Tot opluchting van boeren en dierenartsen is een nieuw vaccin tegen blauwtong versneld goedgekeurd. Zo snel mogelijk worden de schapen ingeënt. Wie zijn dieren wil vaccineren, betaalt wel zelf de rekening. "Maar een dood schaap kost ook geld."

Het nieuwe vaccin komt net op tijd om een nieuwe uitbraak te voorkomen, zegt dierenarts Bernd Hietberg uit Beilen. "Om dit te vieren ga ik taart kopen, niet alleen voor mezelf, maar ook vooral voor de dieren. Ik ben zo opgelucht."

'Ben ik geen dierenarts voor geworden'

Er werd eerder over gesproken dat het vaccin in juli goedgekeurd zou worden, maar de goedkeuring is nu dus versneld. Tot opluchting van de dierenarts. "Juli zou veel te laat zijn geweest."

"Ik was al bezig om te kijken of ik vaccins uit het buitenland zou kunnen halen", vertelt hij. "Want zo'n uitbraak als vorig jaar wil ik niet meer meemaken. Daar ben ik geen dierenarts voor geworden. De schapen hebben zo ontzettend veel pijn gehad." Dat kan dit vaccin dus voorkomen.

Grote impact

Afgelopen najaar stierven 37.000 schapen aan de ziekte. Op 5500 locaties in Nederland werd het virus vastgesteld. Het wordt overgebracht door de knut, een bijtend vliegje, dat actief is in warme periodes. Het kan ook geiten, runderen en lama's ziek maken, maar onder deze diersoorten vielen afgelopen jaar weinig slachtoffers.

In de regio Drenthe, waar Hietberg werkzaam is, stierven zeven op de tien schapen. "De impact was enorm. Qua dierwelzijn was het afgelopen jaar een drama. Maar het zorgde ook voor radeloosheid bij boeren, omdat de ziekte zo ongrijpbaar is. Normaal als we een ziek dier hebben, krijgen we het negen op de tien keer beter. Maar dat lukte ons niet met blauwtong."

Een hele zorg minder

Ook schapenhouder Hendrik Jan Boer uit Hijken is blij dat het vaccin er is. "Ik werd vanmorgen door mijn zoon geappt met het nieuws. Die had met de dierenarts gebeld. Het is een hele zorg minder. De afgelopen tijd was angstig. Op veel plekken om ons heen brak blauwtong uit. We dachten even dat het langs ons heen zou gaan, maar op het laatst werden we toch ook getroffen."

Boer verloor een lam en een ooi aan blauwtong. "Eerst denk je: misschien valt het wel mee. Maar dan krijgen ze een gezwollen kop en gaan ze kwijlen en kreupel lopen. De dierenarts is er nog bij geweest, die probeerde wat te doen met pijnstilling, maar dat hielp allemaal niet. Binnen een paar uur was ze dood."

Kosten voor de boer

De eerste lading vaccins arriveert volgende week. Het vaccin wordt gemaakt in Spanje door het bedrijf Syva. 2 weken later volgen nog eens 1 miljoen vaccins. Genoeg voor alle schapen en een groot deel van de runderen in Nederland. "Bij schapen is één dosis nodig, runderen moeten enkele weken na de eerste dosis nog een vaccinatie", vertelt Hietberg. "De afgelopen weken hebben we een plan gemaakt welke dieren als eerste gevaccineerd moeten worden."

Dat de kosten voor de vaccinatie voor rekening van de boer zijn, vindt Hietberg logisch. "Het zijn natuurlijk kosten die je normaal niet hebt, dus dat is vervelend. Aan de andere kant, een dood schaap kost ook geld. Daar kun je wel veertig of vijftig schapen voor vaccineren. Als één koe overlijdt door blauwtong kost dat net zoveel als de vaccinatie van zeker 100 koeien. In verhouding tot de ellende die we gezien hebben zijn de kosten voor de vaccinatie, denk ik, heel gering."

Race tegen de knut

Het wordt wel hard werken om alle dieren gevaccineerd te hebben voordat de knut weer rondvliegt, zegt Hietberg. Over zijn regio maakt hij zich geen zorgen. "We hebben echt een heel fijn team en zijn lekker georganiseerd." Maar landelijk is het een ander verhaal, op sommige plekken is een flink tekort aan dierenartsen.

