Opnieuw zitten er fouten in het milieurapport van Lelystad Airport. Dat stellen actiegroepen rond de luchthaven. Zij spreken van 'fraude en manipulatie'.

Hij is er hoogstpersoonlijk verantwoordelijk voor dat het verplichte milieurapport van Lelystad Airport twee jaar geleden de prullenbak in ging. Ingenieur Leon Adegeest ontdekte fouten in de berekening van de geluidsoverlast van de vliegroutes. Er bleek met zo'n laag motorvermogen te zijn gerekend dat een toestel in de praktijk zou neerstorten, zoals bleek in een vliegtuigsimulator. Het rekenwerk moest overnieuw, met uitstel van de opening van de luchthaven tot gevolg.

Maar ook met het nieuwe, gecorrigeerde rapport is het mis, stelt Adegeest. Hij stuitte op iets geks: de uitstoot van vliegtuigen neemt in het nieuwe rapport toe, maar de neerslag van stikstof neemt af. "Ik dacht: dat kan niet kloppen."

1700 pagina's

Adegeest komt in het bezit van de 1700 pagina's tellende stikstofberekeningen van Lelystad Airport. En hij slaat aan het rekenen. Adegeest schaft er zelfs speciaal een computer voor aan die grote berekeningen aan kan.

Als hij de laatste stikstofberekening van Lelystad Airport vergelijkt met de eerdere versie ziet hij één groot verschil. Er is in de nieuwe berekening uitgegaan van een veel te hoge warmte-uitstoot van vliegtuigen van en naar de luchthaven. Die warmte kan van belang zijn bij stikstofberekeningen uit met name fabrieksschoorstenen: door de warmte stijgt de uitstoot immers op, verdunt en vermengt zich en slaat over een groter oppervlak neer. Het leidt tot een lagere hoeveelheid stikstof in de natuur.

Twaalf keer het vermogen van alle energiecentrales

Voor vliegtuigen adviseert het RIVM de warmte op 0 te zetten. De warmte waarmee Adecs, het bureau dat de stikstofberekening voor Lelystad Airport heeft gedaan, rekent is echter 'volstrekt absurd', zegt Adegeest. "Die komt neer op bijna twaalf keer het totale vermogen aan elektriciteit van alle energiecentrales in Nederland samen. Of een andere vergelijking: het komt overeen met 37 keer de energie-inhoud van alle vorig jaar op Schiphol verkochte kerosine. De vliegtuigen stoten meer warmte uit dan ze aan kerosine aan boord hebben. Het is onmogelijk. Het is echt waanzin."

Als gevolg van deze invoerfout pakt de stikstofneerslag zo laag uit dat Lelystad Airport onder de norm valt waarbij een Natuurbeschermingsvergunning noodzakelijk is. Wanneer Adegeest de berekening herhaalt met de door het RIVM geadviseerde gegevens komt de stikstofdepositie daar duidelijk boven. "Als er correct was gerekend had Lelystad Airport vijf jaar geleden dus al een vergunning moeten aanvragen. Maar die hebben ze nu niet."

Weg verdwijnt in de berekening

Maar dat is niet het enige dat er schort aan de berekeningen. Zo is ook de impact van al het autoverkeer van en naar het vliegveld fors onderschat, stelt Adegeest. Volgens Adecs is de stikstofbijdrage van het autoverkeer verwaarloosbaar. Als Adegeest met dezelfde gegevens in het officiële rekenprogramma van het RIVM gaat rekenen komt hij aan veel hogere waarden.

Ook valt hem op dat één wegvak in de berekening plotseling is verdwenen. Het betreft de Ganzenweg aan de zuidkant van de provincie Flevoland, en daarmee de weg die het dichtst tegen de Veluwe aan ligt. Als Adegeest de weg in zijn berekening invoert komt de stikstofneerslag fors boven de norm waarbij een vergunning noodzakelijk is.

