radio LIVE tv LIVE
meer NPO start

Rockstar Games speelt sinds begin in op de vooroordelen over misdaadspellen: 'GTA is zo gewelddadig dat het ironisch wordt'

Rockstar Games speelt sinds begin in op de vooroordelen over misdaadspellen: 'GTA is zo gewelddadig dat het ironisch wordt'
Een scène uit de trailer van GTA VI
Bron: AFP PHOTO / Rockstar Games

De trailer van het zesde deel van Grand Theft Auto is vandaag gepresenteerd. De game is al sinds de jaren 90 erg populair. Het nieuwe deel is het gesprek van de dag: "Een groot deel van het succes wordt verklaard door de vrijheid die je hebt als speler."

Game-ontwikkelaar Rockstar Games - toen nog DMA Design - bracht in 1997 het eerste deel van Grand Theft Auto (GTA) op de markt. In 2025 komt het zesde deel uit, 12 jaar na het verschijnen van GTA V. De trailer werd enkele uren eerder dan gepland gelanceerd, nadat deze al gelekt was op X.

Gewelddadig

In de virtuele wereld van Grand Theft Auto is alles mogelijk wat in het echte leven niet mag. Denk daarbij aan het doodschieten van iedereen, auto's stelen, joyrides met helikopters en eigenlijk alles wat je kunt verzinnen. "Een groot deel van het succes wordt verklaard door de vrijheid die je hebt als speler", vertelt game-onderzoeker van de Universiteit Utrecht Jasper van Vught.

Maar het leverde vanaf begin af aan ook controverse op, vertelt Van Vught. "De eerste GTA-game kwam eigenlijk op in het kielzog van de discussie rondom geweld in games en de potentieel negatieve effecten van gewelddadige handelingen uitvoeren in games." Begin jaren 90 werden daar discussies over gevoerd in de Amerikaanse senaat, omdat toen werd gedacht dat het zou leiden tot geweld in het echte leven.

Over de top

Rockstar Games besloot al deze dingen daarom in GTA te stoppen, om de draak te steken met de Amerikanen. "Het is heel gewelddadig, maar in een hoeveelheid waarop het bijna ironisch wordt", vertelt Van Vught.

"Wat Rockstar veel deed was aan de ene kant de relatie tussen geweld en games bekrachtigen, maar aan de andere kant dat ook heel erg sterk ironiseren door de geweldshandelingen zo extreem en over de top te maken dat het bijna niet meer serieus genomen kan worden."

Vandaag werd de nieuwe editie van GTA aangekondigd. Het zesde deel komt uit in 2025. Het eerste deel stamt uit 1997 en liet toen een felle discussie oplaaien: 'stimuleren gewelddadige games ook gewelddadig gedrag?'.

Realiteit en fictie

De locaties in het spel zijn fictieve steden, die wel gebaseerd zijn op bestaande plaatsen in de Verenigde Staten. Het nieuwe spel zal zich afspelen in Vice City, een persiflage op Miami, waar ook het vierde deel in de reeks plaatsvond.

"Het beeld dat de games ook geven van de Amerikaanse samenleving is een interessante. Ze leggen erg sterk de nadruk op de onderkant van de Amerikaanse samenleving en de criminaliteit daarbinnen. Waarbij je heel vaak vanuit het perspectief van een crimineel speelt."

Agressiviteit

Maar dat het geweld uit het spel doorsijpelt in de echte samenleving, is volgens Van Vught wetenschappelijk heel moeilijk aan te tonen. Er zijn volgens hem onderzoekers die een correlatie blijven vinden tussen de twee. Er zijn ook grote groepen onderzoekers die die correlaties juist in twijfel trekken en zelf die bevindingen niet doen.

"Dat komt mede door het feit dat het ontzettend moeilijk is om zo'n relatie te kunnen meten. Je kan niet iemand een GTA-spel laten spelen, daarna een geweer in zijn handen drukken en kijken of hij gewelddadige handelingen gaat uitvoeren. Dus je moet altijd metaforische metingen verrichten." Dat betekent volgens Van Vught bijvoorbeeld 'een soort opwindingsniveau' meten op basis van hartslag of activiteit in de zweetklieren. "Maar dat zegt natuurlijk nog steeds niks over of je op het schoolplein ook gewelddadiger wordt of niet."

Bekijk ook

'Whales'

De game-ontwikkelaar deed er 10 jaar over om een nieuw spel in de reeks aan te kondigen. Het was eerder commercieel niet aantrekkelijk om dat te doen, vertelt Van Vught. "De afgelopen 10 jaar hebben ze een nieuw verdienmodel gevonden door ook in de game zelf fysieke transacties te verwerken. Zo kun je met echt geld nieuwe kleding en auto's kopen in het spel."

Het gaat hierbij om een kleine groep spelers die ontzettend veel geld in het laatje brengt. "Die spelers noemen ze ook wel zogenaamde 'whales', een term die afkomstig is uit de gokindustrie. Dat is 10 jaar lang rendabel geweest met GTA V." Ondanks dat we het nog niet weten, vermoedt de onderzoeker dat dit verdienmodel ook weer in het zesde deel terecht zal komen.

