Overdag vasten en veel lekkers eten na zonsondergang, zo ziet de ramadan er voor veel mensen uit. Maar als je diabetes hebt, gaat dat anders. Saïda Tilburgs-Benfatimi helpt moslims met diabetes om - net als haar man Wim - de ramadan gezond door te komen.

Steun, tips en gezelligheid: in het Suikerhuis in Helmond kunnen vrouwen met diabetes het allemaal vinden. Het initiatief, onder leiding van sociaal werker Saïda, heeft een heel duidelijk doel: de leefstijl van mensen verbeteren en ze leren omgaan met hun suikerziekte. En het resultaat is te zien: leefstijlen zijn veranderd, suikerwaardes zijn gestabiliseerd en sommige deelnemers hebben zelfs geen medicijnen meer nodig.

'Ze pakken het verkeerd aan'

Maar die nieuwe levensstijl ook tijdens de ramadan vasthouden, is toch andere koek. Veel van de bezoekers zijn van Arabische afkomst, vertelt Saïda. En zij zijn gewend om tijdens de ramadan bij de iftar, de maaltijd na zonsondergang, flink uit te pakken. Brood, koekjes en andere zoete hapjes komen dan op tafel: veel koolhydraten en suikers dus, die de suikerwaarde in het bloed flink omhoog kunnen jagen.

"Mensen pakken het verkeerd aan tijdens de ramadan", vindt Saïda. "In de avond nemen ze zoveel suiker, eten ze te veel en bewegen ze niet. En dan zegt de arts: 'Je mag niet meedoen aan de ramadan, want je waardes zijn te hoog.'"

Overleggen met de dokter

Saïda begrijpt het heel goed dat diabetespatiënten die dat kunnen heel graag vasten tijdens de ramadan. "Voor moslims is de ramadan een heilige en belangrijke maand. Het is een plicht om mee te doen." Maar het moet dan wel op een gezonde manier, benadrukt ze. "Voor aanvang van de ramadan is het belangrijk om met je arts, je diabetesverpleegkundige of je diëtist te spreken."

Dat is belangrijk om erachter te komen hoe je het vasten kunt aanpakken. "Medicijnen en het voedingspatroon worden dan eventueel aangepast. Ook is het belangrijk om met de dokter over gezond eten te praten", vertelt ze.

'Als u zo doorgaat, gaat u dood'

Waar Saïda het vaak fout ziet gaan, is bij beter eten en meer bewegen. "Ze snappen het vaak ook niet: wat is suikerziekte? Wat moet ik daarmee doen? Dan gaan ze naar de dokter en krijgen ze medicijnen, maar als je alleen die medicijnen neemt en blijft zitten, heeft het weinig zin. Door meer te gaan bewegen en gezond te eten, verlaag je ook je suiker."

Dat dat kan werken, heeft Saïda gezien bij haar man Wim, die diabetes heeft en zwaar overgewicht had. "Hij was in 2015 bij de dokter en zijn waardes waren heel erg hoog. De dokter zei: 'Meneer Tilburgs, als u zo doorgaat, gaat u dood.' Op dat moment woog hij 125 kilo, nu nog maar 80."

Suikerbom in de avond

Voor Wim was het gesprek met de dokter een 'wake-up call'. Hij besloot minder koolhydraten en geen suiker meer te eten en begon met bewegen. Zijn suikerwaardes stabiliseerden en hij hoeft nu geen medicijnen meer te slikken. "Hij kon eerst nog geen 500 meter lopen en nu loopt hij gewoon marathons", vertelt Saïda trots.

Wim bekeerde zich 30 jaar geleden tot de islam en doet sindsdien mee aan de ramadan. Al die zoetigheden op tafel tijdens de iftar zijn funest voor je suikerwaardes, zegt hij. "Je loopt al een risico en dan krijg je 's avonds ook nog die suikerbom. Van heel laag wordt je suiker in één keer keihoog. 's Nachts kreeg ik last van maagzuur en enorm veel buikpijn."

Een gezonde ramadan

Bij veel moslims zijn de vele zoetigheden erin geslopen, ziet Wim. "Dat hoorde bij het Suikerfeest, maar niet per se bij de iftar. Nu lijkt het elke nacht Suikerfeest." En dat terwijl je ook een gezonde maaltijd kunt eten, weet hij inmiddels. Want zijn nieuwe leefstijl houdt hij ook tijdens de ramadan vast. "We eten een traditionele soep." In de Koran staat dat het vasten met een oneven aantal dadels moet worden verbroken, dus ook die ontbreken niet: "Alleen hou ik het bij drie."