35 keer zoveel stikstof

En dat is nog niet alles. Volgens SATL zijn in het onderzoek ten onrechte alleen wegen in Flevoland bij het onderzoek betrokken. "Maar al die miljoenen vakantiegangers die per auto naar het vliegveld komen verschijnen niet vanuit het niets in Flevoland. Die komen via wegen in Noord-Holland en Gelderland, zoals de A28, pal langs de Veluwe. Maar dat verkeer is doodleuk buiten beschouwing gelaten." Als Adegeest ook de belangrijkste aanvoerwegen meeneemt komt de stikstofdepositie op de Veluwe op ruim 21 mol, 35 keer zoveel als de 0,6 die Adecs berekende.

Adegeest: "Al twee jaar lang denk ik: kan je die rapporten nog wel vertrouwen? Maar dit is gewoon je reinste oplichterij wat mij betreft. Ik weet niet wanneer je kunt spreken over een milieudelict, waarschijnlijk nog niet, maar je probeert hier gewoon een wet te omzeilen, door fraude te plegen en manipulatie van de invoergegevens."

Het bureau dat de berekeningen uitvoerde, Adecs Airinfra, verwijst voor een reactie naar het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat. Het ministerie zelf heeft op vragen van EenVandaag nog niet gereageerd.

Bij een crisis of ramp kan medisch personeel schaars zijn. Om dat op te vangen, gaat Defensie samenwerken met de Nationale Zorgreserve. Hoe versterken dit soort initiatieven de weerbaarheid van Nederland? "Overheid kan het niet meer alleen aan."

Zorgreservisten kunnen nu worden ingezet als Defensiepersoneel naar het buitenland moet, bijvoorbeeld bij een oorlogsdreiging. Het zijn gediplomeerde vrijwilligers, vaak oud-zorgmedewerkers, die zichzelf aanmelden en op momenten van crisis worden opgeroepen om bij te springen.

Coronacrisis

Bart Hilt is zo'n zorgreservist. Hilt heeft onder andere bij de brandweer, ambulance en huisartsenpost gewerkt. Hij werd voor het eerst ingezet tijdens de coronacrisis.

"Toen was er een oproep via Facebook en daar heb ik toen op gereageerd", legt hij uit. "Er werd gekeken in welke regio je woonde en welke ziekenhuizen mensen nodig hadden. En toen ben ik ondersteunend geweest aan de verpleging."

'Samenwerking goed idee'

De samenwerking tussen Defensie en de Nationale Zorgreserve is volgens Hilt dan ook een goed idee. "Als je kijkt naar alle brandhaarden die we in de wereld hebben, kan je er op deze manier echt voor elkaar zijn."

Middenin de coronacrisis wordt het Nationale Zorgreserve opgericht, als burgerinitiatief, legt directeur Charlotte de Schepper uit. "Een aantal burgers dacht toen, 'goh, steeds meer mensen worden ziek, maar ook steeds meer hulpverleners worden ziek. Hoe kunnen wij helpen?' En die hebben de handen ineengeslagen." Inmiddels wordt het gefinancierd door het Ministerie van Volksgezondheid.

Tekort opvullen

Mocht Defensie beroep doen op de zorgreservisten, zijn ze puur bedoeld als achtervang.

"Wij worden dan niet uitgezonden naar het buitenland. Maar de medisch specialisten van het leger wel, waardoor er een tekort is aan medisch personeel in de bases van Defensie. En die plaatsen gaan wij dan opvullen", legt Hilt uit.

Voordelen burgerinitiatief

Ook Jaap Donker, directeur van de veiligheidsregio Utrecht, ziet de voordelen van het initiatief.

"Als Defensie in het buitenland meer moet doen en de situatie hier schaars is, of als we bijvoorbeeld slachtoffers vanuit het buitenland moeten verzorgen, hebben we iedereen keihard nodig."

