radio LIVE tv LIVE
meer NPO start

Nieuwe plannen voor toekomst van ouderenzorg zijn uitgesteld: 'Te vaag en niet concreet'

Nieuwe plannen voor toekomst van ouderenzorg zijn uitgesteld: 'Te vaag en niet concreet'
Nieuwe plannen voor ouderenzorg uitgesteld
Bron: ANP

Ruim twintig partijen overlegden maandenlang intensief over de toekomst van de ouderenzorg. Het resultaat? Een conceptdocument dat geen concrete plannen bevat. En: vier zorgpartijen die meepraatten staan nog niet achter het document.

Ad en Riny van Gellekom zijn al 60 jaar samen. De zeventigers trouwden toen ze negentien waren. Inmiddels wonen ze in het Limburgse Born, op de derde etage van een appartementencomplex. Ze zijn gelukkig, maar hebben het soms moeilijk. Riny heeft onder meer reuma, waardoor Ad al ruim 20 jaar voor haar zorgt. Die zorg wordt steeds intensiever.

Meeste zelf doen

En Ad wordt ouder. Hij had een hernia en vorig jaar prostaatkanker, waardoor hij een aantal dagen in het ziekenhuis lag. "Toen moest onze fysiotherapeut, die woont twee straten verderop, 4 dagen op Riny letten. Voor het geval ze thuis viel", zegt hij.

Hun kinderen wonen ver weg, ze krijgen wel wat hulp vanuit de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo), dus het meeste moeten ze zelf doen. Er zijn geen bejaardentehuizen meer, anders hadden ze daar samen heen gewild, geven ze aan. In een verpleeghuis kunnen ze waarschijnlijk niet samen terecht en dat willen ze niet.

Vergrijzing

Nederland vergrijst, en hoe. In 2040 zal een kwart van de bevolking ouder zijn dan 65. En zo'n 2,5 miljoen mensen zullen ouder dan 75 zijn. De ouderenzorg moet daarom anders worden ingericht, zodat alle Ads en Riny's van deze wereld passende zorg kan worden geboden.

Ouderenzorg moet niet langer slechts een kwestie voor de zorgsector zijn, maar moet worden gezien als een maatschappelijk vraagstuk, zo klinkt het.

Bekijk ook

Polderen

Daarom onderhandelden 24 partijen over hoe kwaliteit van ouderenzorg in de toekomst gewaarborgd kan blijven. Het resultaat was een document, het zogenaamde 'Generiek Kompas'. Daarin moet een visie worden geschetst, en antwoord worden gegeven op vragen als: wat is goede ouderenzorg in de toekomst? Vind zorg thuis of in een verpleeghuis plaats? Hoe meet je kwaliteit van zorg? Wat kan je verwachten van de zorg als oudere?

Eerst het goede nieuws: alle partijen zijn het eens met de algemene visie die in het Kompas staat beschreven. Al kan dat ook bijna niet anders, zegt hoogleraar ouderenzorg Jan Hamers van Maastricht University. "Het is een algemeen, bijeen gepolderd document. Het zijn mooie plannen waar je het eigenlijk niet mee oneens kan zijn."

Nog geen concrete aanpak

Dan het slechte nieuws: vier zorgpartijen die meededen aan de gesprekken (V&VN, Verenso, Patiëntenfederatie, Zorgverzekeraars Nederland) staan niet achter de inhoud van het document. Zij vinden het Kompas te vaag en niet concreet genoeg. De kwaliteit van ouderenzorg moet meetbaar zijn aan de hand van indicatoren. Die indicatoren zijn niet uitgewerkt, waardoor het niet duidelijk is wát met kwaliteit wordt bedoeld in het Kompas, of hoe dat meetbaar is.

Ondanks de bezwaren werd het Kompas wel ingediend ter beoordeling bij het Zorginstituut, de overheidsorganisatie die de plannen moet goedkeuren. Op woensdag 26 april kwam het Zorginstituut met een reactie op de plannen: de ingeslagen weg en onderliggende visie zijn prima, maar er moet 'een concretiseringsslag' worden gemaakt. Want 'de concrete aanpak en afspraken ontbreken nog'.

Bekijk ook

Nieuwe indicatoren

Ook hoogleraar Hamers vindt de plannen niet concreet genoeg. Hij vindt dat het duidelijk moet zijn wat goede ouderenzorg inhoudt, en dat er heldere, eenduidige indicatoren moeten worden opgesteld. Anders loop je het risico dat er meerdere interpretaties over de kwaliteit van zorg kunnen ontstaan na het lezen van het Kompas.

In het document wordt bijvoorbeeld veel geschreven over mantelzorgers. In het leven van ouderen spelen mantelzorgers al een grote rol, maar wie het Kompas leest kan de indruk krijgen dat mantelzorgers nóg meer zorgtaken op zich moeten nemen.

