Nergens in Europa zijn er zoveel internetaansluitingen als in Nederland. De afgelopen jaren zijn we veel meer gaan appen, youtuben, facebooken en twitteren. Samen met Zweden zijn we de koplopers in Europa. Maar is dat iets om blij mee te zijn?

Veertig procent van de Nederlanders geeft aan internetverslaafd te zijn. En uit recent onderzoek blijkt dat internetverslaving net zo schadelijk kan zijn als alcohol en drugs. Tijd dus voor een appje en tweetje minder misschien. Maar: hoe doe je dat? En kun je in deze online wereld nog wel offline bestaan?

Smart met een Nokia?

Arte Brueren (25) besloot vorig jaar haar smartphone in te ruilen voor een Nokia. Appjes kwamen niet langer binnen, met de Nokia kun je alleen sms-en en bellen.

"Het is heerlijk", zegt ze. "Want ik hoef niet elk moment van de dag te weten wat mijn vrienden doen of via een whatsappgroep te bespreken welk brood we tijdens de vakantie gaan eten. Een tijgerbrood of meergranen? En daar vervolgens de hele dag een discussie over te hebben. I don't care. Als mensen mij willen spreken, bellen ze wel."

Tijd voelt anders zonder smartphone

Wat gebeurt er met ons als we offline gaan? Filosoof en schrijver van het boek 'Filosofie van de digitale onthouding' Hans Schnitzler liet zijn studenten tijdens een experiment een week offline gaan. Smartphone en laptop gingen in een kluis. Een van die studenten was Ronald Vollenbroek.

"Zonder mijn smartphone had ik meer aandacht voor de dingen om mij heen. Ik kwam tot rust en was productiever. En de treinreis naar de universiteit voelde opeens bijna als vakantie. Het is heerlijk om uit het raampje te kijken of naar de mensen om je heen. Ik zag opeens zoveel meer."

Meer in gesprek

Een ander proefpersoon, Adem Çatbas zegt na de detox nu meer in gesprek te gaan met de mensen om zich heen. "Ik realiseerde mij dat het leuker is om thuis met mijn moeder aan tafel te kletsen dan op mijn telefoon social media bij te houden", zegt hij.

In 2012 was nog maar 55 procent van de Nederlandse bevolking mobiel internetgebruiker. Dat is nu wel anders. Onder de jongeren naderen we in 2018 bijna de 100 procent. Schnitzler maakt zich zorgen: "We worden zo gedomineerd door schermpjes die continu om onze aandacht vragen. Aandacht die je eigenlijk aan belangrijke dingen wilt besteden zoals vrienden en familie."

Online, maar met mate

Waar de studenten een week offline gingen, deed Johan van Houten dit een jaar. 365 dagen zonder internetverbinding. De weg vinden was niet altijd makkelijk en soms voelde hij zich best eenzaam zonder altijd met zijn vrienden te kunnen communiceren. Nu is Johan met mate online.

"Ik wil niet meer in een kroeg zitten en merken dat ik steeds op mijn telefoon zit. Ik wil dan in het moment zijn en mijn aandacht kunnen richten op waar ik ben. Niet op mijn scherm." Om anderen dit inzicht ook te geven geeft hij workshops. Hij leert mensen daarin te digiminderen, zoals hij het zelf noemt.

Offline met een warme expert

Volgens onderzoek van de ANBO en Google heeft veertig procent van de 80-plussers een smartphone. Maar hoe redt die andere zestig procent zich dan? We vragen het aan Eugène Loos, hoogleraar Oude en nieuwe media in een vergrijzende maatschappij aan de Universiteit van Amsterdam. "Nee, swipen en appen kunnen ze lang niet allemaal maar hoe erg is dat? Zolang ze digitale helpers, de zogeheten 'warme experts', om zich heen hebben redden ook deze ouderen zich prima."

Arnold (89) en Riek (85) van Wanroij waren nooit online. "Wat is dat, online?" zeggen ze beiden lachend. Toch redden ze zich prima. En als het dan toch lastig is gebruiken ze de vaste telefoonlijn om de nodige hulpbronnen in te schakelen.

Detox-dagen

Voor de studenten van Hans Schnitzler en de cursisten van Johan van Houten waren de detox-dagen geen reden om de smartphone helemaal vaarwel te zwaaien, maar ze gaan nu wel veel bewuster met het apparaat om.

"Spraak werd tijdens de detox weer belangrijk, omdat ik niet meer de hele tijd zat te typen. Ik merkte al dat ik na een paar dagen in staat was me verbaal beter uit te drukken," zegt student Ronald. "Ik gebruik mijn smartphone nu voor de helft minder."