Ook het bewegen probeert Wim niet los te laten deze maand. 's Ochtends vroeg begint hij al, en dat sluit eigenlijk heel goed aan bij het ochtendgebed. "Om 5, 6 uur 's ochtends gaat bij iedereen de suikerwaarde omhoog. En dat is ook wanneer je vanuit de islam je eerste gebed, de fadjr, moet doen." Een perfect moment om ook gelijk een eerste wandeling te maken, tipt Wim.

Suikervrij Suikerfeest

En wat doet hij aan het einde van de maand, tijdens het Suikerfeest? Ook dan houden Wim en Saïda aan hun gezonde gewoontes vast, al hoeven ze de zoetigheden niet helemaal af te slaan. "Saïda kan heerlijke taarten en andere dingen maken, maar dan met amandelmeel. En ze kan zelf chocolaatjes maken op basis van chocolade met 85 of 99 procent cacao", glundert Wim.

Ze heeft er zelfs een cursus voor gevolgd om de dames van het Suikerhuis ook over de gezonde recepten te leren. En die hoeven niet duur te zijn, benadrukt ze. "Mensen denken vaak dat gezond duur is. Maar je kunt voor een cake bijvoorbeeld ook kokosmeel gebruiken in plaats van amandelmeel, dat is al een stuk goedkoper. Ik zeg dan: 'Je staat toch 3 uur in de keuken, maak dan iets gezonds voor jezelf!'"

'Pakken, pakken, pakken'

De ramadan is natuurlijk ook een heel sociale maand, waarin eten vaak samen gebeurt. Saïda ziet hoe dat lastig kan zijn als je gezond wil eten. "Het probleem zijn vaak ook de kinderen en de man", legt ze uit. "Als de man gewoon gezond is en kan eten wat hij wil, dan vindt de vrouw het ook moeilijker om van de zoetigheden af te blijven."

"De familie zegt dan 'pakken, pakken, pakken' of 'één klein koekje doet niks'", hoort ze uit de praktijk. Familieleden bedoelen het goed, weet ze. "Maar je moet zeggen: 'Nee, ik ben ziek.'"

Discipline en focus

"Je moet discipline hebben", benadrukt Saïda. Het kan helpen om op andere dingen te focussen, adviseert ze. "Ga bidden, ga bij familie op bezoek, ga wandelen, neem je rust en lees de Koran als je weer thuis bent."

Daar krijg je echt een goed gevoel door, hoort ze ook van bezoekers van het Suikerhuis. "Dan krijg ik allemaal berichtjes: 'Oh, wat fijn en lekker!'" En ook voor je lichaam is het belangrijk: "Als mensen te veel en te slecht eten, kunnen ze in de avond niet bidden omdat de buik in de weg zit. Dat is zonde."

'Mijn missie om mensen te helpen'

Samen wandelen, wekelijkse groepsgesprekken, workshops geven, gezonde recepten delen en nu ook gezonde ramadanpakketjes maken: Saïda is nog lang niet klaar met het helpen van mensen met diabetes. "Het is mijn missie om mensen te helpen en ik zie gewoon dat het werkt."

En ook haar man Wim voelt dat zo. Hij houdt lezingen over zijn leefstijlverandering en probeert zo mensen te inspireren. Hij is blij dat hij deze maand volop mee kan doen aan de ramadan, zonder zich zorgen te hoeven maken over zijn suikerwaardes. "Het is de meest heilige maand die er is. Het maakt je nederig, het maakt je bewust en dankbaar ook."

Er is al één Nederlander aan overleden en twee andere zijn erdoor in het ziekenhuis beland: namaak oxycodon-pillen. Vaak worden ze online gekocht, zonder recept. "Je weet niet wat je koopt."

Videobeelden laten een opmerkelijk beeld zien bij het steekincident in het centrum van Amsterdam gistermiddag. Een burger overmeestert de verdachte en draagt hem ogenschijnlijk rustig over aan de politie. Is dat uitzonderlijk? "Ging heel efficiënt."

We leggen de video voor aan hoogleraar criminologie Marie Lindegaard van de Universiteit van Amsterdam.