Om die reden heeft Koninklijke Nederlandse Maatschappij voor Diergeneeskunde (KNMvD) een meldpunt geopend voor gepensioneerde dierenartsen waar praktijken een beroep op kunnen doen. Belangrijk, vertelt Hietberg. "Dieren vaccineren lijkt makkelijk, maar dat is het niet. Aan een kind kun je nog uitleggen waarom het geprikt gaat worden. Maar een dier snapt dit niet. Je moet echt goed met dieren om kunnen gaan."

'Een zorg minder'

Schapenhouder Boer hoopt dat hij snel aan de beurt is. "Als ik binnen nu en een paar weken mijn schapen kan laten vaccineren, dan kunnen ze op de normale tijd naar buiten. En dan heb ik echt een zorg minder."

Voordat het nieuws naar buiten kwam, zagen de komende weken er een stuk anders uit. "Ik zag er echt tegenop om de schapen weer naar buiten te doen. En dat die knut dan weer begint te vliegen en de schapen weer omvallen. Het is een vreselijke ziekte en als boer sta je machteloos. Maar die nare tijd is nu voorbij."

Het kabinet heeft besloten een pilot voor de opvang van dakloze arbeidsmigranten met drie jaar te verlengen. De gemeente Venlo is verheugd: daar is het project een groot succes. "De straten zijn veel leger. En je wil voorkomen dat mensen doodgaan."

De naar schatting tienduizend dakloze arbeidsmigranten uit de EU die in Nederland verblijven hebben zonder langdurig verblijf of inschrijving bij de gemeente geen recht op opvang of zorg, met alle gevolgen van dien.

Duizenden arbeidsmigranten

Met zeven miljoen euro van het Rijk hebben gemeenten die meedoen aan een pilotprogramma extra plekken ingericht om de arbeidsmigranten toch op te kunnen vangen. Venlo is een van die gemeenten. In de regio Noord-Limburg werken zo'n 53.000 arbeidsmigranten, waarvan 13.500 in Venlo.

Wethouder Jacques Smeets doet daarom graag mee. Venlo trekt als grensgemeente en als grootste tuinbouwgebied in de EU veel bedrijvigheid. "Mensen worden door uitzendbureaus hierheen gehaald, maar ze raken hun werk kwijt en staan opeens op straat, zonder onderdak en inkomsten. Dat veroorzaakt overlast."

Overleven

"Mensen slapen overal: in tentjes, in de bossen, in parkeergarages. Ze vallen soms mensen lastig. Je moet je voorstellen wat dat mentaal met arbeidsmigranten doet, als je zo moet overleven. De verleiding om drank en drugs te gebruiken is dan groot", zegt Smeets.

De gemeente Venlo biedt nu structureel een tijdelijke opvang aan arbeidsmigranten om hen zo opnieuw naar werk en onderdak te begeleiden, of hen met de juiste hulp vrijwillig te laten terugkeren naar hun land van herkomst.

'Voorkomen dat mensen doodgaan'

Deze aanpak is noodzakelijk, denkt de wethouder. "Op de toptijd zagen we 40 tot 75 arbeidsmigranten op straat leven. Je wil voorkomen dat er mensen doodgaan op straat. Door de aanpak zien we dat het aantal daklozen terugloopt. Het probleem wordt beheersbaarder. Je krijgt grip op deze doelgroep."

De pilot in Venlo omvat een speciale opvanglocatie voor dakloze arbeidsmigranten. Het Leger des Heils werkt hier samen met stichting Barka, die ervaring heeft met de doelgroep. Het voormalige verzorgingstehuis Beerendonck biedt plek aan maximaal vijftien mensen. De meerderheid is afkomstig uit Polen.

Intensieve begeleiding

Het gaat vooral om mensen die al langere tijd of meerdere keren dakloos zijn geweest. Vaak hebben ze te maken met psychische problemen of verslavingsproblematiek. Niet iedereen komt er binnen: de opvang is tijdelijk en bedoeld om mensen door middel van intensieve begeleiding weer aan het werk te helpen.

Krzysztof is zo'n arbeidsmigrant die hoopvol naar Nederland trok, maar zijn werk verloor en wekenlang op straat belandde. Hij vond het leven op straat zwaar. Hij voelde zich eenzaam, vernederd en onzeker over de toekomst.

