De kosten voor producten schieten omhoog, blijkt uit onderzoek van het CBS. Vergeleken met vorig jaar zijn de prijzen in de industrie met bijna 22 procent gestegen. Dat is ook te merken in de snackbar, waar het hele proces een stuk duurder is geworden.

De coronapandemie, een tekort aan zeecontainers, oorlog in Oekraïne: grote gebeurtenissen in de afgelopen 2 jaar die voor veel onzekerheid zorgen bij ondernemers. Die onzekerheid is zeker ook aanwezig bij snackbarhouder. Vrijwel elke kostenpost loopt namelijk op voor de cafetaria.

'Een aardappel is nog geen friet'

Frans van Rooij is directeur van ProFri, de brancheorganisatie voor professionele frituurders: "Met name de snackbar midden in een woonwijk zit in een lastig pakket."

"Die moet het normaal gesproken hebben van de vrijdagavond en de zondag, maar doordeweeks moet die frituurpan toch aanstaan. Daarnaast is een aardappel is nog geen friet."

Kunstmest

Van aardappel tot friet: in elke stap van dat proces heeft men nu te maken met sterk stijgende kosten. Aardappelteler Leon Kranenburg uit Nieuw-Vennep merkt dat ook.

"De prijsverhogingen van kunstmest, brandstof en gewasbeschermingsmiddelen zijn al jaren aan de gang", zegt hij. "Arbeid, machines, dat wordt allemaal duurder."

Prijs van aardappels

Volgens de aardappelboer is het onvermijdelijk dat hij op den duur de verkoopprijs omhoog gooit. Het is niet zo eenvoudig om die oplopende kosten zomaar door te berekenen aan op opkopers vanwege de stevige concurrentie. De belangrijkste afnemers zijn grote ketens die een lage prijs kunnen afdwingen.

"Ik kan verder niet enorm veel doen, behalve risico's vermijden. De prijs van de aardappels is op zichzelf nog stabiel, maar dat is dan stabiel onder de kostprijs. En dan staat momenteel de exportmarkt ook nog eens zwaar onder druk. Maar alles wordt gewoon duurder, dus die prijzen moeten gewoon omhoog."

Diesel

Een van die afnemers van de aardappelteler uit Nieuw-Vennep is John van der Kroon uit Zwanenburg. Ook voor aardappelhandelaar lopen de kosten hard op: "Wij kopen bij boeren en we verkopen de friet. We leveren momenteel aan 150 frietzaken in heel Nederland. Dat is onze business."

"Het begint bij de boer, die met dure bestrijdingsmiddelen, kunstmest en diesel zit. Maar ik zit zelf ook met enorm gestegen kosten voor vervoer. Ik heb een paar vrachtwagens en bestelbusjes. Ik geef nu wekelijks 1000 euro meer uit aan diesel dan een paar maanden geleden."

Duurder bakje friet

Ook Van der Kroon denkt dat een prijsstijging voor consument uiteindelijk onvermijdelijk is. "Qua prijs is dit niet meer te houden, ook niet voor de patatspeciaalzaken. We hebben een klant die van 22.000 euro naar 42.000 euro gas per jaar gaat."

"Als het zo doorgaat, gaat het patatje 30 of 40 cent omhoog. Dat is zo'n 10 tot 15 procent duurder voor een bakje. De consument moet dit gaan betalen. Helaas."

Zonnebloemolie

Voor de snackbarhouder rijzen de kosten inderdaad ook de pan uit. Cafetariahouders Richard en Sharon Biesma hebben een gloednieuw cafetaria in het centrum van Hoofddorp vlak voor het uitbreken van de coronapandemie geopend. Het bedrijf levert ook aan restaurants. Richard en Sharon snijden de aardappels vers in de zaak.

"We bakken in zonnebloemolie", vertellen ze. "Daar komt een alternatief voor. De klant is gewend aan deze bereidingswijze, dus het doet wel pijn dat we daar nu verandering in moeten aanbrengen na 9 jaar. Ook de gasprijzen stijgen. Dus ja, om te kunnen blijven bestaan zal het toch doorberekend moeten worden."

