Opnieuw wordt er alarm geslagen over de veiligheidssituatie in Ter Apel. De Inspectie Justitie en Veiligheid concludeert dat zowel asielzoekers als medewerkers gevaar lopen om slachtoffer te worden van geweld. "Kleine groep die veel onrust veroorzaakt."

Sinds afgelopen december werden er volgens de inspectie al acht steekincidenten in het azc gemeld. Ook steeg het aantal in beslag genomen wapens en ernstige incidenten. Gisteren was er nog sprake van een incident, waarbij de politie in de plaatselijke Hema een asielzoeker in zijn been schoot.

Trauma na lange reis

De inspectie schetst 'een ernstig risico om slachtoffer te worden van een (gewelds-)incident', iets dat geldt voor zowel de asielzoekers als de medewerkers van het azc. De incidenten lopen namelijk uiteen volgens de voorzitter van de Ondernemingsraad van het COA, Irenka Przybylski.

"Korte lontjes, vechtpartijen, het zijn mensen die na een lange reis trauma's hebben. Mensen met PTSS reageren anders. Dan gaat het om onvoorspelbaarheid, gecombineerd met taalproblemen en onzekerheid", vertelt ze. Het is volgens haar dan ook een formule voor problemen.

Medewerkers in spagaat

De situatie is voor zowel de asielzoekers als de medewerkers niet meer te houden. Zo vertelt Przybylski over de onveiligheid onder medewerkers en dat deze vaak in een spagaat zitten. "Je wil deze bewoners goed begeleiden en goed opvangen. Tegelijk is er een kleine groep die ontzettend veel onrust veroorzaakt."

"Die moet je ook opvangen en begeleiden", vertelt ze. "Want dat zijn we als COA verplicht. En die spagaat tussen je werk doen en je werk niet kunnen doen, dat is een hele lastige."

Onrust en onmacht

Om de situatie onder controle te houden wordt er nu om meer politie en boa's gevraagd. Dat lijkt een herhaling van zetten, want in december concludeerde de inspectie ook al dat het risico op gewelddadige incidenten met de dag groeide. Toch lijkt een definitieve oplossing nog ver weg.

Volgens de voorzitter is dat deels te verklaren door de onzekerheid waar velen in het azc zich in bevinden, vanwege de achterstand bij de IND. "Mensen moeten heel lang wachten voordat ze duidelijkheid hebben in hun procedure. Dat geeft onrust, dat geeft onmacht. Aan de andere kant hebben we ongelofelijk veel vergunninghouders in het centrum zitten. Dat is dan niet in Ter Apel, maar wel in de andere locaties, waardoor Ter Apel niet kan uitstromen."

'Verplicht om op te vangen'

Iets dat versterkt zou worden door juridische beperkingen, zegt Przybylski. "Wij zijn verplicht om op te vangen. Zolang iemand recht heeft op opvang, moeten wij dat doen. Wij kunnen niet op basis van gedrag iemand buiten zetten." Ook blijft het tekort aan personeel, gecombineerd met de overvloed aan mensen die er in het azc binnenkomt hardnekkig meespelen. "We kunnen in Ter Apel niet uitstromen, omdat er in andere centra te veel vergunninghouders zitten."

"En dan krijg je dus te veel mensen op een te kleine ruimte", gaat ze verder. Ook laat de voorzitter weten dat de reactie van de asielzoekers en medewerkers soms niet meer dan menselijk is. "We liggen zo onder een vergrootglas dat het soms lijkt alsof er veel meer genoteerd wordt. Maar sommige dingen zijn ook intensiever. Op het moment dat er wapens bij zitten heeft dat een heel ander effect dan een 'gewone' ruzie over bijvoorbeeld geluidsoverlast. Het wordt gewoon anders."

'10 stappen terug'

Er is een brief gestuurd naar de minister en de staatssecretaris van Justitie en Veiligheid. Daarin roept de Inspectie op om meer politie-inzet en betere samenwerking tussen de betrokken instanties. Maar met een nieuw kabinet in het vooruitzicht, inclusief nieuwe bewindslieden onder het ministerie van Justitie en Veiligheid, stelt dat Przybylski niet gerust.

"Ik hoop dat ze de lijn doorvoeren die Van der Burg heeft ingezet, met de spreidingswet" legt de voorzitter uit. "Maar ik maak me wel zorgen om met het nieuwe kabinet. Dan beginnen we eigenlijk weer met 10 stappen terug."

De kogel is door de kerk: de publieke omroep wordt grondig hervormd. Van de dertien omroepen blijft een handvol 'omroephuizen' over en de NTR verdwijnt, waardoor nog onduidelijk is wie programma's als Het Klokhuis en het Sinterklaasjournaal gaat maken.

Minister Eppo Bruins, die verantwoordelijk voor is mediabeleid, heeft zijn plannen vandaag in een brief naar de Tweede Kamer gestuurd. Volgens hem moet de publieke omroep beter inspelen op veranderingen in de samenleving en de opkomst van de grote techbedrijven, die de digitale media domineren. Ook wil Bruins 157 miljoen euro bezuinigen.