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.

4 op 10 jonge vrouwen stopten afgelopen jaren met anticonceptie uit onvrede, vooral hormonen bevallen slecht

4 op 10 jonge vrouwen stopten afgelopen jaren met anticonceptie uit onvrede, vooral hormonen bevallen slecht
Een spiraal bij een poli gynaecologie, beeld ter illustratie
Bron: ANP

Te veel bijwerkingen, geen hormonen meer en terug naar de natuurlijke cyclus: 4 op de 10 jonge vrouwen (42 procent) zijn de afgelopen 3 jaar gestopt met een vorm van anticonceptie. Dit omdat ze er niet tevreden over waren.

Veel minder vrouwen stopten met anticonceptie omdat ze zwanger wilden worden (11 procent) of omdat anticonceptie niet meer nodig was, bijvoorbeeld omdat de relatie uitging (4 procent). Dat blijkt uit onderzoek van 3Vraagt, het jongerenpanel van EenVandaag, onder ruim 3.500 vrouwen tussen de 16 en 34 jaar. Vooral bij hormonale anticonceptie, zoals de pil of een spiraal, spelen negatieve ervaringen een grote rol.

Ben je in de afgelopen drie jaar gestopt met een vorm van anticonceptie?

Bijwerkingen en 'onverklaarbare klachten'

"Ik had lang de pil gebruikt en was daar niet meer tevreden over, te veel bijwerkingen", legt iemand in het onderzoek uit. Daarna stapte ze over naar een hormoonspiraal, maar ook dat werkte niet naar tevredenheid: "Na 6 maanden bloedingen heb ik die er ook uit laten halen. Nu gebruik ik niks meer."

"Ik kreeg steeds meer onverklaarbare klachten. Hield vocht vast, was vlak in emoties", vertelt weer een andere deelnemer. "Er zijn verschillende onderzoeken gedaan, maar daar kwam niks uit. Dus ben ik op eigen initiatief gestopt met de pil. Toen verdwenen mijn klachten volledig. Volgens mijn huisarts hield dat geen verband met elkaar en had ik te veel TikTok-filmpjes gekeken. Maar toch, mijn klachten waren weg."

Effect van synthetische hormonen

Dat hormonale anticonceptie invloed kan hebben op je fysieke en mentale gesteldheid, bevestigt gynaecoloog bij het Amsterdam UMC Anne Timmermans. "Uit verschillende onderzoeken blijkt dat er een effect is van synthetische hormonen op je mentale of algehele welbevinden. Alleen wie welk effect ervaart, dat kunnen we van tevoren niet goed voorspellen."

Enerzijds kunnen die effecten negatief uitpakken: "Sommige mensen hebben last van afgevlakte emoties, of ervaren minder plezier in het leven. Mensen kunnen ook angstiger worden", legt Timmermans uit.

Bekijk ook

Ook voordelen van de pil

Maar aan de andere kant ervaren mensen ook positieve effecten, weet de gynaecoloog. "Mensen die heel erg last hebben van hormonale schommelingen in hun natuurlijke cyclus, kunnen juist veel baat hebben bij de hormonen in anticonceptie. Denk aan mensen met PMS en PMDD."

Premenstrueel syndroom (PMS) is een verzamelnaam voor ernstige lichamelijke en emotionele klachten die je kunt ervaren in de periode voor je menstruatie. PMDD is een stemmingsstoornis die veroorzaakt wordt door hormonen die verbonden zijn aan je menstruatiecyclus. "Bij die mensen kunnen die klachten gestabiliseerd worden door de synthetische hormonen."

Natuurlijke cyclus

Verschillende vrouwen in het onderzoek geven aan dat ze zijn gestopt met anticonceptie om hun eigen cyclus 'te leren kennen'. "Ik had al 12 jaar geen natuurlijke menstruatie gehad vanwege de pil, waar ik mee was gestart omdat ik heftige menstruatieklachten had als tiener", vertelt een deelnemer.

"Ik wilde weten hoe mijn natuurlijke cyclus zou zijn als 30er, en of ik dan die klachten nog had. Dat bleek niet meer zo te zijn."

Welke vorm van anticonceptie gebruik je?

Geen ideale methode

De meeste vrouwen in het onderzoek van 3Vraagt zijn wel tevreden over de anticonceptiemethode die ze op dit moment gebruiken: of dat nou een condoom is, een methode met hormonen, of 'natuurlijke' anticonceptie als periodieke onthouding.

Wel zeggen veel deelnemers dat geen enkele methode ideaal is: een condoom is een 'drempel' bij seks, de pil heeft bijwerkingen, een spiraal doet pijn bij het plaatsen.

info

Over dit onderzoek

Dit onderzoek is gehouden van 30 januari tot 13 februari 2025. Er deden in totaal 3.585 vrouwen tussen de 16 en 34 jaar mee. Het onderzoek is na weging representatief voor vijf variabelen, namelijk: leeftijd, opleiding, burgerlijke staat, spreiding over het land en politieke voorkeur, gemeten naar de Tweede Kamerverkiezingen van 2023.

