote zichtbare alcoholfuik laat je heel goed zien dat je toezicht houdt op de weg. En dan zal een bestuurder de volgende keer besluiten om alternatief vervoer te regelen of niet te drinken", zegt De Craen.

Fuiken kosten veel politie-inzet

Toch steunt demissionair minister Dilan Yeşilgöz van Justitie en Veiligheid het standpunt van de politie om minder in te zetten op grootschalige controles. Ook zij geeft aan dat waarschuwende berichten op social media de belangrijkste reden zijn om geen alcoholfuiken meer op te zetten.

Maar ook de druk die de fuiken op de politie leggen speelt hierin een rol, laat ze weten: "Hierbij kan de gevraagde politie-inzet versus beschikbare capaciteit ook een rol spelen. Deze keuzes worden op lokaal en regionaal niveau gemaakt."

'We moeten iedere dag keuzes maken'

Daar is hoofdinspecteur Oor het mee eens: "Ik snap dat experts zeggen dat er een preventieve werking uitgaat van de fuiken. Maar het neerzetten van een alcoholfuik, puur omdat daar een preventieve werking van uitgaat, is helaas niet meer mogelijk in deze tijd."

De politie moet iedere dag keuzes maken, benadrukt hij. "Als onze mensen nodig zijn bij een blokkade van de A12 of omdat er in Rotterdam explosies met cobra's plaatsvinden, dan betekent dat ook dat we vandaag geen alcoholcontrole kunnen houden."

Om het overvolle stroomnetwerk te ontlasten, wordt gezocht naar creatieve oplossingen. Minister Sophie Hermans en staatssecretaris Chris Jansen sluiten vandaag een 'netcongestiedeal' met de ov-sector om netcongestie tegen te gaan.

Elektrische auto's, zonnepanelen, warmtepompen: ons stroomnetwerk is overvol. Netcongestie wordt dat genoemd.

File op het net

"We kunnen spreken van file op het elektriciteitsnet", zegt energieanalist Sanne de Boer van de Rabobank. "Vergelijk het met de de snelweg. Als iedereen tegelijk wil invoegen, dan kan dat niet."

"Hetzelfde gebeurt op het stroomnet. De afgelopen jaren heeft iedereen meer elektriciteit verbruikt, en vaker op hetzelfde moment. Dat past niet."

Deal met de ov-sector

Om deze zogenoemde netcongestie te bestrijden, is de komende 15 jaar een investering van 195 miljard euro nodig, volgens het Rijk. In de tussentijd wordt er gezocht naar creatieve oplossingen.

Minister Sophie Hermans van Klimaat en Groene Groei en staatssecretaris Chris Jansen van Openbaar Vervoer en Milieu sluiten daarom vandaag een 'netcongestiedeal' met de openbaar vervoerssector. Het idee is dat het openbaar vervoer gaat helpen om de druk op het elektriciteitsnet te verminderen.

Efficiënter gebruikmaken van infrastructuur

"Op deze manier kunnen we efficiënter gebruikmaken van de infrastructuur die er al is", legt De Boer uit. "Openbare vervoersbedrijven maken gebruik van hun eigen elektriciteitsnetten. Op sommige momenten zijn die kabels hard nodig, bijvoorbeeld in de ochtend- en avondspits", legt ze uit.

"Maar wanneer er minder openbaar vervoer rijdt, kunnen de kabels gebruikt worden om auto's of elektrische bussen op te laden. Hier hoef je dus geen extra kabels voor in de grond te leggen."

Idee op een bierviltje

Het Rotterdamse ov-bedrijf RET is al volop bezig met duurzaam gebruik van energie. "Naast het delen van ons stroomnet, hebben we nu ook een batterij in de buurt van de Erasmusbrug geplaatst", vertelt technicus Leo Vliegenthart van de RET.

"5 jaar geleden heb ik het idee op een bierviltje geschreven. Het woord 'netcongestie' bestond toen nog niet eens."

Batterij die werkt als powerbank

"Op het moment dat er een tram voorbij rijdt, en die remt, dan levert die tram energie terug aan de batterij. De batterij wordt op deze manier continu opgeladen en werkt kostenefficiënt", legt Vliegenthart uit. "De batterij fungeert als powerbank."

De opgeslagen stroom kan weer gebruikt worden om andere voertuigen op te laden. "Op deze manier proberen wij de 'file' op het stroomnet te omzeilen en dragen wij 20 tot 25 procent bij aan de laadsector van Rotterdam."

Alleen geschikt voor kleine hoeveelheden

Maar ondanks de voordelen van zo'n batterij blijft energieanalist De Boer sceptisch. "Batterijen zijn zeker functioneel", zegt ze. "Maar ze nemen ook veel ruimte in."

"Bovendien zijn batterijen alleen geschikt om kleine hoeveelheden energie voor korte tijd op te slaan", vervolgt ze. "Helaas kunnen we de overtollige zonnestroom van de zomer niet bewaren tot aan de winter."

