Ouderen moeten langer thuis blijven wonen. Maar waar eindigt zelfredzaamheid en begint verwaarlozing? De afgelopen weken liep EenVandaag mee met de Rotterdamse huisarts Matthijs van der Poel en maakten we kennis met zijn oudere patiënten.

De praktijk van huisarts Van der Poel heeft een flink aantal mensen in het bestand die ouder zijn dan 80 of 90 jaar. Om deze groep mensen beter te kunnen helpen, moet er volgens de Rotterdamse huisarts een aantal zaken veranderen.

Tientallen thuiszorgorganisaties

Een van de zaken waar Van der Poel tegenaan loopt, is het aantal organisaties dat thuiszorg aanbiedt. In de wijk Middelland in Rotterdam zijn er bijvoorbeeld tientallen. En dat werkt volgens de huisarts niet goed.

"Ik zou het liefst één wijkverpleegkundige hebben met wie ik veertig broze ouderen kan bespreken. Maar zo'n functie bestaat niet", vertelt hij. "Het is toch van de gekke dat in de flat waar mevrouw Van Velzen woont op een ochtend bij wijze van spreken tien thuiszorg-autootjes aan komen rijden in plaats van één medewerker die tien adressen bezoekt. Totaal inefficiënt."

Geen casemanager in de wijk

En omdat er in de wijk van Van der Poel bijvoorbeeld geen casemanager is - iemand die inschat welke zorg iemand met dementie nodig heeft - moeten hij en zijn collega's zelf mensen aan thuiswerkorganisaties koppelen. In Rotterdam-West is een tekort aan casemanagers. "Het kan mij of mijn medewerkers uren kosten om een geschikte organisatie te vinden."

"Ik weet ook niet altijd of een bepaalde organisatie wel de juiste zorg kan leveren, bijvoorbeeld in de laatste levensfase. Dan moet ik echt proactief vragen of er wel specifieke kennis in huis is", vertelt Van der Poel.

Vaker ouder in huis nemen

We hebben in Nederland te maken met toenemende vergrijzing. In 2040 is 25 procent van de bevolking 65 jaar of ouder. Huisarts Van der Poel vindt dat we daarom op een andere manier naar zorg moeten kijken.

"We zullen veel creatiever moeten worden en meer naar elkaar moeten omkijken", zegt hij. Hij ziet een grote rol weggelegd voor mantelzorgers. "Misschien moeten in de toekomst kinderen wel vaker hun vader of moeder in huis opnemen. In de Kaapverdiaanse en Marokkaanse cultuur gebeurt dat al. Dan zorgt de hele familie voor vader of moeder."

Moet wel verantwoord zijn

Maar hij is ook realistisch, want, vervolgt hij: "Dat is ook niet altijd ideaal. Ik ken een gezin dat per se zelf voor hun vader met dementie wil zorgen. De poep zit daar soms op de muren. Dat kan echt niet."

"Ik probeer erop te anticiperen en zet dan meerdere mensen van mijn team in. Maar dat kost ons veel tijd en eigenlijk is het onverantwoord", vindt Van der Poel.

Bezig blijven als oudere

De Rotterdamse huisarts denkt ook dat juist de fitte zeventiger een veel grotere rol kan spelen in het leven van kwetsbare ouderen. "En dat gebeurt ook al", zegt hij. "Mensen die rolstoelen duwen, activiteiten organiseren. En het grappige is: dat zijn precies de senioren die ik zelden in mijn spreekkamer zie. Gewoon omdat zij een actief en verbindend leven leiden."

"Als je er zo naar kijkt is vergrijzing helemaal niet zo'n groot probleem", zegt Van der Poel. "Ik geloof daarom ook in de zorgzame buurt. Als mijn oude moeder 100 kilometer verderop woont, kan ik misschien een rol spelen in het leven van een oudere in mijn straat. We zullen het echt met elkaar moeten gaan doen."

Arme en rijke ouderen

Zo'n 10 jaar geleden sloten de bejaardenhuizen en ontstond een gapend gat tussen thuiswonen en wonen in het verpleeghuis. "Ik zie hier ook een kloof", zegt Van der Poel. "Mensen met en mensen zonder portemonnee."

"Er zijn best woonvoorzieningen met zorg in de buurt, maar daar moet je flink voor betalen. En veel van mijn patiënten leven van een AOW, eventueel aangevuld met een klein pensioentje. Maar iedere generatie kent zijn eigen uitdagingen. We weten wat er komt, dus we zullen er met elkaar op moeten anticiperen."