Snacks en mayonaise

De hoge kosten zitten niet alleen in gas en olie, maar in vrijwel alle kosten die gemaakt moeten worden, zoals voor de inkopen bij de groothandel. Zo is de prijs van een grote hoeveelheid mayonaise gestegen omdat de emmer, een oliehoudend product, duurder is geworden.

"De kosten voor snacks zijn ook gestegen", vertelt Richard Biesma. "Onze eigen kosten gaan echt sterk omhoog. We houden ons hart vast."

Dure friet

Volgens de frituur-branchevereniging zijn prijsstijgingen inderdaad onvermijdelijk. "Ik hoor wel verhalen over goedlopende zaken die het toch amper redden", vertelt Van Rooij van ProFri. "We zien vooral een opeenstapeling van energiefacturen."

"Ik hoor verhalen over rekeningen die zijn gestegen van 1200 euro naar 4000 euro per maand. We moeten toch echt van het gas af. Plan de campagne maken. Een enkel cafetaria in een woonwijk gooit de prijzen al omhoog of beperkt de openingstijden tot de drukke uren."

Goedkoper dan uit eten

Juist omdat veel snackbars een vaste klandizie in de buurt hebben, is het lastig om de prijzen om hoog te gooien. "Een avondje friet met het gezin staat bekend als een betaalbare maaltijd. Eigenaren vinden het daarom soms lastig om de prijs omhoog te gooien. Daar moet je goed over communiceren."

Aardappelhandelaar Van der Kroon verwacht overigens dat de Nederlander voorlopig echt nog wel friet blijft kopen bij de snackbar. "Nederlanders kijken hoofdzakelijk naar de prijzen natuurlijk. Als je 3 euro of 3,50 per frietje betaalt, ben je voor een gezin van vier mensen zo'n 14 euro kwijt. Als je naar een restaurant gaat, heb je al een voorafje van 14 euro en dan moet de rest nog eten. Dus frietje blijft wel bestaan."

44 procent van ouders van 16- en 17-jarige kinderen staat toe dat hun kind voor hun 18de verjaardag alcohol drinkt. Dat cijfer is gedaald: in 2018 mocht nog meer dan de helft drinken als minderjarige.

Dat blijkt uit onderzoek van EenVandaag onder bijna 1.500 leden van het Opiniepanel met kinderen tussen de 12 en 17 jaar. Als het gaat om de oudste kinderen (16 en 17 jaar), zijn ouders een stuk strikter geworden over alcoholgebruik dan 7 jaar geleden. Toch knijpt een redelijk deel nog weleens een oogje dicht als het hierover gaat, óók bij kinderen onder de 16 jaar.

'Gun een gezonde start'

Bij ouders van tieners is er vooral meer aandacht voor de schadelijke effecten van alcohol op jonge leeftijd dan voorheen. Ruim de helft (55 procent) staat het daarom niet toe dat hun kind op 16- of 17-jarige leeftijd drinkt.

"Het is zo slecht voor zijn fysieke en mentale ontwikkeling", zegt een ouder. "Ik gun mijn kind een gezonde start in het leven."

Blijf erover praten

Ook de 15-jarige dochter van Esther Ekkel mag niet drinken. En toen haar zoon nog onder de 18 was, gold voor hem dezelfde regel. "We hebben van jongs af aan tegen onze kinderen gezegd: bij ons geldt geen drank onder de 18. Dat weten ze gewoon."

Wel vindt ze het belangrijk om als ouder gesprekken over alcohol te hebben. "Toen mijn zoon een keer in het horecabedrijf waar hij als minderjarige werkte een feestje had, vroeg ik wel toen hij thuis kwam: wat heb je gedronken? Hij zei toen, 'cola'. En ik had wel door dat dat niet zo was", lacht ze. "Maar het belangrijkste is: blijf erover praten. Een open gesprek is belangrijk."

