Al jaren knaagt het aan Tom Bouws. Hij weet dat zijn opa en oma tijdens de oorlog in concentratiekamp Bergen-Belsen zijn beland. Maar wie heeft ze verraden? Dat antwoord ligt in het oorlogsarchief in Den Haag. Alleen daar kan Tom (voorlopig) nog niet bij.

2 januari zou het eindelijk zover zijn. Het oorlogsarchief zou online opengaan. Maar de Autoriteit Persoonsgegevens (AP) stak daar een paar weken geleden een stokje voor.

Verkeerde afweging

Het is een zoveelste teleurstelling voor Joodse nabestaanden. Zo ook voor Tom Bouws van het Centraal Joods Overleg.

"Het is een keuze tussen de privacy van mogelijk nog enige tientallen mensen die nu nog leven en collaborateurs waren, tegenover het informatierecht. Een grondrecht van alle Nederlanders om in archieven te kijken. Ik vind dat de AP een verkeerde afweging maakt. Het is een schade", vertelt hij.

Al 80 jaar geen toegang

In het veelbesproken Centraal Archief Bijzondere Rechtspreking in Den Haag, zijn alle dossiers te vinden van ruim 400.000 personen die verdacht werden van samenwerking met de nazi's. Op dit moment heb je alleen toegang als je nabestaande bent van zo'n persoon. Dat betekent dat Joodse nabestaanden geen toegang hebben.

"Al 80 jaar hebben Joden geen toegang tot het archief. De meesten zijn inmiddels overleden. Zij weten niet wie hun ouders hebben vermoord of wie hun huis heeft leeggeroofd. Het wordt tijd dat we daar wel toegang toe krijgen", vertelt Tom. Ook zelf wil hij maar al te graag weten wie zijn grootouders heeft verraden: "Ik heb er recht op om mijn familiegeschiedenis te weten."

30 miljoen documenten

Op 2 januari gaat het archief wel fysiek open. Maar volgens Tom is dat geen oplossing: "Ik maak weleens de grap dat we een bus huren vol Joden, en dat we samen 4 kilometer aan archief gaan doorspitten. 30 miljoen documenten doorspitten, dat is geen doen."

Minister Bruins van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap werkt aan een wet om het archief toch digitaal te openbaren. Dit kan nog maanden - en in het ergste geval jaren - duren. In de tussentijd wil hij in de studieruimte van het archief wél de mogelijkheid bieden om onder voorwaarden digitaal in het archief te kijken. Er mogen dan geen foto's en kopieën worden gemaakt.

Eerste stap

Volgens Tom zou dit een goede eerste stap zijn. "Hopelijk wordt er ook doorgepakt naar drempelloze digitale openheid. Veel Joden wonen inmiddels namelijk in het buitenland. Zij hebben dan nog geen toegang."

"Voor ons is dit heel belangrijk. Je wil weten waar je vandaan komt. Waarom de verjaardagsfeestjes vroeger zo klein waren. Als je weet wat er gebeurd is, dan is dat het begin van rust", zegt hij tot slot.

In 2024 kozen bijna 10.000 Nederlanders voor euthanasie, 10 procent meer dan in een jaar eerder. Toch zitten er strenge voorwaarden aan verbonden. In deze video leggen we uit hoe het proces precies werkt en waarom veel verzoeken afgewezen worden.

Na de arrestatie van de vermoedelijke Rotterdamse serieschutter, Sendric S., reageerde de buurt opgelucht. Toch voelen sommige wijkbewoners zich na de 3 moorden nog altijd angstig, ziet de stadsmarinier. "Dat gevoel van onveiligheid gaat nog lang door."

Door 3 fatale schietpartijen in nog geen 2 weken tijd stond eind december het leven in het Rotterdamse stadsdeel IJsselmonde even stil. Uit het niets werden 3 mannen op straat neergeschoten. Het zorgde voor een uitzonderlijk advies: 'Ga bij voorkeur niet alleen naar buiten, vermijd donkere plekken.'

Meer ernstige incidenten

Stadsmarinier Wieke van de Haterd was betrokken bij het opstellen van dat advies. Een stadsmarinier is een ambtenaar die vanuit de gemeente werkt aan de veiligheid in de buurt. Van Haterd's werkterrein is IJsselmonde, waar de schietpartijen waren. Een wijk waar de afgelopen jaren het aantal ernstige incidenten is toegenomen, zegt ze.

Na de eerste schietpartij, was nog helemaal niet duidelijk wat er aan de hand was. "Wat maakt dat deze man specifiek is uitgekozen of is het toevallig?" Er werd tegelijkertijd ook onderzoek gedaan naar het wapen. "Toen is ook het tweede slachtoffer gevallen", vertelt ze. Er werden beelden vrijgegeven, maar het leidde nog niet tot de schutter. Het derde slachtoffer viel opnieuw in hetzelfde gebied. "Toen is de link gelegd: het gaat om dezelfde dader."

'Er was echt gevaar'

De politie schaalde volgens Van de Haterd snel op waardoor alle capaciteit beschikbaar was om de schutter snel te pakken. "Omdat er echt gevaar was dat hij weer zou toeslaan." De gemeente en politie kwamen samen tot het advies niet alleen naar buiten te gaan. "Daar hebben we lang over getwijfeld", zegt ze. "Want uiteindelijk gaat het ook uit van een maakbaarheid dat het niet kan gebeuren."

Maar de situatie was uitzonderlijk. "Het was duidelijk wat zich in IJsselmonde afspeelde, er leek echt een verband", legt ze uit. En veel was ook onzeker. Er was veel politie, zichtbaar en onzichtbaar in de wijk. Ook was er veel aandacht voor. "Wat doet dat met zo'n verdachte? Escaleert het meer, wordt de situatie gevaarlijker? Daar moet je toch rekening mee houden."

Bewoners ondersteunen

Na het derde slachtoffer gaat het ineens snel. Er wordt een duidelijke foto vrijgegeven en na een klopjacht kan de politie hem inrekenen. Beelden van de inval circuleren al snel via social media, het gaat om een flat in de buurt van de schietpartijen. De 24-jarige Sendric S. werd er aangehouden, die niet officieel woont in het gebouw. De opluchting is groot. "Omdat je echt bang bent dat er nog andere slachtoffers gaan vallen."

De strafzaak tegen S. begint, over een motief is niets bekend. Wijkmarinier Van de Haterd is nog erg bezig met het organiseren van de nazorg in de wijk. "Het effect van dat gevoel van onveiligheid dat gaat heel lang door", vertelt ze. "We zijn met z'n allen druk bezig om te kijken wat we kunnen doen om de bewoners hierin te ondersteunen".