"Dan kan er bijvoorbeeld verwacht worden dat mantelzorgers taakjes in het verpleeghuis moeten uitvoeren, terwijl dat echt niet de bedoeling is. Als een mantelzorger klusjes wil doen mag dat, maar het moet geen verplichting worden."

Overbelaste mantelzorger

Is dat mogelijk? Ad van Gellekom betwijfelt het. Mantelzorgen voor een naaste geeft een gevoel van voldoening, weet Hamers, en Ad bevestigt dat. Hij zorgt graag voor zijn vrouw Riny, maar het punt waarop hijzelf de benodigde zorg kan bieden komt steeds dichterbij. Zo mag Ad vanwege zijn hernia niet meer dan 15 kilo tillen en verplaatst hij boodschappen met een steekwagen.

"Zodra een mantelzorger overbelast is, gaat het snel", zegt Hamers. Dan moet de zorgbehoevende haast noodgedwongen naar het verpleeghuis, terwijl dat nog niet de wens is. Hamers benadrukt: hij denkt niet dat het Kompas daadwerkelijk meer van mantelzorgers gaat vragen. Hij vindt het juist goed dat er aandacht aan mantelzorgers wordt besteed.

Bekijk ook

Terug naar de tekentafel

Daarom is het belangrijk dat het Kompas concreet wordt uitgewerkt, zegt Hamers. De tekst moet niet op meerdere manieren op te vatten zijn en het moet duidelijk zijn wat kwaliteit is. Op 1 december 2023 moeten de zorgpartijen een concreter Kompas inleveren bij het Zorginstituut, inclusief indicatoren. Is dat haalbaar? Hamers twijfelt. "Als ze helemaal nieuwe indicatoren gaan ontwikkelen niet. Als ze deels oude indicatoren gebruiken, dan misschien wel."

Als het aan het Zorginstituut ligt gaat het Kompas dan een maand later, op 1 januari 2024, in. De zorgpartijen zullen onder leiding van voorzitter Lea Bouwmeester nu het Kompas gaan concretiseren, in de hoop tot een document te komen waar iedereen achterstaat.

Niet genoeg tijd

Het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS), een van de 24 partijen, laat weten dat het 'de zorgvuldigheid om vanuit gedeeld draagvlak tot het toetsingsproces te komen' onderschrijft. VWS geeft aan dat er door het hoge tempo niet genoeg tijd was 'voor de partijen om dit met elkaar te doorleven' op zo'n manier dat alle partijen het konden ondertekenen. Het ministerie denkt dat de huidige deadline voor een concreter Kompas wel haalbaar is.

Gespreksvoorzitter Lea Bouwmeester laat in een reactie aan EenVandaag weten dat ze vertrouwen heeft in de gesprekken die zullen volgen. De 24 zorgpartijen zijn de afgelopen maanden al nader tot elkaar gekomen, vindt Bouwmeester. Ze verwacht dat verschillen overbrugd worden en dat het Kompas op tijd zal ingaan.

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.

Dierverzorger Saia maakt zich grote zorgen nu vogelgriep meer om zich heen grijpt: 'Worden niet serieus genomen door overheid'

Dierverzorger Saia maakt zich grote zorgen nu vogelgriep meer om zich heen grijpt: 'Worden niet serieus genomen door overheid'
Dierenverzorger Saia Hendrickx van Vogelzorgcentrum De Houtsnip in Hoek van Holland
Bron: EenVandaag

Niet alleen in Amerika, ook in Nederland grijpt de vogelgriep om zich heen. Het virus treft nu vooral wilde ganzen. Dierenwelzijnsorganisaties die worden gebeld om zieke dieren op te halen maken zich zorgen. "Worden niet serieus genomen door de overheid."

Een mondkapje, een pak, handschoenen, schoenhoezen en een beschermbril. Dat trekt Saia Hendrickx van Vogelzorgcentrum De Houtsnip in Hoek van Holland elke keer aan als de dierenambulance weer een zieke vogel komt brengen.

Van dier op mens

Allemaal om zichzelf te beschermen tegen de vogelgriep. "Vogelgriep is een ziekte die van dier op mens kan overgaan. Als ik een beetje grieperig ben en ik kom in contact met een besmette vogel, dan kan dat gaan muteren en kan de pleuris uitbreken", vertelt ze daarover.

De angst zit er goed in bij De Houtsnip. In 2022 werd het vogelzorgcentrum geruimd omdat er vogelgriep heerste. "Ik heb toen zelf heel veel slachtoffers ingeslapen en uiteindelijk bleef er een groep over. Die waren negatief getest, maar werden toch ingeslapen door de NVWA. Dat laat je nooit meer los en wil je niet meer meemaken."