'De straat is niet mijn wereld'

In De Beerendonck kwam hij tot rust en kreeg hij psychische hulp. Hij is heel dankbaar: er is nu zicht op een baan in de logistiek en onderdak. "Ik kan nu snel herstellen. Ik wil niet op straat leven, want dat is niet mijn wereld", vertelt hij.

"Ik heb hulp gezocht, en gelukkig heb ik die gekregen. Ik weet nu dat ik volgende week een baan heb en accommodatie. Zo kan ik verder bouwen aan mijn leven."

80 procent geholpen

In maart kwam de gemeente Venlo met een tussentijdse evaluatie van de pilot, die succesvol lijkt. De andere vijf gemeenten waren al eerder begonnen en kwamen tot dezelfde conclusie.

Meer dan 80 procent van de deelnemers werd door het project geholpen. De helft van de 44 mensen die zich aanmeldden vond een nieuwe baan. Zes keerden vrijwillig terug naar hun land van herkomst en acht mensen worden nog steeds begeleid.

'De straten zijn leger'

Voor de overige 20 procent heeft de pilot niet gewerkt. Eén persoon werd doorverwezen naar de maatschappelijke opvang, en bij zeven anderen is het traject stopgezet door slecht gedrag. In de opvanglocatie geldt een zerotolerancebeleid met betrekking tot alcohol en drugs.

Wethouder Smeets is erg blij met deze resultaten. "De straten zijn echt een stuk leger. Het project doet ertoe." De mogelijkheid om vroeg in te grijpen maakt het verschil, denkt hij. "Zo kunnen we mensen naar een duurzame oplossing begeleiden, of naar ander werk."

Terugkeer

"Hulp bij vrijwillige terugkeer naar het land van herkomst is ook een oplossing", vervolgt Smeets. Dit was het geval bij Andrzej. Na het verlies van zijn baan was hij zijn alcoholverslaving niet meer de baas, en besloot hij met hulp van Stichting Barka vrijwillig terug te gaan naar Polen.

Daar werkt hij nu als kok in een gemeenschap van Stichting Barka, waar hij ook voor zijn alcoholverslaving wordt behandeld. "Het was moeilijk, maar ik kon kiezen om terug te gaan naar Polen. Ik heb daar geen spijt van. Hier kan ik helpen en zijn ze blij met me, omdat ik kok ben van beroep. Het alternatief was dat ik weer op straat zou belanden."

In gesprek met sector

Het doel van de pilot is volgens wethouder Smeets ook om het systeem aan te pakken. Werkgevers en de uitzendbranche moeten ook veranderen, vindt hij. "Die halen mensen hierheen. Dat mag, in Europa mag je vrij reizen, maar het leidt soms tot excessen."

Een groot gedeelte van de bedrijven doet het goed, ziet Smeets, maar een deel niet. Met die bedrijven moeten afspraken worden gemaakt. "We moeten in gesprek met de branche en een convenant afspreken." Dat ben je aan de arbeidsmigranten verplicht, stelt de wethouder.

Waarschuwen

Smeets: "Mensen worden onder valse voorwendselen van heinde en verre hierheen gehaald, en vallen op een gegeven moment terug. Zonder dak boven hun hoofd, zonder baan."

Andrej waarschuwt jongeren in Polen nu om niet dezelfde fouten te maken die hij maakte toen hij naar Nederland kwam. "Jonge mensen komen naar Nederland en hun eerste vraag gaat niet over waar de supermarkt is en ze eten kunnen krijgen, maar waar de dichtstbijzijnde coffeeshop en dealer zijn."

Nieuwe fondsen

Na 2025 stopt de pilot, maar de gemeenten hebben vorige week het nieuws gekregen dat de financiering in de voorjaarsnota geregeld is voor de opvang tot 2028. Er komt acht miljoen euro per jaar beschikbaar.

"Dat is positief nieuw", zegt wethouder Smeets. "Begin mei verwachten we een Kamerbrief daarover. Hoe de verdeling van middelen tussen de gemeenten eruit ziet, is nu nog niet duidelijk."

Apple en Meta krijgen van de Europese Commissie samen een boete van zo'n 700 miljoen euro voor het overtreden van de Digital Markets Act. Deze wet richt zich op techbedrijven die zo groot zijn dat ondernemers en consumenten bijna niet zonder hen kunnen.