Twee jaar na coup heeft Erdogan alle macht Turkije

"Erdogan heeft het superpresidentschap verzilverd, er is sprake van polarisatie in de samenleving en met de economie gaat het slecht", zegt journalist Tan Tunali. Twee jaar geleden vloog hij na de coup naar Turkije. Nu, twee jaar later, maakt hij zich grote zorgen over de toestand in het land.

Het is vrijdagavond 15 juli 2016. Militairen sluiten de bruggen over de Bosporus in Istanbul. De stafchef van het Turkse leger wordt gegijzeld en het kantoor van de staatstelevisie TRT bezet. De coup in Turkije is een feit. Journalist Tan Tunali, die op dat moment voor Trouw werkt, twijfelt geen moment en vliegt naar Ankara. “Ik was verbijsterd dat dit mogelijk was.” Nu, twee jaar later, is Turkije nog steeds ontwricht, gaat het slecht met de economie en worden mensenrechten geschonden.

Tijdens de coup laten militairen in een verklaring weten de macht over te nemen om de democratie en de mensenrechten te beschermen. Het hele land verkeert in die uren in totale chaos. Vanuit zijn vakantieoord roept president Erdogan zijn burgers op de straat op te gaan en daar wordt massaal gehoor aangegeven. De volgende ochtend is het eerste resultaat al zichtbaar: de eerste soldaten geven zich over. Woedende burgers slaan op ze in en politiemensen gooien de soldaten hardhandig in arrestantenwagens. 

‘We dachten dat staatsgrepen achter ons hadden gelaten’

Tan is samen met zijn vriendin in Duitsland op een feestje als hij hoort van de coup in Turkije. “Ik was verbaasd. We dachten dat we staatsgrepen inmiddels wel achter ons hadden gelaten.” Niets is minder waar. Hij ziet de beelden van vliegtuigen die scheren over Ankara en het vuur openen. Enkele dagen na de coup komt Tan aan in Ankara.

Inmiddels is ook Erdogan terug in Ankara. In ferme taal hekelt hij de rotte elementen in het militaire apparaat. “De situatie was onzeker en onvoorspelbaar op dat moment. Voor Erdogan was de coup een geschenk uit de hemel. Het was de stok waarmee hij tegenstanders en potentiele tegenstanders mee kon slaan, laten oppakken en veroordelen”,aldus Tan.

Geen bewijs dat Gülen achter de coup zit

Vanuit de Verenigde Staten keurt de in ballingschap levende geestelijke Fethullah Gülen de coup af. Toch is hij het en zijn beweging die de schuld krijgen van de coup. Tan bevindt zich inmiddels op het Taksimplein en ziet daar de complete aanhang van de AKP het plein domineren. Ze bleven de hele stad beheersen. De Gülen-beweging kreeg vrijwel onmiddellijk de schuld van de coup, maar ook nu twee jaar later is daar nog geen bewijs voor. Opvallend is dat Gülen en Erdogan vroeger eensgezind als gelovigen zijn opgetrokken. Gülen werd waarschijnlijk te machtig voor Erdogan, en deze coup was de manier voor Erdogan om zich van Gülen te ontdoen.

In de dagen die volgen worden verdachte militairen en iedereen die banden heeft met de Gülen-beweging opgepakt. Maar daar blijft het niet bij. Erdogan grijpt zijn kans om al zijn tegenstanders en potentiële tegenstanders op te pakken. 

Nu, twee jaar later, heeft Erdogan nog meer macht gekregen. De toekomst van Turkije ziet Tan zorgelijk in. “Je ziet dat hij het superpresidentschap heeft gekregen en heeft verzilverd. Er is sprake van een totale polarisatie in de samenleving, een samenleving die door massale arrestaties ook is ontwricht. Erdogan heeft door het nieuwe presidentiele systeem heel veel macht, met de economie gaat het slecht en van het Westen wil Erdogan steeds minder weten.” Maar waar zit de hoop? “De hoop zit in de gevangenis, de hoop zit in het parlement, maar die is gekortwiekt. Het is moeilijk om lichtpuntjes te vinden in Turkije.”