De kosten voor producten schieten omhoog, blijkt uit onderzoek van het CBS. Vergeleken met vorig jaar zijn de prijzen in de industrie met bijna 22 procent gestegen. Dat is ook te merken in de snackbar, waar het hele proces een stuk duurder is geworden.

De coronapandemie, een tekort aan zeecontainers, oorlog in Oekraïne: grote gebeurtenissen in de afgelopen 2 jaar die voor veel onzekerheid zorgen bij ondernemers. Die onzekerheid is zeker ook aanwezig bij snackbarhouder. Vrijwel elke kostenpost loopt namelijk op voor de cafetaria.

'Een aardappel is nog geen friet'

Frans van Rooij is directeur van ProFri, de brancheorganisatie voor professionele frituurders: "Met name de snackbar midden in een woonwijk zit in een lastig pakket."

"Die moet het normaal gesproken hebben van de vrijdagavond en de zondag, maar doordeweeks moet die frituurpan toch aanstaan. Daarnaast is een aardappel is nog geen friet."

Kunstmest

Van aardappel tot friet: in elke stap van dat proces heeft men nu te maken met sterk stijgende kosten. Aardappelteler Leon Kranenburg uit Nieuw-Vennep merkt dat ook.

"De prijsverhogingen van kunstmest, brandstof en gewasbeschermingsmiddelen zijn al jaren aan de gang", zegt hij. "Arbeid, machines, dat wordt allemaal duurder."

Prijs van aardappels

Volgens de aardappelboer is het onvermijdelijk dat hij op den duur de verkoopprijs omhoog gooit. Het is niet zo eenvoudig om die oplopende kosten zomaar door te berekenen aan op opkopers vanwege de stevige concurrentie. De belangrijkste afnemers zijn grote ketens die een lage prijs kunnen afdwingen.

"Ik kan verder niet enorm veel doen, behalve risico's vermijden. De prijs van de aardappels is op zichzelf nog stabiel, maar dat is dan stabiel onder de kostprijs. En dan staat momenteel de exportmarkt ook nog eens zwaar onder druk. Maar alles wordt gewoon duurder, dus die prijzen moeten gewoon omhoog."

Diesel

Een van die afnemers van de aardappelteler uit Nieuw-Vennep is John van der Kroon uit Zwanenburg. Ook voor aardappelhandelaar lopen de kosten hard op: "Wij kopen bij boeren en we verkopen de friet. We leveren momenteel aan 150 frietzaken in heel Nederland. Dat is onze business."

"Het begint bij de boer, die met dure bestrijdingsmiddelen, kunstmest en diesel zit. Maar ik zit zelf ook met enorm gestegen kosten voor vervoer. Ik heb een paar vrachtwagens en bestelbusjes. Ik geef nu wekelijks 1000 euro meer uit aan diesel dan een paar maanden geleden."

Duurder bakje friet

Ook Van der Kroon denkt dat een prijsstijging voor consument uiteindelijk onvermijdelijk is. "Qua prijs is dit niet meer te houden, ook niet voor de patatspeciaalzaken. We hebben een klant die van 22.000 euro naar 42.000 euro gas per jaar gaat."

"Als het zo doorgaat, gaat het patatje 30 of 40 cent omhoog. Dat is zo'n 10 tot 15 procent duurder voor een bakje. De consument moet dit gaan betalen. Helaas."

Zonnebloemolie

Voor de snackbarhouder rijzen de kosten inderdaad ook de pan uit. Cafetariahouders Richard en Sharon Biesma hebben een gloednieuw cafetaria in het centrum van Hoofddorp vlak voor het uitbreken van de coronapandemie geopend. Het bedrijf levert ook aan restaurants. Richard en Sharon snijden de aardappels vers in de zaak.

"We bakken in zonnebloemolie", vertellen ze. "Daar komt een alternatief voor. De klant is gewend aan deze bereidingswijze, dus het doet wel pijn dat we daar nu verandering in moeten aanbrengen na 9 jaar. Ook de gasprijzen stijgen. Dus ja, om te kunnen blijven bestaan zal het toch doorberekend moeten worden."

Snacks en mayonaise

De hoge kosten zitten niet alleen in gas en olie, maar in vrijwel alle kosten die gemaakt moeten worden, zoals voor de inkopen bij de groothandel. Zo is de prijs van een grote hoeveelheid mayonaise gestegen omdat de emmer, een oliehoudend product, duurder is geworden.

"De kosten voor snacks zijn ook gestegen", vertelt Richard Biesma. "Onze eigen kosten gaan echt sterk omhoog. We houden ons hart vast."

Dure friet

Volgens de frituur-branchevereniging zijn prijsstijgingen inderdaad onvermijdelijk. "Ik hoor wel verhalen over goedlopende zaken die het toch amper redden", vertelt Van Rooij van ProFri. "We zien vooral een opeenstapeling van energiefacturen."

"Ik hoor verhalen over rekeningen die zijn gestegen van 1200 euro naar 4000 euro per maand. We moeten toch echt van het gas af. Plan de campagne maken. Een enkel cafetaria in een woonwijk gooit de prijzen al omhoog of beperkt de openingstijden tot de drukke uren."

Goedkoper dan uit eten

Juist omdat veel snackbars een vaste klandizie in de buurt hebben, is het lastig om de prijzen om hoog te gooien. "Een avondje friet met het gezin staat bekend als een betaalbare maaltijd. Eigenaren vinden het daarom soms lastig om de prijs omhoog te gooien. Daar moet je goed over communiceren."

