Een criminele bende is actief in Nederland die het vooral op ouderen gemunt heeft. Zij doen zich voor als wijkagenten en stelen vervolgens waardevolle spullen. Waar moeten ouderen op letten en wat kunnen zij doen? We vroegen de politie om tips.

De buit van de bende bestaat vaak uit geld, sieraden, mobiele telefoons en laptops. Ging het eerst om enkele zaken per week, gisteren waren het er tientallen. In Wassenaar werd zelfs een NL-alert uitgestuurd om ouderen te waarschuwen. We praten erover met Sybren van der Velden Walda van Politie Nederland. Hij is bij de politie projectleider Senioren & Veiligheid.

1. Over wat voor oplichting hebben we het?

"De daders bellen senioren. Zij worden bewust gekozen omdat die van een generatie zijn die goed van vertrouwen is. Zij hebben ook nog vertrouwen in de autoriteiten. Er wordt hen vertelt dat er aanhoudingen zijn geweest en dat er een lijst is gevonden waar het adres, de naam en het telefoonnummer van het slachtoffer op staat."

De criminelen vertellen dat ze van de politie zijn en zeggen te vermoeden dat er bij het slachtoffer wordt ingebroken of dat hij of zij beroofd zal worden. "En dat ze daarom de waardevolle voorwerpen van die mensen op voorhand graag in bewaring willen nemen, veilig willen stellen. Ze proberen dan een afspraak te maken om die spullen op te halen. En helaas zijn er mensen die daar ingetrapt zijn."

Tijdens die gesprekken wordt er volgens Van der Velden Walda veel druk uitgeoefend. "Er wordt direct gezegd dat er ingebroken is, zodat er spanning opgebouwd wordt. Mensen denken niet meer zelf na en dan wordt er hulp aangeboden. Daarbij gebruiken de daders ook de namen van wijkagenten. En als de slachtoffers die bijvoorbeeld kennen, denken ze echt de politie aan de lijn te hebben."

2. Wat voor bende is dit en waar zijn ze actief?

"We weten uit eerder onderzoek dat dit vaak bendes zijn die in wisselende samenstelling dit soort delicten plegen. Dat er een laag is die deze telefoongesprekken voert waar een heel scenario achter zit. En dat er mensen op straat wachten op een telefoontje van dat callcenter."

Van der Velden Walda ziet dat ze heel plaatsgericht actief zijn. "We hebben in de afgelopen week gezien dat in Noord-Holland of in de regio Den Haag plaatsen waren maar ook in Utrecht en in Rotterdam. Ze concentreren zich op één plaats en bellen daar mensen op. Daar zijn dan al loopjongens op straat die klaarstaan om die spullen op te halen."

Er zijn volgens Van der Velden Walda al wel wat aanhoudingen verricht. "Maar dan heb je het vaak over de mensen die aan de deur komen om de spullen op te halen. Dit zijn de loopjongens en je wil juist de laag die daarboven zit. Daar moet je onderzoek naar doen, vaak horen we niet van de aangehouden verdachten wie er achter deze organisatie zit."

3. Waar kunnen ouderen op letten?

Daar is Van der Velden Walda duidelijk over. "De enige manier om hier niet in te trappen is als je wordt gebeld zeggen: 'Ik trap hier niet in', en dan op te leggen. Dat is eigenlijk de enige preventieve tip die ik heb."

"Er zijn ook collega's in het land geweest die hebben gezegd: 'laat mensen zich legitimeren en dergelijke'. Maar dan ben je eigenlijk al te ver, want legitimatie kun je namaken. Ze hebben namelijk ook kleding aan van de politie."

Hij benadrukt dat echte agenten nooit zouden doen wat deze bende doet: "De politie zal nooit vragen om waardevolle voorwerpen klaar te leggen om die in bewaring te nemen. Dat doet de politie niet. Word je gebeld en wordt dat gezegd, hang dan op. Verbreekt de verbinding."

4. Wat kun je doen als je zo'n telefoontje hebt gekregen?

"Het is heel belangrijk voor ons dat we meldingen krijgen van mensen die zijn gebeld en er niet zijn ingetrapt", vertelt Van der Velden-Nauta. "Denk dus niet dat het niet belangrijk is. Ook dan willen we graag horen dat u gebeld bent, want daar kunnen wij in de opsporing iets mee"

Als je toch onverhoopt een afspraak hebt gemaakt met een neppe wijkagent en nattigheid voelt, dan is het volgens hem heel belangrijk 112 te bellen. "Als je in de tussentijd nu denkt: klopt dit wel, bel dan 112. Dat is een nummer wat mensen vaak kennen voor rampspoed, maar in dit geval is het voor het onderzoek heel belangrijk om deze verdachten op heterdaad aan te houden."

Bij een crisis of ramp kan medisch personeel schaars zijn. Om dat op te vangen, gaat Defensie samenwerken met de Nationale Zorgreserve. Hoe versterken dit soort initiatieven de weerbaarheid van Nederland? "Overheid kan het niet meer alleen aan."