'Overheid kan het niet meer alleen'

Het is volgens Donker duidelijk waarom dit nu van belang is. Het gaat daarbij ook niet om de zorg alleen, legt hij uit.

"Op dit moment zie je dat de kans op een lange stroomuitval, of een natuurbrand heel reëel is. Dat willen we niet, maar we moeten ons voorbereiden." En dat kan de overheid niet meer alleen. "We staan voor ongekende uitdagingen, daarbij hebben we mensen nodig die initiatief nemen."

Zelfredzaam worden

De samenwerking is één stap richting het verbeteren van onze zelfredzaamheid. Maar er is werk aan de winkel op het gebied van weerbaarheid, ziet Donker.

"We zijn gewend dat als er iets misgaat, dat de overheid komt helpen. Maar we zien dat de risico's die we lopen zo groot zijn, dat kan de overheid niet aan. We moeten zelf en samen redzaam worden."

Onvoldoende voorbereid op crisis

Nederlanders voelen de urgentie nog onvoldoende, volgens Donker. "We zijn opgevoed met het idee dat het nooit meer oorlog zou worden en dat alles goed gaat, maar we moeten ons voorbereiden op andere scenario's."

Vandaag presenteerde de Europese Commissie plannen die ertoe moeten leiden dat de Europese Unie voorbereid is op verschillende soorten crises.

Krachten lokaal bundelen

Maar hoe? Volgens Donker ligt de kracht ook vooral in dit soort initiatieven. "Gelukkig zijn er veel instanties die daarbij helpen. Mochten mensen willen bijdragen, meld je dan, zodat we de initiatieven aan elkaar knopen en ons kunnen voorbereiden op iets wat hopelijk nooit voorkomt."

Donker zet zich vooral op lokaal niveau in. "Als de stroom er bijvoorbeeld lang af ligt, hebben mensen behoefte aan informatie." Dat zou in de vorm van lokale 'noodsteunpunten' gerealiseerd kunnen worden. "We willen op logische plekken in de samenleving, zoals brandweerkazernes, een stemlokaal of een buurthuis, dat mensen daar terecht kunnen in nood."

Kijk naar elkaar om

We zullen het uiteindelijk vooral met elkaar moeten doen, zegt zorgreservist Bart Hilt. "Ik zie het als een soort roeping. Elkaar ondersteunen en elkaar helpen. Daar waar het tekort is, moet je elkaar aanvullen."

Ook Jaap Donker zegt: "We moeten ook kijken hoe het met de buurman of kwetsbaren in de straat is. Hoe kunnen we samen de schouders eronder zetten? Hoe kunnen we in donkere periodes elkaar hier doorheen loodsen?"

Beter voorbereid dan achteraf problemen

Toch hoopt Hilt binnenkort nog niet ingezet te worden. "Dat zou het mooiste zijn. Hoe minder dat we nodig zijn, hoe beter het eigenlijk is. Maar ja, je kan beter zorgen dat je iets achter de hand hebt, als dat je te laat bent en je in de problemen raakt."

Tot nu toe hebben 4.000 zorgprofessionals zich gemeld bij de Nationale Zorgreserve. Ze hopen te groeien naar een bestand van zo'n 5.000 mensen.

De Amerikaanse president Trump voert de druk rondom de koop van Groenland op. Hij wil het eiland vanwege de strategische ligging en bodemschatten en stuurt daarom vicepresident JD Vance op pad voor een bezoek. "Dit is voor de meeste Denen een shock."

"Het is een grote stressfactor en je mag het niet onderschatten", zegt Clingendael-onderzoeker Karen van Loon over de huidige situatie.

Bondgenootschap onder druk

Van Loon is gespecialiseerd in geopolitiek in het Noordpoolgebied en bredere veiligheids- en defensievraagstukken en ziet hoe Donald Trump met zijn uitspraken en het bezoek van vicepresident JD Vance, het bondgenootschap tussen Amerika en Denemarken onder druk zet.