Meer bewustwording

Filosoof Hans Schnitzler hoopt op meer bewustwording in 2019 van smartphone-gebruikers. "Wees je bewust van je afwezige aanwezigheid. Dat je in één handbeweging kunt verdwijnen. De huiselijke en publieke sfeer wordt steeds meer een soort doorgangsruimte, net zoals luchthavens. Ruimtes waar we geen diepgaande verbintenis meer mee hebben. Hoe erg dat is zal de tijd leren, maar belangrijk is dat we beseffen dat het gaande is."

De Amerikaanse president Donald Trump mag voorlopig doorgaan met het uitzetten van migranten. Dat heeft het Hooggerechtshof, tot de grote verbazing van velen, gisteren besloten. Hoe kreeg hij dit voor elkaar? "Hij is duidelijk over de schreef gegaan."

De aandelen in Europa laten een voorzichtig herstel zien. Toch zijn er zorgen, vooral over de pensioenen en de woningmarkt, blijkt ook uit vragen in de chat. Hoofdeconoom Bert Colijn van de ING beantwoordt de meest gestelde vragen.

De onrust op de beurs van de afgelopen dagen, die veroorzaakt wordt door de importheffingen van president Donald Trump, leidt ook tot veel onrust bij de kijkers in de chat. Deze vijf vragen worden het meest gesteld:

1. Gaan de huizenprijzen dalen? En wat zijn de gevolgen voor starters op de woningmarkt?

Voor een daling van de huizenprijzen is op dit moment geen duidelijke aanleiding, begint Colijn. "De beursdalingen lijken misschien op eerdere crises, zoals tijdens corona, maar dat hoeft niet automatisch tot een daling van huizenprijzen te leiden. De financiële positie van veel Nederlandse huiseigenaren is nog steeds goed. Daarnaast daalt de rente licht, wat juist een aanzuigende werking op de huizenmarkt kan hebben", legt hij uit.

Die lagere rente is goed nieuws voor starters op de woningmarkt. "Dat maakt huizen in principe iets betaalbaarder voor starters, dus dat is positief. Mochten de huizenprijzen alsnog dalen, dan kan dat ook gunstig zijn voor starters."

"Maar er is nu nog geen reden om te zeggen: 'ga snel kijken' of juist 'wacht af'", gaat hij verder. "De economische impact van deze situatie lijkt vooralsnog beperkt: hooguit een lichte rem op de groei, geen recessie. Dus wat er gaat gebeuren, hangt sterk af van het vertrouwen in de markt. Als we vertrouwen blijven houden, dan is er niet zoveel aan de hand. Maar als mensen massaal het vertrouwen verliezen, kan dat wél effect hebben op bijvoorbeeld de woningmarkt, ook al zijn de economische 'fundamentals' nog in orde."

2. Is dit te vergelijken met 2008 en de val van Lehman Brothers?

"Nee, dit is geen systeemcrisis zoals toen", zegt de hoofdeconoom stellig. "In 2008 implodeerde het wereldwijde financiële systeem. Nu zien we vooral zorgen rondom handel en geopolitiek, met effecten op prijzen en vertrouwen."

"De beursdaling lijkt op die tijd, maar de onderliggende situatie is heel anders. Dit is een crisis die eigenlijk voornamelijk gaat over een sterke verhoging van prijzen in de Verenigde Staten en een reactie daarop. Dus het gaat nu niet over instortende banken of faillissementen, maar over handelspolitiek en prijsdruk."

3. Dan het nieuwe pensioenstelsel, moeten we dat nog wel willen nu de beurs daalt?

"Ja, er is geen reden om daar nu op terug te komen. Het nieuwe stelsel bevat juist schokdempers voor momenten zoals deze. Pensioenfondsen zijn beter beschermd tegen tijdelijke schommelingen, en de dekkingsgraden zijn de afgelopen tijd juist gestegen", legt Colijn uit.

4. Wat is de invloed op onze pensioenen, op korte en lange termijn?

"Op korte termijn is een beursdaling vervelend, omdat pensioenfondsen daarin beleggen. Maar veel fondsen hebben hun renterisico goed afgedekt. Ze kunnen dus tegen een stootje."

Hij gaat verder: "Op de lange termijn blijft het belangrijk om mee te bewegen met economische ontwikkelingen, en daar is het nieuwe stelsel op ingericht. Pensioenen kunnen dalen, maar er zijn schokdempers ingebouwd precies voor momenten zoals deze."

5. Gaat de handelsoorlog zorgen voor hogere prijzen? En stijgen pensioenen dan mee?

"Dat is nog helemaal niet zeker", weet de hoofdeconoom. "In de VS zijn forse importheffingen aangekondigd, maar in Europa blijven de maatregelen vooralsnog beperkt. Daardoor zou het zelfs kunnen dat prijzen hier minder snel stijgen. En dus is het ook niet zeker dat pensioenen meestijgen, want dat hangt af van de inflatie en de beleggingsresultaten", sluit hij af.