Na 10 jaar onderhandelen zit het overleg over een nieuw pensioenakkoord in de slotfase. Vóór de zomer wil minister Koolmees zijn handtekening zetten. Wat kunnen we verwachten? 5 vragen en antwoorden over het nieuwe pensioenstelsel.

1. Waarom wordt het nieuwe pensioenstelsel ook wel het 'casinopensioen' genoemd?

In het huidige stelsel bouw je, als je aangesloten bent bij een pensioenfonds, met je premie een pensioenaanspraak op van 70 procent van je gemiddelde salaris. Pensioenfondsen moeten kunnen garanderen dat ze dat aan iedereen uit kunnen betalen die met pensioen gaat.

Met het nieuwe stelsel vervalt die goudomrande aanspraak. Niet de hoogte van je salaris maar je ingelegde premie en de beleggingswinsten die daarmee behaald zijn bepalen je pensioen. Omdat ons toekomstige pensioen mede afhankelijk is van hoe succesvol je premie wordt belegd wordt het wel een 'casinopensioen' genoemd.

Het belangrijkste verschil is dat je overgaat van een uitkering die zéker was naar een veel meer onzeker pensioen. De beleggingsrisico's worden overigens gedeeld door de generaties.

2. Waarom is het huidige systeem niet meer houdbaar?

De wereld is veranderd sinds ons huidige pensioenstelsel tot stand kwam. Het oude systeem gaat eigenlijk uit van mensen die hun hele leven in vaste dienst zijn, het liefst bij dezelfde werkgever. Hun ingelegde premie is belangrijk voor de opbouw van de pensioenpotten. Tegenwoordig is er veel meer flexibele arbeid en zijn mensen zelfstandige geworden. Die mensen leggen niet meer in in deze pot.

Daarnaast blijken de fondsen door de lage rente en schommelingen op de beurs niet altijd te kunnen voldoen aan de wettelijk beloofde pensioenaanspraak voor iedereen. De afgelopen jaren mochten pensioenfondsen daarom vaak pensioenuitkeringen niet mee laten stijgen met de prijzen, om te voorkomen dat er te weinig overbleef voor jongere generaties. Dat leidde tot veel onvrede, bij vooral gepensioneerden, omdat zij hun koopkracht achteruit zagen gaan.

3. Hoe gaat het oude systeem over naar het nieuwe?

Dit is nog wel het lastigst. Want mag je werknemers verplichten om over te gaan naar het nieuwe systeem? En hoe zorg je ervoor dat het huidig opgebouwd vermogen op een eerlijke manier weer verdeeld wordt.

Nu betalen jonge en oudere werknemers evenveel pensioenpremie. Dit heet de 'doorneesystematiek'. Omdat de ingelegde euro van een jongere langer kan renderen levert die meer op. Een jongere betaalt daardoor mee aan het pensioen van een oudere werknemer.

In het nieuwe pensioensysteem bestaat die 'doorneesystematiek' niet meer. Werknemers tussen de 35 en 50 jaar hebben daardoor eigenlijk teveel betaald en krijgen als oudere werknemers zelf geen subsidie meer. Het CPB berekende dat dit een gat betekent van 60 miljard. De onderhandelaars zijn nog druk in overleg over hoe dat gecompenseerd moet worden.

4. Gaan zowel jong als oud erop vooruit met dit nieuwe systeem?

In het nieuwe stelsel zijn de spelregels soepeler, omdat er wordt uitgegaan van een 'verwacht pensioen'. De vermaledijde kortingen op de pensioenen waar veel ouderen zich boos over maken bestaan waarschijnlijk niet meer. Beurswinsten en -dalingen worden uitgesmeerd over meerdere jaren.

Ingelegd geld door jongeren wordt risicovoller belegd dan de premie van ouderen. En door met toekomstverwachtingen te werken krijgen deelnemers ook al het beleggingsrendement dat officieel nog niet is gerealiseerd. Onderhandelaar namens de FNV, Tuur Elzinga, heeft eerder gezegd dat blijkt dat deze manier van werken een hoger pensioen op zou leveren voor alle generaties.

5. Wat betekent het nieuwe stelsel voor zzp'ers?

Als zzp'er ben je niet gebonden aan een pensioenfonds, zoals iemand in loondienst. Je krijgt AOW, maar moet je aanvullend pensioen zelf regelen. Er is wel afgesproken dat het voor zelfstandigen makkelijker moet worden om voor je pensioen te sparen.

Zzp'ers hebben dus niet zoals werknemers een pensioenplicht, maar zullen wel verplicht worden een arbeidsongeschiktheidsverzekering af te sluiten. Hiermee wil het kabinet voorkomen dat een zzp'er in de armoede belandt als zij door een ongeval of ziekte langdurig niet kan werken.

Apple en Meta krijgen van de Europese Commissie samen een boete van zo'n 700 miljoen euro voor het overtreden van de Digital Markets Act. Deze wet richt zich op techbedrijven die zo groot zijn dat ondernemers en consumenten bijna niet zonder hen kunnen.

