De 'afstandsmoeders' stappen gezamenlijk naar de rechter en klagen de staat aan voor het leed dat hen is aangedaan. Deze vrouwen werden tussen de jaren 50 en 80 gedwongen hun kind ter adoptie af te staan. Het overkwam ook Trudy Scheele-Gertse.

Meer dan 50 jaar geleden stond Trudy gedwongen haar zoon af. Ze raakte zwanger op haar 21ste en was ongehuwd. Iets wat destijds gepaard ging met veel schaamte. Op aandringen van haar moeder beviel Trudy in een tehuis, speciaal voor zwangere, ongehuwde vrouwen. Ze wilde haar kind dolgraag houden, maar het tehuis en de Kinderbescherming stond haar niet toe om de zorg over haar zoon op zich te nemen. Uit angst dat haar kind op moest groeien in het tehuis stond ze hem uiteindelijk - na 2,5 jaar - af ter adoptie.

Groot schuldgevoel

"Toen ik begin vorig jaar voor het eerst mijn dossier las, was ik enorm geschokt. Ik dacht: 'ongelofelijk'. Het is namelijk zo dat ikzelf, maar vooral ook al die andere vrouwen, een schuldgevoel hebben. Ik voel me schuldig dat ik als moeder niet in staat was om een kind op te voeden. Maar toen ik het dossier las, dacht ik 'dit is niet terecht'. Het is er bij ons gewoon ingepeperd dat wij niet in staat zijn om voor een kind te zorgen," vertelt Trudy.

Vorig jaar stapte Trudy als eerste afstandsmoeder naar de rechter. Ze vond - én vindt - dat de staat aansprakelijk is voor het leed dat haar destijds is aangedaan. Bureau Clara Wichmann, een organisatie die bezighoudt met de rechtspositie van vrouwen - sluit zich vanaf nu aan bij het proces. En treedt op als vertegenwoordiger van alle getroffen vrouwen die ongewild gescheiden zijn van hun kinderen.

'Dit moet aan de oppervlakte komen'

Want zoals Trudy zijn er waarschijnlijk nog vele anderen. In de periode van 1956 (het moment dat de adoptiewet werd ingevoerd) tot 1984 (het moment dat abortus gelegaliseerd werd) zijn naar schatting dertienduizend kinderen ter adoptie afgestaan in Nederland. En dat ging lang niet altijd vrijwillig.

"Het moet aan de oppervlakte komen. Dit is een stuk geschiedenis, net als de Tweede Wereldoorlog. Ik ben heel erg blij met deze ontwikkeling. De minister heeft het tot nu toe altijd opzij geschoven. Maar er komen nu allerlei dingen naar boven, waaruit blijkt dat het systematisch gebeurde", vertelt Trudy.

Discriminatie ongehuwde moeders

Volgens Bureau Clara Wichmann, een stichting die opkomt voor de rechtspositie van vrouwen in Nederland, was er tientallen jaren sprake van een discriminerend beleid dat er op was gericht om om ongehuwde moeders van hun kinderen te scheiden.

"Er zijn nu verklaringen van verschillende afstandsmoeders toegevoegd. Iedere keer zijn de feiten hetzelfde. We kunnen laten zien dat het echt een patroon was", vertelt Linde Bryk van Bureau Clara Wichmann.

Vechten voor waarheid

Trudy is gedreven om te blijven vechten voor de waarheid: "Ik wil weten dat de ware schuldige opstaat. En dat duidelijk wordt wat er is gebeurd. Daarom is deze zaak zo belangrijk", zegt ze.

"Niet alleen voor mij maar vooral voor al die andere vrouwen die nog steeds dat schuldgevoel hebben en bang zijn dat ze veroordeeld zullen worden door de maatschappij. Het heeft mijn hele leven beïnvloed. Er gaat geen dag voorbij dat ik er niet aan denk. Je denkt er altijd aan. Dat gaat nooit meer weg."

Erkenning en excuses

"Wat we willen is dat de rechter zegt: dit is onrechtmatig geweest. Daar moet erkenning voor komen. Want dit gebeurde niet alleen in Nederland maar bijvoorbeeld ook in Australië. Daar heeft de regering wel excuses gemaakt. Dat zou een heel goed begin zijn. Daarnaast kun je je ook voorstellen dat er een fonds komt voor deze vrouwen", zegt Bryk. "Het waren Staatsinstellingen. Die vrouwen zijn getraumatiseerd en zolang er geen erkenning komt gaat dat door."