Aardappelhandelaar Van der Kroon verwacht overigens dat de Nederlander voorlopig echt nog wel friet blijft kopen bij de snackbar. "Nederlanders kijken hoofdzakelijk naar de prijzen natuurlijk. Als je 3 euro of 3,50 per frietje betaalt, ben je voor een gezin van vier mensen zo'n 14 euro kwijt. Als je naar een restaurant gaat, heb je al een voorafje van 14 euro en dan moet de rest nog eten. Dus frietje blijft wel bestaan."

De druk van China op Taiwan wordt steeds groter. Met grootschalige militaire oefeningen rondom het eiland groeit de vrees voor een invasie. Gaat China nu echt proberen Taiwan zich opnieuw toe te eigenen? "Dit moeten we zien als het nieuwe normaal."

'Eenheid van kabinetsbeleid': voor en tijdens het Kamerdebat over de lintjesaffaire gaat het er veel over. Meerdere politici vinden dat minister Marjolein Faber aan deze eenheid morrelt. Maar wat betekent het precies? "Ze moeten met één mond spreken."

Afgelopen weekend werd duidelijk dat minister Marjolein Faber van de Asiel en Migratie weigert te tekenen voor koninklijke onderscheidingen voor vrijwilligers die zich hebben ingezet voor vluchtelingen en asielzoekers. Als oplossing zullen premier Dick Schoof en minister van Binnenlandse Zaken Judith Uitermark hun handtekening zetten. Maar volgens critici staat de 'eenheid van kabinetsbeleid' hierdoor op het spel.

Met één mond spreken

Het kabinet moet met één mond spreken, legt politiek commentator Joost Vullings uit. Dat is volgens hem een van de kernwaarden van het Nederlands staatsbestel. "Je moet het eigenlijk zo voor je zien: je mag als minister best je eigen mening hebben, maar die bespreek je dan alleen in de ministerraad met alle ministers achter gesloten deuren."

"Maar als er dan uiteindelijk een besluit wordt genomen, dan sta je daar met z'n allen achter en draag je dat ook uit", gaat hij verder. "Want anders heb je als kabinet natuurlijk buitengewoon weinig gezag als vervolgens iedere minister alsnog zijn eigen mening gaat geven. En dat is dus hier het geval."

Niet de eerste keer

Toch is het niet voor het eerst dat een minister uitspreekt dat hij of zij het niet eens is met de rest van het kabinet. Zo keerde Mona Keijzer, toen nog staatssecretaris van Economische Zaken, zich in 2021 tegen een in de ministerraad genomen besluit over het coronatoegangsbewijs. Zij stapte uiteindelijk niet zelf op, maar werd ontslagen door toenmalig premier Mark Rutte: een uitzonderlijk besluit.

Het Kamerdebat vandaag gaat dan ook niet alleen om een eventueel excuses van minister Faber, maar ook om leiderschap van premier Schoof, vertelt Vullings. "Het is de bedoeling dat hij tegen zijn minister zegt: 'Luister, wij willen dat deze lintjes worden uitgedeeld aan die mensen. En we willen ook dat iedereen dat uitdraagt en er niet één iemand zegt het er niet mee eens te zijn.'"

'Kabinet is als voetbalteam'

Partijleider Mirjam Bikker van de ChristenUnie vergelijkt het kabinet met een voetbalteam. "Als je gaat spelen in verschillende stijlen, wordt het geen wedstrijd. En een belangrijke regel is: het kabinet regeert, en gaat als het goed is aan de slag met wetsvoorstellen, en de Kamer controleert."

"Maar als de ene minister zegt 'ik vind het een goede wet' en de andere 'ik vind het een slechte wet', dan kan de Kamer dat niet meer controleren", benadrukt ze over het belang van 'eenheid van kabinetsbeleid'. "Wat je persoonlijk op een verjaardag vindt, is tot daaraan toe. Maar als minister spreek je dezelfde woorden als je collega's, want je bent het met elkaar eens."

'Niet alleen excuses, ook tekenen'

Ook GroenLinks-PvdA-leider Frans Timmermans is niet te spreken over de huidige situatie. Volgens hem is eenheid juist nu nodig. "Kijk eens in wat voor tijd we leven: op 2 uur vliegen is er een oorlog gaande, vandaag kondigt Trump handelsmaatregelen aan die Nederland hard kunnen raken", somt hij op. "Dan moet je een eensgezind landsbestuur hebben en dat hebben we niet, ze maken alleen maar ruzie."

Het is volgens hem dan ook belangrijk dat Faber niet alleen haar excuses aanbiedt, maar ook zelf de aanvragen voor de lintjes ondertekent. "Dat moet ze beloven, want dat is dan eenheid van kabinetsbeleid. En dat ze iedere volgende aanvraag - die ongetwijfeld zal komen - ook zal tekenen. Daarmee herstel je het vertrouwen in het decoratiestelsel."

Herhaling voorkomen

Chris Stoffer van de SGP sluit zich hierbij aan en benadrukt hoe belangrijk die eenheid is. "Het is altijd zo geweest en zie in wat voor rommeltje we nu terechtkomen." Daarom vindt hij het ook belangrijk dat premier Schoof uiteindelijk toch aanwezig is bij het Kamerdebat. "Het gaat nu over het hele kabinet", zegt Stoffer. "Hij moet ingrijpen en zorgen dat het niet nog een keer gebeurt."

Ook Vullings ziet dat alle ogen nu op de premier gericht zijn, zegt de politiek commentator tot slot. "Vijf lintjes zijn misschien een kleine kwestie, maar als je nu niet optreedt, dan kan het nog een keer gebeuren."