Ouderen wonen langer thuis en zijn daardoor kwetsbaar voor financieel misbruik: 'In totaal maakte ze 21.000 euro over'

Een groep ouderen is best vermogend, woont zelfstandig, is vaak alleen en kwetsbaar voor financieel misbruik. Karel (93) kan erover meepraten. Wat startte met financiële steun aan zijn ziekenverzorgende die hij vertrouwde, liep in korte tijd uit de hand.

Het begon in een kwetsbare periode. Met veel moeite en fysieke problemen was de toen 92-jarige Karel aan het herstellen van een ziekenhuisopname. Ondanks de betrokkenheid van zijn kinderen en kleinkinderen voelde hij zich wankel en alleen. Dat veranderde toen ziekenverzorgende G.* in zijn leven kwam.

Vertrouwensband

G. werd ingeschakeld om 's ochtend te helpen met het opstarten van de dag. Met wassen, aankleden, met het klaarzetten van het ontbijt. Doordat ze elkaar dagelijks zagen kreeg Karel al snel het gevoel dat ze een vertrouwensband hadden. En toen vroeg G. hem om financiële steun.

Ze had het plan opgevat om in het buitenland een bedrijf te beginnen in de toeristische sector en zocht naar investeerders. Karel wilde haar steunen met een lening van 7.500 euro. G. zou die vervolgens in etappes van zijn rekening opnemen met zijn pinpas. Het was een weloverwogen toezegging. Het gaf Karel het idee dat hij iets goeds kon doen.

21.000 euro 'zorggeld' overgemaakt

Maar in de loop van de tijd veranderde het contact tussen Karel en G.. Ze kwam niet alleen meer in de ochtend langs, maar soms wel vijf keer per dag. Ze ging door met geld pinnen van Karels rekening en haalde op een gegeven moment ook geld van zijn rekening via internetbankieren.

"Er ging een keer iets niet goed met internetbankieren en ik heb haar toen om hulp gevraagd. Zo kreeg ze mijn inloggegevens. Ze begon grote bedragen over te schrijven naar haar eigen rekening. De ene keer 2.000 euro, de andere 4.000 euro. In totaal maakte ze 21.000 euro over. Ze noemde dat 'zorggeld'." Karel kwam er pas achter toen hij bericht kreeg over een automatische incasso die niet geïnd kon worden.

Bedreigd met messen

Na zijn ontdekking sprak Karel G. hierop aan. Ze werd boos en begon hem te bedreigen. "Als ik het aan mijn kinderen zou vertellen, zou ze hen of mijn kleinkinderen iets aandoen", vertelt hij. G. bedreigde Karel ook rechtstreeks, ze kwam op hem af met twee messen, sloeg hem in het gezicht en chanteerde hem. "Toen ben ik zo bang geworden."

Enkele weken later vertelde hij toch aan zijn kinderen wat er speelde. Met een van hen heeft hij een gezamenlijke rekening waarop de overschrijvingen naar de rekening van G. zichtbaar waren. Samen met zijn kinderen deed Karel aangifte bij de politie. Ook deden ze melding bij het bureau dat G. als zzp'er inhuurde en bij de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd (IGJ).

Ziekenverzorgende ziet het anders

Volgens G. is het anders gelopen dan Karel zegt. Zij beweert dat het geld dat naar haar is overgeschreven, haar verdiende loon is. Dit omdat ze naar eigen zeggen bij Karel werkte buiten de uren om van het bureau dat haar inschakelde.

Er is (nog) geen contract gevonden waarin dat is vastgelegd. Onduidelijk is verder hoe het kan dat ze - uitgaande van een uurprijs van 40 euro - zoveel uren in korte tijd heeft kunnen maken dat het bedrag tot 21.000 euro zou zijn opgelopen.

Fysieke bedreigingen

Voor Karel wegen de fysieke bedreigingen van G. richting hem nog het zwaarst, vertelt hij. En dat het vertrouwen dat hij in haar had zo heftig is geschonden. G. heeft een regeling voorgesteld om het geld terug te betalen, maar die was volgens Karel niet serieus te noemen.

Karels zoon heeft G. nog wel gevraagd om dat voorstel op papier te zetten, maar de familie heeft naar eigen zeggen niets meer gehoord.

Controle leverde niets op

Het bedrijf dat G. inhuurde als zzp'er zegt geschokt te zijn door de gebeurtenissen. Een van de directeuren laat weten dat ze haar inhuurden in een vakantieperiode en dat G. een Verklaring Omtrent het Gedrag (VOG) heeft.

"Wij hebben verder een vergewis-plicht, dat wil zeggen dat je bij een eerdere werkgever nagaat of er opmerkelijke zaken zijn of dingen niet goed zijn gegaan. Ook daar kwam niks uit", laat de directeur weten.

Afhankelijkheid of misbruik?

Bijzonder hoogleraar Rechtsbescherming Ouderen Kees Blankman doet met steun van Alzheimer Nederland onderzoek naar financieel misbruik van ouderen. "Het lastige is dat, als een ouder iemand ingepalmd wordt, de rechter achteraf vaak zal zeggen: 'Mevrouw heeft zelf het peperdure servies weggegeven.'"

Er is ook niet altijd sprake van kwade opzet, denkt Blankman. Hij vertelt over de lastige overgang tussen afhankelijkheid en misbruik. "Er zijn mensen die erin groeien. Soms krijgt iemand van nog maar één persoon bezoek, en doet die ene persoon veel voor de oudere. Waarden kunnen dan veranderen."

'Veel kenmerken van misbruik'

Ook in het geval van Karel zou het zomaar kunnen dat zijn ziekenverzorgende in eerste instantie niet het idee had om hem uit te buiten. Toch heeft deze zaak veel kenmerken van financieel misbruik, zegt Blankman. "Ik vind vooral de emotie en ervaring van die meneer relevant. En dat het op een kwetsbaar moment in zijn leven gebeurde, toen hij ontvankelijk was voor beïnvloeding."

Als de ziekenverzorgende, zoals ze zelf zegt, geld heeft ontvangen voor gewerkte uren dan had dat in een contract moeten staan, benadrukt de bijzonder hoogleraar. "En dat geldt ook voor die lening van 7.500 euro. Zij had moeten voorstellen om de lening vast te laten leggen door de notaris."

'Veilig Thuis en rechter kunnen meer doen'

In de kern draait het om 'onbehoorlijke beïnvloeding', legt Blankman uit. "Het gaat er niet om dat iemand wilsonbekwaam is geworden, maar om invloed door anderen. In de toekomst zal dit alleen maar toenemen, want vermogende ouderen worden oud. Bij hen is veel geld te halen."

Veilig Thuis kan volgens hem meer doen dan ze nu doen: eerder richting de rechter, richting toezicht, en eerder denken aan bewind, om tenminste de financiën in toom te houden. En ook de rechter kan nog ontwikkelen op dit terrein. "Denk aan onbehoorlijke beïnvloeding, mis dat niet."