Er is een crowdfundactie gestart om geld in te zamelen voor de juridische procedure. Naar verwachting zal het nog maanden duren voor de rechter zich over de kwestie buigt.

Een motie van wantrouwen dreigt voor PVV-minister Faber in de Tweede kamer. Ze weigert haar excuses aan te bieden voor het niet tekenen van vijf voordrachten voor lintjes. Morgenochtend moet de minister zich verantwoorden tijdens een debat.

Minister Marjolein Faber vindt dat het werk van de oud-vrijwilligers van het COA, die werden voorgedragen voor een lintje, haaks staat op haar migratiebeleid. Tijdens het vragenuur in de Tweede Kamer spraken veel Kamerleden daar schande van. Meerdere oppositiepartijen dreigen het vertrouwen in haar op te zeggen.

'Dat moet je niet politiek maken'

"En ik wil er alles aan doen om het tij te keren. Om de komst van zoveel mogelijk nieuwe asielzoekers en vreemdelingen naar Nederland te minimaliseren", zei ze dinsdag tijdens het vragenuur. "Dat signaal heb ik willen geven toen ik besloot de toekenning van lintjes niet te ondertekenen. En ik sta daar nog steeds achter."

Politiek commentator Joost Vullings vertelt dat de lintjes vooral een traditie zijn en niet politiek. "Dat is waardering voor werk dat je doet voor de samenleving. Dat moet je niet politiek maken." Maar dat heeft minister Faber volgens hem nu wel gedaan, door te weigeren een handtekening te zetten.

'Doe alsjeblieft normaal'

"De emoties liepen soms hoog op", vertelt Vullings over het vragenuur. "Er werd geroepen, de irritatie was groot." Zo noemde D66-leider Rob Jetten minister Faber 'een schande voor het ambt'.

Ook coalitiegenoten Caroline van der Plas van BBB en Pieter Omtzigt van NSC zijn volgens Vullings duidelijk geen fan van deze actie. "Je zag dat ze echt dachten: 'Faber, doe alsjeblieft normaal. Zeg gewoon sorry dan kunnen we door.'"

Asiel op de agenda

Volgens Vullings is dit vrijwel zeker een stunt van de PVV om asiel op de agenda te houden. "Daar trapt iedereen in, maar iedereen doet dat bewust. Ze weten natuurlijk dat dit is wat Wilders beoogt", legt hij uit. "De aandacht naar zich toetrekken. Hopen dat het weer over asiel gaat en hopen dat het over hem gaat en niet over andere dingen."

Maar daar spelen volgens hem nu ook andere partijen op in. "Die zeggen dat het nu eigenlijk gaat over het kleinzielige gedrag van de PVV-minister, om te maskeren dat Faber niks voor elkaar krijgt."

Eenheid van kabinetsbeleid

Ondertussen hebben premier Schoof en minister Judith Uitermark getekend voor de lintjes, maar daarmee is het probleem nog niet weg, zegt Vullings. "De eenheid van het kabinetsbeleid staat op het spel. We hebben gewoon een minister die haar goddelijke gang gaat en dan nog wel zeggen: 'Als Dick Schoof voor die lintjes tekent, dan verzet ik mij niet.'"

"Maar iedereen in Nederland weet dat zij eigenlijk tegen die lintjes is", gaat hij verder. "En zo werkt het niet in een kabinet. Een kabinet spreekt met één mond. Als er een besluit is genomen, ga je er met z'n allen achterstaan en is het niet de bedoeling dat je ervan wegloopt."

Een keer sorry zeggen

Het gaat volgens de politiek commentator waarschijnlijk niet tot een ruzie binnen het kabinet leiden. "Ik denk dat de PVV erop rekent dat de coalitie uiteindelijk Faber niet zal wegsturen", vertelt hij. "Want als je Faber wegstuurt, de lievelingsminister van Wilders, dan zet je de hele boel op het spel. En daar lijkt nog niemand aan toe te zijn."

"Maar wat ze natuurlijk wel willen, is dat Faber ergens een keer sorry zegt. We hebben haar gezien in het vraaguur, waar ze drie kwartier lang hetzelfde antwoord gaf." Dat wordt volgens Vullings nog het meest lastig en pijnlijk voor de coalitie tijdens het debat morgen.

In Berlicum werd afgelopen maand verhit gesproken over een mogelijk azc, met een intimiderend protest tijdens een raadsvergadering als kookpunt. Het plan lijkt hierna in de koelkast gezet: is de gemeenteraad gezwicht voor geweld? "Het is heel complex."