Gevangen in huis

Een van Van der Poels patiënten, mevrouw Lopes, zit in een rolstoel en woont in een huis met trap, zonder traplift. De gemeente vindt dat ze moet verhuizen, maar dat wil zij niet omdat dan de huur te hoog wordt. "Zij kan niet naar buiten, maar vorige week moest ze naar het ziekenhuis voor controle."

"Ik heb nog gebeld met het Rode Kruis en de brandweer om te vragen of ze konden helpen, maar dat gebeurt alleen bij een spoedgeval. Uiteindelijk heeft een sterke neef haar de trap af gedragen", vertelt de huisarts. "Dat is natuurlijk niet verantwoord."

Niet kunnen verhuizen

"Eigenlijk is mevrouw Lopes een verpleeghuispatiënt", zegt Van der Poel. "Maar zij wil per se thuis blijven wonen."

Dat werkt natuurlijk ook de andere kant op: kwetsbare mensen die wél willen verhuizen, maar het niet voor elkaar krijgen omdat er geen plek is of omdat het niet te betalen is. "Mijn grootste zorg is dat er steeds meer calamiteiten komen die eigenlijk niet nodig zijn", zegt Van der Poel. "Valpartijen, dementerenden die te lang thuis blijven wonen."

Hij was jarenlang een van de vaste gezichten van EenVandaag: Pieter Jan Hagens. Gisteren presenteerde hij het programma voor het laatst. Hij gaat met pensioen na een carrière van meer dan 40 jaar als journalist en presentator, op radio en tv.

Normaal stelt Pieter Jan de vragen, nu mochten jullie die aan hem stellen.

1. Hoe kijk je terug op je carrière?

"Ik vind dat ik een geluksvogel ben. Ik heb 43 jaar in de journalistiek gezeten en ik heb er enorm van genoten. Ik zou niet weten wat ik anders had moeten doen, er is geen vak dat ik zo leuk zou vinden als dit."

"Het leuke van met pensioen gaan is dat de oude doos wordt opengemaakt. Ik heb veel verschillende dingen kunnen doen en meegemaakt, ook buiten de journalistiek. Dat komt allemaal weer naar boven. En het gevoel dat ik steeds opnieuw krijg is: wat heerlijk dat ik dat heb kunnen doen."

Bron: ANP

1/7In de jaren 90 was Pieter Jan een van de gezichten van Jules Unlimited

2. Hoe heb je de journalistiek zien veranderen?

"De journalistiek is veranderd, maar ik ben zelf ook veranderd. Ik begon bij de VARA in de jaren 80, waar ik met stevig linkse journalisten werkte. Ik dacht: zo hoort het kennelijk. Later heb ik me daar een beetje van gedistantieerd, ik vond het te activistisch. Ik vond dat de feiten meer moesten spreken."

"In deze tijd, waarin grimmige leiders opstaan en democratische vrijheden op het spel staan, denk ik juist weer: journalisten zijn er niet alleen voor de feiten, maar ook om bepaalde ideeën te beschermen. Ideeën die het fundament vormen voor onze liberaal-democratische samenleving."

3. Wat was jouw favoriete onderwerp om te presenteren, en wat het moeilijkste interview?

"Ik heb bij Buitenhof veel bijzondere mensen aan tafel gehad, met wie ik langere gesprekken kon voeren. Ik heb veel bijzondere denkers, schrijvers en politici gesproken. Die hadden vaak iets te vertellen waar ik wel wat van opgestoken heb. Vooral de Israëlische schrijver Amos Oz maakte indruk, dat was zo'n wijze man.

"Hij maakte zulke goede opmerkingen. Dat was in 2015, de aanslagen in Parijs waren toen net geweest. Hij duidde dat terrorisme op zijn manier. Hij had het erover dat terroristen geen gevoel voor humor hebben, en dat klinkt nu heel plat, maar hij vertelde dat zo raak en mooi. En ik weet ook dat veel kijkers van die uitzending hebben genoten."

"Maar ook bij EenVandaag heb ik veel spannende dingen gedaan. Ik denk meteen aan de verkiezingsdebatten. Het debat in 2023, waaruit het huidige kabinet is voortgekomen, is een van de betere debatten die ik heb geleid. Maar tegelijkertijd waren die debatten een van de moeilijkste dingen die ik heb gedaan, dat is een hele opgave."

"Het is fijn dat je dan eindeloos met collega's kan brainstormen over wat de beste opzet is. En dat je de spanning deelt: tijdens het debat hoorde ik dan de eindredacteur in mijn oortje, die net zo zenuwachtig was. Dit delen met collega's ga ik het meeste missen aan het werk. Want ook als je geen beste vrienden bent, maken ze toch een groot deel uit van je sociale leven."