Het geplande topoverleg in Londen tussen de Verenigde Staten, het Verenigd Koninkrijk, Frankrijk en Oekraïne over het beëindigen van de oorlog tussen Oekraïne en Rusland is tot op het laatste moment uitgesteld.

Het overleg van vandaag ging wel door, maar zonder de ministers van Buitenlandse Zaken van de meeste landen. De Oekraïense ministers van Buitenlandse Zaken en Defensie namen wél deel aan de gesprekken. Zij reisden af naar Londen om zich, volgens presidentieel stafchef Andriy Jermak, in te zetten voor 'een compleet en onvoorwaardelijk staakt-het-vuren als eerste stap op weg naar een oplossing'.

Wat betekent dit voor Oekraïne?

"Eigenlijk is dit weer een stap in een behoorlijk schimmig proces waarin Oekraïne en Rusland beide proberen te doen alsof ze echt vrede willen om op die manier de Amerikanen aan boord te houden", zegt Oost-Europa expert van Instituut Clingendael Bob Deen.

De onderhandelingen vinden plaats terwijl Rusland recent, ook tijdens het paasbestand, meerdere drone-aanvallen uitvoerde. "Ze zijn erg bezig met naar elkaar te wijzen. De Oekraïners zeggen: de Russen willen helemaal geen vrede, die blijven gewoon aanvallen, zelfs tijdens het staakt-het-vuren. En de Russen proberen zo redelijk mogelijk over te komen naar de Amerikanen met allemaal eisen die voor Oekraïne eigenlijk onbespreekbaar zijn."

'Diefstal van Oekraïnes grondgebied'

Een van de eisen van Rusland is dat Oekraïne de Krim 'inlevert'. En dat is vernederend, zegt Deen. "Het moeten opgeven van de Krim is eigenlijk voor geen enkele Oekraïense president acceptabel. Dat kan je ook niet aan de Oekraïense bevolking uitleggen. Het lijkt alsof deze deal bewust geformuleerd is zodat Zelensky het er mee eens moet zijn."

"Wat er nu op tafel ligt is een 'typisch Russische geste', waarin je eigenlijk onredelijk veel claimt en daarna redelijk probeert over te komen door te zeggen dat je alleen maar wilt houden wat je al bezet hebt", gaat de expert verder. "Maar eigenlijk blijft het nog steeds diefstal van Oekraïens grondgebied."

Amerika gefrustreerd

Niet alleen met de deal, maar ook met hun afwezigheid wil vooral de Verenigde Staten een statement maken. Zo benadrukt Amerika-verslaggever Tom van 't Einde het belang van de afwezigheid van de Amerikaans minister van Buitenlandse Zaken, Marco Rubio.

"De Amerikanen zijn echt ontzettend gefrustreerd dat er zo weinig ontwikkeling in de onderhandelingen zitten, president Trump voorop", zegt Van 't Einde. "Hiermee willen ze een duidelijk statement naar Oekraïne afgeven. Ze verwachten veel meer beweging vanaf hun kant."

Onredelijke verwachtingen van Trump

President Trump voerde sinds het begin van zijn presidentschap zware druk op het vredesproces. Tijdens zijn campagne zei hij binnen 24 uur een einde aan deze oorlog te willen maken, later stelde hij dit bij naar 100 dagen. "Het was onredelijk om te verwachten dat hij het in 24 uur of 100 dagen zou kunnen beëindigen en daar loopt Trump nu tegenaan", merkt Deen op over de tijdsruk die de president op de onderhandelingen zet.

Van 't Einde vult aan: "Hij wil laten zien aan zijn kiezers dat hij deze oorlog tot een goed einde kan brengen. Of hij daar nou een stuk Oekraïne voor moet opofferen of niet, dat maakt voor hem eigenlijk niet veel uit."

Hoop op beweging

Toch is dit overleg niet geheel zinloos. "Er zit echter wel degelijk beweging in", zegt Deen. "Het is niet alleen maar nep. De Amerikaanse gezant Steve Witkoff is vorige week uit Rusland gekomen met een aantal ideeën waar hij Trump van heeft weten te overtuigen. Die zijn vorige week al aan de Oekraïners en Europeanen gepresenteerd."

"Een staakt-het-vuren zou in het voordeel van Oekraïne zijn. Ze weten dat ze het niet heel lang meer vol kunnen houden, zeker als de Amerikaanse wapenleveringen stoppen", aldus Deen.

Serieuze bedreiging

Van een stop in wapenlevering heeft Oekraïne al eerder last gehad, weet Van 't Einde.

"We moeten het dreigement van Trump dat hij de onderhandelingstafel verlaat heel serieus nemen. Hij heeft al eerder alle steun aan Oekraïne 10 dagen lang stilgezet."

'Beide partijen staan onder druk'

Wat is er dan echt nodig om een einde te maken aan deze oorlog? "De Russen hopen dat ze dit conflict op militaire wijze kunnen beslechten en willen dus iets terug voor een staakt-het-vuren", antwoordt Deen.

"Beide partijen staan onder druk om toch een beetje te bewegen, maar ze zijn nog niet echt klaar voor een duurzame oplossing. Het lijkt er dus op dat ze er deze week niet definitief uit zullen komen", zegt de expert tot slot.