Raadsleden hoorden via persbericht over mondkapjesplicht: 'Wat is dan nog de rol van de gemeenteraad?'

"We hebben het via een persbericht gehoord, zonder dat wij er iets van konden vinden", zegt Don Ceder van de Amsterdamse ChristenUnie over de mondkapjesplicht op drukke plekken in de stad. Raadsleden vinden dat ze niet vergeten mogen worden.

De kogel is dus door de kerk: in bepaalde gebieden in Amsterdam en Rotterdam moeten vanaf woensdag verplicht mondkapjes gedragen worden. Burgemeesters Halsema en Aboutaleb, allebei ook voorzitter van hun veiligheidsregio, konden dit besluiten op basis van de noodverordening. Chantal Zeegers, fractievoorzitter van D66 in Rotterdam, vindt net als Ceder dat de gemeenteraad een grotere rol moet krijgen. "We hebben vanaf het begin, toen corona net was uitgebroken, de burgemeester ook gevraagd: wanneer krijgen wij nu als raad, al is het maar achteraf, de mogelijkheid om inzicht te krijgen in wat de overwegingen zijn geweest. Dat blijft toch wel wat achter."

Kritiek op coronawet

De nieuwe coronawet moet dat democratische gat dichten, maar op de eerste versie daarvan kwam veel kritiek. Zeegers: "Die wetgeving was toen voor D66 in ieder geval niet goed, dus we zijn wel blij dat het aangepast is. Liever later een goede wet dan snel een slechte. Tegelijkertijd maakt het dat democratische vacuüm alleen maar groter."

Naar verwachting treedt de wet niet voor 1 oktober in werking, omdat zowel de Tweede als de Eerste Kamer zich er nog over moeten buigen.

Drukte liep de spuigaten uit

Ceder begrijpt het besluit van de veiligheidsregio's overigens wel. "Het is nu gewoon te druk in bepaalde gebieden in Amsterdam. Deze maatregelen geven een goed signaal, maar ik vraag mij oprecht af of dit zo kan, is hier genoeg basis voor?" En hij is niet de enige. Al vrij snel na het besluit kwam er kritiek vanuit meerdere hoeken met de vraag of een mondkapjesplicht juridisch wel mogelijk is. "Het zou zuur zijn als straks naar aanleiding van de mondkapjesplicht bijvoorbeeld boetes worden aangevochten, terwijl blijkt dat er geen rechtsgrond voor die verplichting bestaat."

Ook D66-fractievoorzitter Chantal Zeegers heeft nog vragen over de mondkapjesplicht, maar ze begrijpt het besluit van burgemeester Aboutaleb wel. "Het liep echt de spuigaten uit in het centrum van Rotterdam en op de markt. Mensen houden zich niet aan de 1,5 meter. Dan is het op een gegeven moment ook niet meer goed te doen, dus we begrijpen wel dat onze burgemeester de behoefte heeft om te kijken naar nieuwe mogelijkheden en daarom dus dit experiment van 3 weken gaat doen." Alles moet er volgens de D66-fractievoorzitter op gericht zijn om te voorkomen dat er weer een lock down komt. "Het is kiezen uit verschillende kwaden, dus we hebben wel begrip, maar we dringen wel aan om landelijk wat sneller te komen met die wetgeving, om ook de democratie weer echt aan zet te laten zijn."

Relatie veiligheidregio's en gemeenteraad

Door de coronacrisis hebben de veiligheidsregio's een belangrijke rol gekregen. Ceder legt uit hoe dit werkt. "Het College van B&W komt nu meer op afstand te staan." De veiligheidsregio's hebben een informatieplicht: op die manier hoorde hij gisteren ook over de mondkapjesplicht in Amsterdam. "Wij kunnen echter niet de veiligheidsregio ter verantwoording roepen."

Als raadslid kan de fractieleider alleen de eigen burgemeester ter verantwoording roepen in de eigen raad. In dit geval dus Halsema. "Dit maakt de invloed van de gemeente klein." En dat schuurt, vindt hij. Er zijn al veel discussies geweest over deze plicht, maar verder kan hij niets doen. Ceder hoopt dat een lokale gemeente daar meer in wordt betrokken en de afstand tussen de raad en de veiligheidsregio kleiner wordt. "Ik maak mij wel zorgen over de lokale borging. Niet alleen nu, maar ook in de nieuwe wet. Als wij de komende jaren te maken hebben met de tijdelijke corona-wet moet er lokale borging zijn voor controle. Wat is bijvoorbeeld wel of niet wenselijk in onze stad? Ik hoop dat die discussie gevoerd gaat worden."

Spanningsveld

Het is volgens hem niet nieuw dat hierover een spanningsveld is. "De vraag blijft echter of we dit wel moeten willen." Er zijn bijvoorbeeld suggesties om een intergemeentelijke raad op te richten. Dat om de zoveel tijd een aantal raadsleden samenkomen met de veiligheidsregio's. Dit kan volgens Ceder interessant zijn, maar dan tuig je volgens hem wel weer iets op dat niet democratisch is gekozen.

De fractievoorzitter zou het goed vinden als er een goede en effectieve samenwerking ontstaat tussen de veiligheidsregio en de gemeenteraden, waarin gemeenteraden ook de juiste rol krijgt om hun controlerende taak uit te voeren. "Met name als het gaat over maatregelen in de eigen gemeente."