Zorgreservisten kunnen nu worden ingezet als Defensiepersoneel naar het buitenland moet, bijvoorbeeld bij een oorlogsdreiging. Het zijn gediplomeerde vrijwilligers, vaak oud-zorgmedewerkers, die zichzelf aanmelden en op momenten van crisis worden opgeroepen om bij te springen.

Coronacrisis

Bart Hilt is zo'n zorgreservist. Hilt heeft onder andere bij de brandweer, ambulance en huisartsenpost gewerkt. Hij werd voor het eerst ingezet tijdens de coronacrisis.

"Toen was er een oproep via Facebook en daar heb ik toen op gereageerd", legt hij uit. "Er werd gekeken in welke regio je woonde en welke ziekenhuizen mensen nodig hadden. En toen ben ik ondersteunend geweest aan de verpleging."

'Samenwerking goed idee'

De samenwerking tussen Defensie en de Nationale Zorgreserve is volgens Hilt dan ook een goed idee. "Als je kijkt naar alle brandhaarden die we in de wereld hebben, kan je er op deze manier echt voor elkaar zijn."

Middenin de coronacrisis wordt het Nationale Zorgreserve opgericht, als burgerinitiatief, legt directeur Charlotte de Schepper uit. "Een aantal burgers dacht toen, 'goh, steeds meer mensen worden ziek, maar ook steeds meer hulpverleners worden ziek. Hoe kunnen wij helpen?' En die hebben de handen ineengeslagen." Inmiddels wordt het gefinancierd door het Ministerie van Volksgezondheid.

Tekort opvullen

Mocht Defensie beroep doen op de zorgreservisten, zijn ze puur bedoeld als achtervang.

"Wij worden dan niet uitgezonden naar het buitenland. Maar de medisch specialisten van het leger wel, waardoor er een tekort is aan medisch personeel in de bases van Defensie. En die plaatsen gaan wij dan opvullen", legt Hilt uit.

Voordelen burgerinitiatief

Ook Jaap Donker, directeur van de veiligheidsregio Utrecht, ziet de voordelen van het initiatief.

"Als Defensie in het buitenland meer moet doen en de situatie hier schaars is, of als we bijvoorbeeld slachtoffers vanuit het buitenland moeten verzorgen, hebben we iedereen keihard nodig."

'Overheid kan het niet meer alleen'

Het is volgens Donker duidelijk waarom dit nu van belang is. Het gaat daarbij ook niet om de zorg alleen, legt hij uit.

"Op dit moment zie je dat de kans op een lange stroomuitval, of een natuurbrand heel reëel is. Dat willen we niet, maar we moeten ons voorbereiden." En dat kan de overheid niet meer alleen. "We staan voor ongekende uitdagingen, daarbij hebben we mensen nodig die initiatief nemen."

Zelfredzaam worden

De samenwerking is één stap richting het verbeteren van onze zelfredzaamheid. Maar er is werk aan de winkel op het gebied van weerbaarheid, ziet Donker.

"We zijn gewend dat als er iets misgaat, dat de overheid komt helpen. Maar we zien dat de risico's die we lopen zo groot zijn, dat kan de overheid niet aan. We moeten zelf en samen redzaam worden."

Onvoldoende voorbereid op crisis

Nederlanders voelen de urgentie nog onvoldoende, volgens Donker. "We zijn opgevoed met het idee dat het nooit meer oorlog zou worden en dat alles goed gaat, maar we moeten ons voorbereiden op andere scenario's."

Vandaag presenteerde de Europese Commissie plannen die ertoe moeten leiden dat de Europese Unie voorbereid is op verschillende soorten crises.

Krachten lokaal bundelen

Maar hoe? Volgens Donker ligt de kracht ook vooral in dit soort initiatieven. "Gelukkig zijn er veel instanties die daarbij helpen. Mochten mensen willen bijdragen, meld je dan, zodat we de initiatieven aan elkaar knopen en ons kunnen voorbereiden op iets wat hopelijk nooit voorkomt."

Donker zet zich vooral op lokaal niveau in. "Als de stroom er bijvoorbeeld lang af ligt, hebben mensen behoefte aan informatie." Dat zou in de vorm van lokale 'noodsteunpunten' gerealiseerd kunnen worden. "We willen op logische plekken in de samenleving, zoals brandweerkazernes, een stemlokaal of een buurthuis, dat mensen daar terecht kunnen in nood."

Kijk naar elkaar om

We zullen het uiteindelijk vooral met elkaar moeten doen, zegt zorgreservist Bart Hilt. "Ik zie het als een soort roeping. Elkaar ondersteunen en elkaar helpen. Daar waar het tekort is, moet je elkaar aanvullen."

Ook Jaap Donker zegt: "We moeten ook kijken hoe het met de buurman of kwetsbaren in de straat is. Hoe kunnen we samen de schouders eronder zetten? Hoe kunnen we in donkere periodes elkaar hier doorheen loodsen?"