4. Welke peiling had de meest verrassende uitslag voor jou?

"Ik heb niet zo'n goed geheugen voor peilingen, moet ik eerlijk zeggen. Het Opiniepanel is natuurlijk een heel goed gereedschap van EenVandaag. Maar als ik in de studio sta, ben ik bezig met het gesprek dat ik voer met de presentator van de paneluitslagen, niet met de uitslagen zelf. Ik kan die niet tegelijkertijd goed onthouden, dus weet ook niet meer welke uitslag mij het meest heeft verbaasd."

5. Hoeveel invloed heb je zelf gehad op de onderwerpen die behandeld werden? En ging dat weleens in tegen je eigen mening?

"Eigenlijk heb ik daar niet zo veel invloed op. EenVandaag is een olietanker die op koers vaart, er werkt een grote redactie. Ik kan wel meepraten en meedenken, maar ik ben geen eindredacteur. Toch heb ik zeker in interviews wel een belangrijke stem. En ook in de politieke debatten kan ik als presentator de richting van het gesprek bijsturen."

"Of de presentatie weleens tegen mijn eigen ideeën of mening in ging? Laat ik zeggen dat ik wel blij ben dat ik mezelf nu meer mag gaan uitspreken. Maar ik ben ook blij dat ik dat als journalist en presentator niet gedaan heb. Ik zou mezelf geen knip voor de neus waard vinden als ik in interviews een bepaalde politieke lijn zou voorstaan. Ik vind dat je als journalist niet te koop moet lopen met je eigen mening."

"Tegelijkertijd vind ik het gek om nu weg te gaan, omdat er zoveel gebeurt op het moment, waarvan je denkt: 'oei, waar gaat dit heen?'. In de Verenigde Staten durven wetenschappers zich niet meer uit te spreken, er zijn bezuinigingen op het hoger onderwijs, ook in Nederland. Het klimaat verandert. Daar maak ik me zorgen om. Het voelt als een grote opluchting dat ik niet geheimzinnig hoef te doen over waar ik mij zorgen om maak. Dat heb ik gemist de afgelopen jaren."

"Ik heb niet de illusie dat ik daar in mijn eentje iets aan kan doen. Maar alles wat journalisten, maar ook burgers doen, is op dit terrein van belang. Wat ik daarom ook ga doen is als burger mezelf meer uitspreken. Dat kan nu ook, ik ben journalist af. Misschien sluit ik me wel aan bij een politieke partij. Ik weet nog niet welke, maar ik ga het wel doen. Niet als politicus, maar gewoon als burger."

Bron: EenVandaag

1/6Achter de schermen bij de laatste uitzending van Pieter Jan Hagens

6. Wat ben je van plan om te gaan doen tijdens je pensioen?

"Ik ga eerst zeilen met mijn vrouw, een paar maanden weg. En daarna wil ik graag dingetjes doen waar ik tot nu toe niet aan toe kwam, zoals een houten bootje maken waar mijn kleinzoon in kan leren zeilen. Dat ben ik zeker van plan."

"Het is sowieso goed om weer eens met een frisse blik de wereld in te kijken, want er komt voor het werk ongetwijfeld iets anders moois in de plaats. Aan de andere kant: ik stop weliswaar met de vaste dingen, maar ik blijf nog steeds graag interviews en debatten leiden, voice-overs inspreken, misschien invallen bij een radio-uitzending. Dus als iemand ergens ziek is, weet me te vinden."

7. Hoe hoop je dat de journalistiek er de komende jaren uit gaat zien?

"Ik hoop dat de journalistiek zich opstelt als beschermer van de waarden waar wij allemaal op drijven, zoals gelijkheid, vrede, rechtvaardigheid en verdraagzaamheid. Al die dingen zijn zo belangrijk in onze democratische samenleving, en ik hoop dat journalisten daaraan meewerken. Elke journalist is op dit terrein van belang."

"Ik denk dat de meeste journalisten dit ook zo zien, sowieso al mijn collega's hier bij EenVandaag. Ik ben er trots op dat alle collega's zich ervan bewust zijn dat we een rubriek zijn die dicht bij de mens wil staan, waar de onderwerpen die we brengen echt relevant zijn, en waarin tegelijkertijd de feiten heilig zijn. Juist in deze tijd waarin onverdraagzaamheid en angst toenemen, denk ik dat het belangrijk is dat er programma's zoals EenVandaag zijn."

Wereldwijd liggen er miljoenen landmijnen onder de grond. Hierdoor vallen er jaarlijks honderden slachtoffers. Om dit te stoppen werd in een verdrag afgesproken dat het wapen de wereld uit moest. Maar nu de spanningen toenemen, trekken landen zich terug.