Groenland valt op dit moment, tot hun grote ongenoegen, nog onder het Deense koninkrijk.

Denen in schok door bezoek Vance

Het had een bezoek moeten zijn waarbij alleen de vrouw van JD Vance, Second Lady Usha Vance, aanwezig zou zijn. "Ze zou bezoekjes afleggen aan verschillende Groenlandse gemeenschappen, maar die bezoeken zijn nu afgelast. Het blijft nu bij een bezoek aan de Amerikaanse luchtmachtbasis", zegt Van Loon.

"Wat er nu gebeurt is voor de meeste Denen echt een schok. Je kan wel spreken van een ernstige vertrouwensbreuk", vertelt de onderzoeker.

'Groenland niet te koop'

Vicepresident Vance zal nu namelijk wel aanwezig zijn bij het bezoek en hoogstwaarschijnlijk gesprekken voeren met diplomaten.

En dat terwijl Denemarken al meerdere keren heeft aangegeven geen interesse te hebben in het verzoek van Trump. Ze zijn niet van plan om Groenland 'over te dragen' aan de Verenigde Staten.

'Hij wil niet loslaten'

Toch blijft Trump aandringen. De uitspraken die vanuit de Verenigde Staten blijven komen hebben een impact op zowel de Denen als Groenlanders. Ze zijn niet gewend dat een president blijft aandringen.

"Vroeger hebben ze het ook wel eens gevraagd, maar werd het losgelaten", zegt Van Loon. Volgens de onderzoeker werd Trump tijdens zijn eerste termijn zelfs uitgelachen toen hij het balletje opgooide. "Het leek toen absurd, maar sinds hij voor de tweede keer president is, is het duidelijk dat hij het niet wil loslaten."

Toch onderhandelen

Maar juist door die houding moeten Deense en Amerikaanse onderhandelaren nu toch met elkaar om tafel gaan zitten. "Om een consensus te vinden en niet te vergeten om Groenland bij dit proces te betrekken", legt de onderzoeker uit.

"Want", vervolgt Van Loon, "Groenland is wel een regio die in zeer grote mate zelfbestuur heeft binnen het Koninkrijk Denemarken." De twee landen kunnen dus niet zonder inspraak van het hoofd van het eiland een beslissing maken. Dit vooral omdat Groenland onafhankelijk wil zijn, ook van Denemarken.

Angst in Groenland

De angst in Groenland is op dit moment dus groot, weet Van Loon. Ze willen hun onafhankelijkheid van Denemarken niet inruilen voor afhankelijkheid van Amerika. "Het gevoel is daar heel sterk. Er is angst voor wat er komen gaat."

"Ze hebben al een heel lang proces afgelegd met Denemarken en dat dekolonisatieproces is nog steeds bezig", gaat de onderzoeker verder.

Respectloos

"Ze zijn er heel duidelijk in dat ze geen Amerikanen willen worden." En dat is vooral te zien aan alle standpunten die hun regering op dit moment inneemt.

Zo liet de Groenlandse premier Múte Bourup Egede de afgelopen maanden al publiekelijk weten dat het eiland niet te koop is, en dat hij Trump respectloos vindt.

'Rol van de EU is beperkt'

Kan de Europese Unie nog iets betekenen in deze noodgedwongen onderhandelingen, aangezien Denemarken een lidstaat is? "Dat is een lastig verhaal", antwoordt Van Loon. "Denemarken is lid van de EU maar Groenland niet. Ze hebben in de jaren 80 een opt-out gehad."

Maar aangezien de EU wel nog steeds investeert in Groenland - onder andere in onderwijs en gezondheid - én een paar jaar geleden een mineralendeal heeft gesloten, zou de EU wel een bemiddelende rol kunnen spelen, denkt de onderzoeker. "Dus er is een rol voor de EU, maar die blijft wel beperkt."