'Iedereen een plek geven'

"Wat we nodig hebben is een publieke omroep die beter samenwerkt, waar men met elkaar ervoor zorgt dat er meer geluid vanuit de samenleving terechtkomt in de omroepen en de programma's", zegt Bruins over het doel van zijn plannen. "Wat ik hoop is dat we over een paar jaar nog die mooie programma's zien die we nu ook zien, maar dat we merken dat iedereen een plek krijgt in het bestel."

In het huidige omroepbestel gaat dat nu niet goed, vindt de minister. Om een nieuw geluid te laten horen moet je eerst een compleet nieuwe omroep oprichten, met het daarbij minimaal 50.000 leden en een volledig nieuwe organisatie. Tussen een idee en het eerste programma zit volgens hem te veel tijd.

Vier of vijf 'omroephuizen'

Om dit te veranderen, en om kosten te besparen, moeten de huidige dertien omroepen van Bruins - als alles meezit - in 2029 opgaan in vier of vijf 'omroephuizen'. Daarmee is het bijna onvermijdelijk dat bekende omroepnamen zullen verdwijnen. In de toekomst hoeven omroepen bovendien geen leden meer te hebben en kunnen er geen nieuwe omroepen meer toetreden tot het bestel.

Maar om ervoor te zorgen dat alle geluiden die te horen zijn in de maatschappij ook daadwerkelijk een plek krijgen op televisie, radio en internet, wil de minister de omroephuizen verplichten om 'mee te bewegen met veranderende geluiden in de samenleving'. Hoe dat er in de praktijk uit moet gaan zien en wie daar toezicht op houdt, moet nog worden uitgewerkt, erkent hij.

Wat merkt de kijker?

Wel is het 'onvermijdelijk' dat de kijker of luisteraar iets gaan merken van de plannen, erkent de minister. Dat komt door de jaarlijkse bezuiniging van bijna 160 miljoen euro, maar ook door het verdwijnen van een omroep als de NTR. Die maakt educatieve programma's en (educatieve) jeugdprogramma's. Denk aan Het Klokhuis en het Sinterklaasjournaal, maar ook programma's als Andere Tijden.

De hervormingen van de publieke omroepen leveren volgens Bruins daarnaast niet genoeg geld op om te voorkomen dat in de toekomst ook programma's van andere omroepen op radio en televisie geschrapt zullen moeten worden.

'Meer herhalingen'

"Dit zal leiden tot meer herhalingen en minder productie", verwacht mediahistoricus en omroepdeskundige Huub Wijfjes van de Rijksuniversiteit Groningen. Ook is het volgens hem de vraag wie programma's als Het Klokhuis en het Sinterklaasjournaal - 'die breedgedragen zijn' - zal overnemen.

"De minister wil dat de educatieve taken naar andere omroepen gaan", legt hij uit. "Maar wie neemt dat soort programma's over? Of de geschiedenisprogramma's? Dat is onduidelijk."

Terug naar oude systeem

De mediahistoricus zegt dat Nederland met het nieuwe omroepbestel terugkeert naar het systeem dat voor 1968 bestond: omroepen die voor eeuwig in het bestel zitten omdat nieuwe omroepen niet kunnen en mogen toetreden.

En met het opheffen van de NTR, een zogenoemde 'taakomroep' die culturele en educatieve programma's moet uitzenden, keren we volgens Wijfjes terug naar de situatie van voor 1992. "Mijn grootste zorg is: hoe wordt de kwaliteit overeind gehouden met minder geld?"

'Eindelijk alles op de schop'

VVD-Kamerlid Claire Martens is juist tevreden dat het omroepbestel nu eindelijk op de schop gaat. Haar partij pleit al jaren voor een grondige stelselherziening omdat de publieke omroep niet meer bij de tijd zou zijn.

In het plan van minister Bruins zegt Martens grotendeels haar eigen plannen terug te zien. "Focus op waar wat ons betreft eigenlijk de publieke omroep voor is. Dus meer op journalistiek, en op het maken van culturele programma's."

Minder geld, minder kwaliteit?

Het Kamerlid zegt dat het 'een feit' is dat de publieke omroep het moet gaan doen met minder geld. "Maar dat betekent niet dat de mensen thuis daar last van gaan hebben", vertelt ze. "Wij willen al die managementlagen, al die bestuurslagen gaan afzwakken. Dus minder geld naar de publieke omroep betekent niet minder geld naar de journalistiek."

Maar volgens omroepdeskundige Wijfjes is dat nog maar de vraag: "De hervorming hinkt op twee gedachten: enerzijds bezuinigen, maar anderzijds investeren in de publieke omroep en journalistiek. Dat is moeilijk met elkaar te verenigingen."

In 2024 kozen bijna 10.000 Nederlanders voor euthanasie, 10 procent meer dan in een jaar eerder. Toch zitten er strenge voorwaarden aan verbonden. In deze video leggen we uit hoe het proces precies werkt en waarom veel verzoeken afgewezen worden.