Burger die ingreep, wist wat hij deed

"Wat mij heel erg opvalt aan de video van het burgerarrest in Amsterdam, is dat de omstander die de verdachte heeft gepakt zich behoorlijk professioneel gedraagt. Hij is een stuk handiger dan wat ik ooit gezien heb op camerabeelden van dit soort incidenten. De manier waarop hij op die dader gaat zitten en dan met één hand nog iets pakt. Dat geeft mij het idee: dit is wel iemand met professionele skills", vertelt Lindegaard.

De hoogleraar gaat verder: "Wat mij ook opvalt is het moment dat de politie aankomt. Wat omstanders op dat moment meestal doen is alles heel snel aan de politie overdragen, hier zie je dat politie en deze burger samenwerken. Dat geeft mij de indruk dat ook de politie ziet dat deze burger dit heel efficiënt doet en weet wat hij doet."

Cirkel van omstanders

Volgens Lindegaard is ook de manier waarop andere omstanders zich opstellen kenmerkend voor een serieus incident waar geweld bij komt.

"Er staan heel veel mensen omheen. Er is een vrouw die de burger die op de verdachte zit even aantikt, mensen vragen die burger dingen. Het is typisch voor zo'n situatie dat omstanders een cirkel eromheen vormen."

Gevoel van veiligheid

Dat contact zoeken tussen omstanders is een manier om met trauma om te gaan, proberen je veilig te voelen. Het is ook een manier om de burger die de verdachte beet heeft het gevoel te geven dat hij niet alleen staat, legt Lindegaard uit.

Meestal is het zo dat drie tot vier mensen gaan samenwerken en deze man doet het in de video alleen. Ook dat geeft volgens haar weer een aanwijzing dat deze burger professioneel overkomt.

Sociale banden

We weten inmiddels dat de burger die de verdachte overmeesterde een toerist was net als de meeste slachtoffers, is dat relevant?

"Ja", zegt Lindegaard. "Je ziet meestal dat mensen die een band voelen met de mensen die betrokken zijn in het incident eerder tot actie overgaan. Er waren veel toeristen op straat, dat soort sociale banden lokt omstander-ingrijpen uit. Dat geldt trouwens ook voor sociale banden tussen dader en burger."

Ingrijpen bij urgentie

Interessant is ook wanneer iemand tot actie overgaat. "Als er een wapen wordt gebruikt dan zien we dat omstanders iets later ingrijpen en terughoudender zijn. Het was in Amsterdam redelijk laat dat er iets werd gedaan door die burger en dat past bij dit soort incidenten", vertelt Lindegaard.

In het algemeen zie je dat omstanders bij vechtpartijen of ruzies meestal ingrijpen op het moment dat duidelijk wordt dat het niet een gewone ruzie is, dat is het moment waarop omstanders iets gaan doen, ziet de hoogleraar. "Je zou natuurlijk ook kunnen denken: dat is het moment waarop het ingewikkeld wordt dus; liever niet. Maar dat is niet zo. Als de urgentie wordt gevoeld dan grijpen mensen vaak in."

Omstander-effect

Hoe zit het met het omstander-effect? Vanuit de psychologie is dat vaak uitgelegd als een situatie waar mensen gezamenlijk kijken naar een noodsituatie maar niets doen.

"Het omstander-effect is vooral een laboratorium fenomeen. Het is niet in het echte leven aangetoond voor een situatie waar geweld of agressie in het spel is, omdat je daar geen proefpersonen aan mag blootstellen. Wij zien steeds: als het geen noodgeval is dan gaan mensen niks doen, maar als het nodig is dan doen mensen iets."

Persoonlijke kenmerken

Is er iets bekend over wat voor type mensen er ingrijpt in zo'n situatie?

"Weinig. Het gebeurt best wel vaak maar is niet goed onderzocht. Het wordt vaak niet opgenomen in de politiestatistiek, er is weinig informatie over die mensen", sluit Lindegaard af.

Britse toerist overmeesterde verdachte 'vanuit instinct'

De Amsterdamse burgemeester Halsema heeft de man die de verdachte overmeesterde een heldenspeld overhandigd.

Zij zegt over de man: "Hij heeft een geweldig instinct aan de dag gelegd. Je weet het natuurlijk niet wat de verdachte van plan was, wat er nog had kunnen volgen, maar je kunt niets uitsluiten. Deze man heeft in een split second een beslissing genomen, die echt uitzonderlijk is en waarvoor heel veel waardering moet zijn."