Seksuele vrijheid

Gynaecoloog Timmermans vindt het interessant dat vrouwen steeds kritischer naar anticonceptie kijken. "We hebben de pil altijd gezien als middel om vrouwen seksuele vrijheid te geven. Om reproductie en seksueel plezier los van elkaar te trekken", legt ze uit.

"Maar dat er misschien ook bijwerkingen en nadelen aan zitten, dat hebben we lang niet altijd goed gezien. Inmiddels is er meer aandacht voor die vrouwspecifieke aandoeningen, maar er is nog te weinig kennis over", besluit Timmermans.

Bekijk ook

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.

'Steun aan Oekraïne staat in regeerprogramma': minister Brekelmans over weigering PVV om troepen te sturen

'Steun aan Oekraïne staat in regeerprogramma': minister Brekelmans over weigering PVV om troepen te sturen
Defensieminister Brekelmans
Bron: EenVandaag

PVV-leider Wilders gaf vandaag aan tegen het sturen van Nederlandse troepen naar Oekraïne te zijn. Defensie-minister Brekelmans reageert hier koeltjes op. "Ik werk met het regeerprogramma. Daarin staat dat we Oekraïne onverminderd zullen steunen."

De plannen tot het vormen van een internationale troepenmacht voor de bescherming van Oekraïne veroorzaken een nieuwe splijtzwam in de regeringscoalitie. PVV-leider Geert Wilders is hier standvastig op tegen en gaat lijnrecht in tegen premier Dick Schoof.

Nog steeds positief over Amerika

Minister van Defensie Ruben Brekelmans (VVD) vertelt tegenover EenVandaag dat het kabinet vasthoudt aan het eigen regeerprogramma. "Dit is het standpunt van de heer Wilders. Ik werk met het regeerprogramma. Daarin staat we Oekraïne onverminderd zullen steunen."

Brekelmans blijft na het tumult van afgelopen week, waarin de Amerikaanse president Donald Trump Europa niet aan de onderhandelingstafel uitnodigde, positief over de Amerikanen. "Ik vertrouw de Amerikanen nog steeds, want ik heb ze ook horen zeggen dat voor hen de NAVO relevanter is dan ooit. En de NAVO is natuurlijk onze belangrijkste veiligheidsgarantie."

'Escalatie-dominantie'

Voor het Nederlandse kabinet blijft de Amerikaanse steun noodzakelijk bij het vormen van een 'robuuste vredesmacht' die Oekraïne moet beschermen. Brekelmans: "De 'backing' van de Amerikanen blijft nodig. Je hebt, om in militaire termen te spreken, altijd een escalatie-dominantie nodig ten opzichte van je tegenstander."

Hij legt uit: "Dus stel dat Rusland een eventueel vredesbestand gaat testen en ze zouden aansturen op een conflict, dan moeten ze weten dat ze bij iedere stap die ze zetten een sterkere tegenstander tegenover zich hebben. En daar hebben we Amerikanen echt voor nodig."

Minister Brekelmans over weigering PVV om troepen naar Oekraïne te sturen

'Europa moet plek aan tafel verdienen'

De defensieminister verwacht overigens dat Europa in een later stadium wel mag plaatsnemen aan de onderhandelingstafel. "Ik heb de Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken Rubio horen zeggen dat als de gesprekken concreter worden, dat dan natuurlijk ook Oekraïne en Europa aan tafel zullen komen."

"Maar we zullen als Europa die plek ook moeten verdienen", gaat hij verder. "En die plek verdien je door duidelijk aan te geven wat wij als Europa militair in te brengen hebben. En vandaar dat wij als Europese landen nu huiswerk te doen hebben om gezamenlijk tot zo'n plan te komen."

Brede puzzel om te leggen

Over wat Nederland concreet aan materieel en troepen kan leveren aan een eventuele vredesmacht, blijft de minister vaag. "Wij kunnen als Nederland natuurlijk in alle domeinen wel iets leveren, maar daar zullen we goed naar moeten kijken."

"Het is niet zo dat wij allerlei F-35's, of schepen, of troepen klaar hebben staan, die ergens staan te wachten. Die zijn ook ingepland om een bijdrage aan de NAVO te leveren. Die brede puzzel moeten we eerst leggen."

Debat

Brekelmans zegt dat er gekeken kan worden wat we kunnen doen, als er een duidelijk mandaat en rugdekking van de VS is. "Ook in het parlement moet dan besloten worden of Nederland wel of geen bijdrage kan leveren."

Morgen debatteert de Tweede Kamer over welke positie Nederland moet innemen bij de onderhandelingen om een einde te maken aan de oorlog in Oekraïne.

Bekijk ook

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.

Ook interessant