Uitbraak neemt toe

Een besmetting van vogel op mens is nog niet in Nederland voorgekomen. Maar in de VS overleed vorige maand een persoon na een besmetting door kippen en wilde vogels in zijn achtertuin. Daarom is Hendrickx alert. Iedereen die haar vogelzorgcentrum binnenkomt moet zich ontsmetten en alle werknemers hebben hun eigen afdeling waar zij werken en mogen niet zomaar naar een andere afdeling.

"Op dit moment is de uitbraak weer in alle hevigheid aan het toenemen", reageert Hendrickx. Dat zorgt voor enorme onrust bij haar. "De adrenaline giert door je lijft. Je bent bang om het binnen te krijgen."

Niet serieus nemen door de overheid

Verhalen zoals die van Hendrickx hoort Daniella van Gennep van Stichting Dierenlot nu dagelijks. Zij vertegenwoordigt een groot deel van dierenhulpverleners in Nederland, waaronder dierenambulances, opvangcentra en dierenasielen.

"Soms vindt één dierenambulance wel 200 dieren op 1 dag. En dat zijn vooral vogels op dit moment, maar ook vossen en andere zoogdieren. We maken ons gewoon zorgen omdat die hulpverleners op dit moment niet echt serieus worden genomen door de overheid als het gaat om vogelgriep."

Financiële compensatie

Daarmee doelt Van Gennep op financiële compensatie voor de dierenhulpverleners. Zo moeten zij dode en zieke vogels ophalen en persoonlijke beschermingsmiddelen aanschaffen. Na de vorige uitbraak wilde een meerderheid van de Tweede Kamer dat de overheid zou kijken naar een structurele manier om in deze kosten tegemoet te komen. Maar de minister liet 6 februari weten dat die er op dit moment niet komt, omdat de uitbraak nog niet hevig genoeg is.

"Ik wil heel graag dat de overheid de dierenhulpverlener serieus neemt. Weliswaar hebben ze formeel geen rol als het gaat om het opruimen van dode dieren. Maar wie bel je als je een dier in nood ziet? Dan bel je de dierenambulance en dat gebeurt dus in de praktijk."

Bekijk ook

'Overheid moet in actie komen'

Van Gennep vraagt om actie van de overheid: "zorg minimaal voor veiligheid van al die vrijwilligers. Die lopen risico maar daar moeten ze zelf voor opdraaien. Zelfs de griepprik die enigszins bescherming biedt, moeten ze zelf betalen", legt ze uit.

Van Gennep beaamt dat het inderdaad nog niet zo erg is als in 2021 en 2023. "Maar", voegt ze daaraan toe, "wat er nu gebeurt in Amerika is wel veel erger dan toen. Wij willen gewoon dat je voorbereid bent."

Wie is verantwoordelijk voor het opruimen?

Het opruimen van dode dieren gebeurt volgens beide hulpverleners nu niet altijd. "Ik ben niet verplicht om die op te gaan halen", zegt Hendrickx. "Maar ik doe het wel, omdat ik niet wil dat andere in het wild levende dieren dat eten, want dan zijn zij ook besmet."

"De verantwoordelijkheid ligt bij degene van wie het terrein is waar het dier neerstort", vult Van Gennep aan. "Maar ja, vaak weet het grote publiek niet van wie het terrein is." Vogels dood in de achtertuin liggen, moeten door de eigenaar van de woning zelf worden opgeruimd. "Die mag je in de vuilnisbak doen en dan mag je je handen wassen met een sopje. Dan is het volgens het ministerie goed genoeg. Nou, daar zet ik dikke vraagtekens bij."

Bekijk ook

Teleurgesteld

Van Gennep heeft vandaag nog spoedoverleg gehad met beleidsmedewerkers op het ministerie van Volksgezondheid en het ministerie van Landbouw, Visserij, Voedselzekerheid en Natuur. Maar een toezegging voor financiële compensatie kwam er niet.

"Ik heb de minister gehoord in het debat vorige week en zij zei: 'de overheid is geen pinpas'. Dat doet echt pijn bij de dierenhulpverleners en dat merk je ook wel. Zij voelen zich niet serieus genomen, terwijl dat wel moet."

Partij voor de Dieren wil actie van minister

Volgens Hendrickx is er niets veranderd bij de overheid na de grote uitbraken in 2021 en 2023. "Wanneer worden ze wakker? Wat gebeurt er als er straks een pandemie uitbreekt?", vraagt ze zich af. "Dan zijn ze te laat en hebben ze bloed aan hun handen."

De Partij voor de Dieren neemt geen genoegen met de antwoorden van de minister. De partij gaat Kamervragen stellen en wil dat de minister alsnog over de brug komt met geld om dierenhulporganisaties te beschermen tegen vogelgriep.