Klein deel van de oplossing

Volgens De Boer is het getekende convenant tussen het Rijk en de ov-sector niet de hele oplossing voor netcongestie. "We moeten niet verwachten dat we hierdoor uit de problemen zijn. Het is ook nodig om de netten te verzwaren, maar dit kost veel tijd en geld."

"Slimmer gebruikmaken van de infrastructuur die we hebben, is een 'no-brainer'. Maar het blijft een klein deel van de oplossing."

Asielminister Faber wil geen handtekening zetten onder koninklijke onderscheidingen voor vijf oud-COA-medewerkers, werd gisteren bekend. Kan dat zomaar? Historicus Kemal Rijken zet de feiten over onderscheidingen voor ons op een rij.

Rijken noemt het 'zeer uitzonderlijk' dat de minister de voordracht voor een koninklijke onderscheiding niet wil ondertekenen. "We hebben dit in de parlementaire geschiedenis in de laatste 80 jaar niet gezien." Hij beantwoordt vier vragen over wat er komt kijken bij het krijgen van een koninklijke onderscheiding en deze situatie.

1. Hoe gaat het toekennen van onderscheidingen in zijn werk?

Voordat de minister een handtekening moet zetten, is daar al een heel proces aan voorafgegaan, weet Rijken. "Een voorbeeld: iemand heeft 40 jaar lang vrijwillig voor de tennisvereniging gewerkt en de mensen op de tennisvereniging vinden dat deze persoon een lintje verdient. Dan gaan die mensen in eerste instantie brieven schrijven over die persoon", vertelt de historicus.

"Die aanbevelingsbrieven worden gestuurd naar de desbetreffende gemeente waar die persoon woont, en die worden allemaal gecontroleerd." Vervolgens maakt de burgemeester de beslissing of iemand in aanmerking komt. "Dan tekent de Commissaris van de Koning en daarna de Kanselarij der Nederlandse Orden." Die beheert de registers van onderscheiden personen en regelt de lintjes.

"En daarna pas gaat het naar het ministerie en de bewindspersoon. Die tekent dan ook. In de meeste gevallen. Vervolgens zet de koning nog zijn handtekening." Nadat de koning de onderscheiding heeft getekend, kan het lintje door de burgemeester worden uitgereikt.

2. Waarom is hier een minister voor nodig?

"In principe is de minister altijd verantwoordelijk en dat heeft te maken met de ministeriële verantwoordelijkheid", vertelt Rijken.

Hij legt uit: "De koning is niet verantwoordelijk voor zijn inhoudelijke daden. Dat zijn de ministers volgens de Grondwet. In dit geval, als de koning tekent, dan betekent dat dat er een minister of een staatssecretaris ook al moet hebben getekend."

"Dus als de koning uiteindelijk een handtekening moet zetten op de koninklijke onderscheiding dan moet dat gedekt zijn, zoals dat heet, door een minister of een staatssecretaris. En daarom is die handtekening nodig."

3. Waarom is het zo uitzonderlijk dat minister Faber weigert?

"De minister mag het doen, maar het is wel uitzonderlijk", vertelt Rijken. "Wat de minister in principe heeft gedaan, is een pure politieke daad. Gewoon om een frame neer te zetten: 'Ik ben tegen deze medewerkers en ik ben tegen asielzoekers en het is mijn beleid niet.'" Ze zet het weigeren dus in om te communiceren waar ze tegen is, volgens de historicus.

En dat is nog niet eerder op deze manier gebeurd, weet Rijken. "Er zijn geen gevallen bekend waarbij de minister zo nadrukkelijk naar buiten trad en zei: 'Ik teken niet omdat het niet mijn politiek is.' En dat komt ook omdat de lintjes zijn staatsonderscheidingen neutraal zijn."

"Die worden gegeven aan mensen die zich meestal decennia lang, vaak vrijwillig, hebben ingezet voor andere mensen. Het is in Nederland dus zo dat de regering en politici niet bepalen wie wel of geen lintje krijgt. Het komt vanuit de samenleving. En dat gegeven wordt dan beloond namens de Staat", legt Rijken uit. "Een koninklijke onderscheiding is dus neutraal en is daardoor ook geen politieke beslissing."

4. Wat betekent het volgens jou dat Faber weigert?

Hierdoor kan een precedent ontstaan, vertelt Rijken. "Het risico dat je nu krijgt, is dat er in de toekomst kabinetten zullen zijn en ministers zullen zijn die zeggen: 'Dit is in het verleden zo gegaan met mevrouw Faber, en deze persoon bevalt mij niet, dus ik ga daarvoor liggen en ik teken niet.' Dat kan nooit de bedoeling zijn van een neutrale staatsonderscheiding, die de koninklijke onderscheidingen toch zijn."

Betekent het dat deze mensen hun lintje niet krijgen? "Nee", zegt Rijken. "Het is namelijk zo dat een andere bewindspersonen ook kan tekenen. Dat zal gewoon ook gebeuren en deze vijf mensen krijgen gewoon een lintje."