Beter voorbereid dan achteraf problemen

Toch hoopt Hilt binnenkort nog niet ingezet te worden. "Dat zou het mooiste zijn. Hoe minder dat we nodig zijn, hoe beter het eigenlijk is. Maar ja, je kan beter zorgen dat je iets achter de hand hebt, als dat je te laat bent en je in de problemen raakt."

Tot nu toe hebben 4.000 zorgprofessionals zich gemeld bij de Nationale Zorgreserve. Ze hopen te groeien naar een bestand van zo'n 5.000 mensen.

De Amerikaanse president Trump voert de druk rondom de koop van Groenland op. Hij wil het eiland vanwege de strategische ligging en bodemschatten en stuurt daarom vicepresident JD Vance op pad voor een bezoek. "Dit is voor de meeste Denen een shock."

"Het is een grote stressfactor en je mag het niet onderschatten", zegt Clingendael-onderzoeker Karen van Loon over de huidige situatie.

Bondgenootschap onder druk

Van Loon is gespecialiseerd in geopolitiek in het Noordpoolgebied en bredere veiligheids- en defensievraagstukken en ziet hoe Donald Trump met zijn uitspraken en het bezoek van vicepresident JD Vance, het bondgenootschap tussen Amerika en Denemarken onder druk zet.

Groenland valt op dit moment, tot hun grote ongenoegen, nog onder het Deense koninkrijk.

Denen in schok door bezoek Vance

Het had een bezoek moeten zijn waarbij alleen de vrouw van JD Vance, Second Lady Usha Vance, aanwezig zou zijn. "Ze zou bezoekjes afleggen aan verschillende Groenlandse gemeenschappen, maar die bezoeken zijn nu afgelast. Het blijft nu bij een bezoek aan de Amerikaanse luchtmachtbasis", zegt Van Loon.

"Wat er nu gebeurt is voor de meeste Denen echt een schok. Je kan wel spreken van een ernstige vertrouwensbreuk", vertelt de onderzoeker.

'Groenland niet te koop'

Vicepresident Vance zal nu namelijk wel aanwezig zijn bij het bezoek en hoogstwaarschijnlijk gesprekken voeren met diplomaten.

En dat terwijl Denemarken al meerdere keren heeft aangegeven geen interesse te hebben in het verzoek van Trump. Ze zijn niet van plan om Groenland 'over te dragen' aan de Verenigde Staten.

'Hij wil niet loslaten'

Toch blijft Trump aandringen. De uitspraken die vanuit de Verenigde Staten blijven komen hebben een impact op zowel de Denen als Groenlanders. Ze zijn niet gewend dat een president blijft aandringen.

"Vroeger hebben ze het ook wel eens gevraagd, maar werd het losgelaten", zegt Van Loon. Volgens de onderzoeker werd Trump tijdens zijn eerste termijn zelfs uitgelachen toen hij het balletje opgooide. "Het leek toen absurd, maar sinds hij voor de tweede keer president is, is het duidelijk dat hij het niet wil loslaten."

Toch onderhandelen

Maar juist door die houding moeten Deense en Amerikaanse onderhandelaren nu toch met elkaar om tafel gaan zitten. "Om een consensus te vinden en niet te vergeten om Groenland bij dit proces te betrekken", legt de onderzoeker uit.

"Want", vervolgt Van Loon, "Groenland is wel een regio die in zeer grote mate zelfbestuur heeft binnen het Koninkrijk Denemarken." De twee landen kunnen dus niet zonder inspraak van het hoofd van het eiland een beslissing maken. Dit vooral omdat Groenland onafhankelijk wil zijn, ook van Denemarken.

Angst in Groenland

De angst in Groenland is op dit moment dus groot, weet Van Loon. Ze willen hun onafhankelijkheid van Denemarken niet inruilen voor afhankelijkheid van Amerika. "Het gevoel is daar heel sterk. Er is angst voor wat er komen gaat."

"Ze hebben al een heel lang proces afgelegd met Denemarken en dat dekolonisatieproces is nog steeds bezig", gaat de onderzoeker verder.

Respectloos

"Ze zijn er heel duidelijk in dat ze geen Amerikanen willen worden." En dat is vooral te zien aan alle standpunten die hun regering op dit moment inneemt.

Zo liet de Groenlandse premier Múte Bourup Egede de afgelopen maanden al publiekelijk weten dat het eiland niet te koop is, en dat hij Trump respectloos vindt.

'Rol van de EU is beperkt'

Kan de Europese Unie nog iets betekenen in deze noodgedwongen onderhandelingen, aangezien Denemarken een lidstaat is? "Dat is een lastig verhaal", antwoordt Van Loon. "Denemarken is lid van de EU maar Groenland niet. Ze hebben in de jaren 80 een opt-out gehad."

Maar aangezien de EU wel nog steeds investeert in Groenland - onder andere in onderwijs en gezondheid - én een paar jaar geleden een mineralendeal heeft gesloten, zou de EU wel een bemiddelende rol kunnen spelen, denkt de onderzoeker. "Dus er is een rol voor de EU, maar die blijft wel beperkt."