Schade door illegale acties bij demonstraties op de daders verhalen is 'zeker niet eenvoudig'

Afval dumpen, brandstichten, schade aan het wegdek: uit de hand gelopen protesten kunnen flinke schade opleveren. Politie en het OM willen harder optreden tegen actievoerders die de wet overtreden. Maar wie draait er op voor de kosten?

De Hengelose burgemeester Sander Schelberg zei tegen RTV Oost dat boeren die de samenleving ontwrichten en strafbare feiten plegen, moeten worden opgespoord. Ze moeten volgens hem opdraaien voor de rekening. Begin deze week ontstond op meerdere plekken schade door de protesten.

Belastingbetaler betaalt

Onder andere platen met asbest erin werden in brand gestoken. Juist bij asbest is er natuurlijk de speciale procedure om dat af te voeren, dat dump je niet zomaar even bij het grofvuil.

"En als je die mensen die dat gedaan hebben niet kunt vinden, zal uiteindelijk de belastingbetaler daarvoor opdraaien", legt hoogleraar staats- en bestuursrecht Jon Schilder van de Vrije Universiteit van Amsterdam uit.

Het kan, maar is niet eenvoudig

De kosten van schade verhalen op de actievoerders is zo makkelijk nog niet, legt Schilder uit. "Technisch gesproken is het mogelijk dat de politie mensen arresteert, vasthoudt en dat er strafvervolging komt", vertelt hij.

Maar op lokaal niveau heeft de burgemeester het voor het zeggen. "Burgemeesters bepalen zelf wat ze doen, die heb je natuurlijk niet in de hand, om het zo maar te zeggen."

Veel factoren die meespelen

Er zijn veel individuele factoren die meespelen bij hoe er wordt opgetreden. De politiek, burgemeester, maar ook hoe de agent op straat naar een situatie kijkt, kan verschillen. "Dus het is zeker niet eenvoudig."

Schilder ziet dat er in gemeenten verschillend wordt opgetreden. "Bij Kick Out Zwarte Piet zag je dat er wat minder snel werd opgetreden dan bij klimaatactivisten."

Onderbezetting

Demissionair minister Dilan Yeşilgöz van Veiligheid en Justitie zegt dat dit een groot probleem is. Maar wat ook meespeelt, is de ondercapaciteit bij het Openbaar Ministerie en bij de rechterlijke macht.

Als iemand wordt opgepakt, is het maar de vraag of diegene ook wordt vervolgd. "Het is voor een officier van justitie heel erg moeilijk om iemand überhaupt bij de rechter te krijgen", zegt Schilder. "En als het zover komt duurt het soms een jaar, 1,5 jaar of zelfs 2 jaar."

Acties niet over één kam scheren

Schilder denkt dat de politie misschien wel anders gaat reageren op de protesten, als de druk vanuit het ministerie toeneemt. Maar er moet wel onderscheid worden gemaakt tussen de verschillende acties die plaatsvinden bij demonstraties.

"Het blokkeren van de snelweg veroorzaak overlast, maar wordt niet als ernstig misdrijf beschouwd. Maar als er langs de snelweg platen in brand worden gestoken, waarbij asbest vrijkomt en de veiligheid van mensen in het geding is, dan is het dat wel."