Goede voorbeeld geven

Net als Esther, vindt ook Wilke Heijnen het belangrijk dat ouders het gesprek aan gaan. Ze is projectleider NIX18 van het Trimbos-instituut. "Ouders hebben veel meer invloed dan ze zelf vaak denken. Dus blijf dat gesprek ook vooral voeren, zeker als je kind meer interesse krijgt in alcohol."

Daarnaast is de ouder zelf ook cruciaal, zegt Heijnen. "Het begint bij de ouder om een goed voorbeeld te geven. Niet bij elk feestje alcohol drinken bijvoorbeeld, wees je daar bewust van."

Bewustwording onder tieners

Niet alleen de volwassenen, maar ook tieners zelf lijken bewuster om te gaan met drank.

Enkele ouders die meededen aan het onderzoek laten weten dat hun kind van hen al wel alcohol zou mogen drinken, maar daar 'niks van moet hebben' of er 'nog lang niet aan wil beginnen'.

'Liever gecontroleerd'

In totaal vinden ruim 4 op de 10 ouders (44 procent) het geen probleem als hun kind van 16 of 17 weleens een biertje drinkt. In 2018, zo'n 4 jaar na het verhogen van de leeftijdsgrens, was dat nog 56 procent.

Zij denken dat verbieden 'averechts' werkt en hebben liever dat hun kind er in een 'gecontroleerde situatie' aan begint, dan dat ze 'stiekem gaan drinken'.

Een klein slokje

Niet alleen onder de oudste leeftijdsgroep, maar ook als het gaat om 14- of 15-jarige kinderen staat een vijfde (19 procent) het toe dat hun kind weleens iets alcoholisch mag drinken. Veel van deze ouders geven aan dat het gaat om 'kleine promillages' of '1 glas bij een speciale gelegenheid'.

Een kleine groep van 7 procent, staat dit ook toe bij kinderen van 12 of 13 jaar. Vaak om 'een slokje te proeven' of 'niet te spastisch' te willen doen.

'Verbieden werkt niet'

Ook panellid Ruud van Dijk staat er zo in. Hij heeft een volwassen kind, maar ook een zoon van 17. "Ik denk dat ik ze het meest smerige heb gegeven wat je je kan voorstellen: jenever of zo. Dan associeer je alcohol met iets vies. Ze hebben altijd geweten dat ze mochten drinken, maar ik heb ze ook altijd verteld: het is beter om er niet aan te beginnen, want je komt er lastig van af."

Verbieden werkt niet volgens Ruud. "Zeker in die leeftijdsfase denk ik dat als je het gaat verbieden, kinderen het juist willen, ze willen experimenteren op die leeftijd."

Geen goed plan

Maar is het wel verstandig, om je kinderen liever een keer thuis uit de bocht te laten vliegen dan in een café? Volgens Heijnen niet. "Wij horen vaak terug dat ouders hun kinderen thuis leren drinken. Dat is geen goed plan." Ze vertelt dat wetenschappelijk onderzoek hierover laat zien dat grenzen hierdoor juist vervagen. "En we weten ook dat kinderen die thuis mogen drinken, vaker buitenshuis drinken."

En af en toe een drankje voor je minderjarige kind inschenken, tijdens de feestdagen bijvoorbeeld? "Ook dat is niet verstandig om te doen", antwoordt Heijnen. "Dat werkt alleen maar verwarrend voor kinderen."

Gesprek over Carnaval

Dit weekend is het Carnaval, een feest waar veel jongeren drinken. "Carnaval is zo'n moment waarop jongeren eerder in aanraking komen met alcohol en ook zijn ouders tijdens die dagen vaak toleranter", zegt Heijnen.

"Dat is hét moment dat ouders het gesprek zouden moeten voeren en dat hoeft niet lastig te zijn", merkt ze op. "Zoek daarvoor een rustig moment uit: als je samen met de hond wandelt bijvoorbeeld, of in de auto."

De cryptomunt zit in zwaar weer. Door tegenvallende beloftes van Donald Trump en speculatieve beleggingen is de digitale munt in waarde gezakt. Vrijdag bereikte het zelfs het laagste niveau sinds 10 november, vlak na de Amerikaanse presidentsverkiezingen.