Dierverzorger Saia maakt zich grote zorgen nu vogelgriep meer om zich heen grijpt: 'Worden niet serieus genomen door overheid'

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.

Jongeren worden mishandeld door pesters en vervolgens afgeperst met de beelden, ook tiener Sem maakte het mee

Jongeren worden mishandeld door pesters en vervolgens afgeperst met de beelden, ook tiener Sem maakte het mee
Sem* werd op zijn 15de gefilmd en geïntimideerd
Bron: EenVandaag

Op social media gaan zogenaamde vernederfilmpjes rond met bedreigingen en mishandelingen, waarin jongeren elkaar slaan, schoppen en bedreigen. Ook van Sem werd zo'n filmpje gemaakt. "Heel belangrijk dat ouders thuis echt in die telefoons gaan kijken."

De slachtoffers en daders in de video's zijn grofweg tussen de 13 en 17 jaar oud, maar jongere kinderen van 10 of 11 jaar krijgen er soms al mee te maken. Het wordt door de politie en criminologen 'hybride straatgeweld' genoemd, omdat er zowel sprake is van fysiek geweld als van online geweld.

'Hadden we nooit verwacht'

"Onze zoon Sem* was door een andere jongen gedwongen op z'n knieën te gaan zitten om sorry te zeggen, onder bedreiging van een niet zichtbaar vuurwapen", vertelt zijn vader Richard*. "En die jongen filmde hoe mijn zoon op de knieën ging. Misschien zijn wij naïef, maar zoiets hadden we echt nooit verwacht in onze omgeving."

Richard vertelt het aangrijpende verhaal van wat Sem (toen 15) en het gezin is overkomen. "Hij kwam ineens behoorlijk boos thuis en vloog gelijk naar boven. Je weet: pubers willen niet per se direct iets vertellen, dus ik liet het even op z'n beloop. Uiteindelijk wist mijn vrouw wel uit hem te krijgen wat er voorgevallen was. En dat was schrikken."

Bang voor escalatie

Al de dag erna had de dader de video van de bedreiging op social media gedeeld. "Iedereen op school had het gezien. Richting Sem werden er harde grappen over gemaakt. 'Op je knieën', riep iedereen", vertelt Richard. "Ja, dat kwam behoorlijk binnen", zegt zoon Sem er zelf over.

Op initiatief van zijn ouders werd de wijkagent geïnformeerd en deden ze aangifte. "Ik dacht: jongens, dit is niet acceptabel", zegt Richard. "Dat vond Sem moeilijk, hij was bang voor mogelijke escalatie. Want ja, dan loop je mensen te verraden, dacht hij. En: kan ik het misschien zelf oplossen. Maar wij wilden juist niet dat hij de oplossing ging zoeken in tegengeweld of tegenacties. Dus we hebben de politie ingeschakeld, daar zijn ze voor."

Bekijk ook

'Niets verkeerd gedaan'

Sem vindt het belangrijk dat mensen over het geweld weten, en vertelt daarom zijn verhaal. "Dat je moet oppassen en dat je weet dat het kan gebeuren."

"Je kan wel lachen om een filmpje en het doorsturen, maar morgen ben je misschien zelf aan de beurt. Je hebt niets verkeerds gedaan en toch schaam je je."

Meer van dit soort filmpjes

Er zijn veel van dit soort filmpjes. Een meisje dat in een metro vuistslagen in haar gezicht krijgt en hard in haar buik wordt getrapt door een groep van zes, zeven jongens. Een jongen die het op een rennen zet, als hij wordt achtervolgd en uitgelachen door een stel jongens.

Een paar jongens die elkaar op een grasveldje klappen en trappen uitdelen, tot een van hen onderuit gaat en dan nog een paar stevige trappen na krijgt. Ondertussen staan tien kinderen op een afstandje de geweldsuitbarsting te filmen met hun telefoons. Ze staan erbij te juichen.

In aanpak nog veel te winnen

Ouders, politie, scholen en jongeren zelf zoeken naar een manier om dit fysieke én online geweld terug te dringen. In de aanpak van dit straatgeweld is nog heel veel te winnen, volgens de onderzoekers van het rapport 'Geklapt, gefilmd en gedeeld' dat morgen verschijnt en in handen is van EenVandaag.

Criminologen hebben in opdracht van onderzoeksprogramma Politie en Wetenschap, onderdeel van de Politieacademie, onderzoek gedaan naar deze online en offline geweldsincidenten onder jongeren.

Bekijk ook

Status verhogen

De onderzoekers zien dat het dader- en slachtofferschap elkaar regelmatig afwisselt. Groepsdruk speelt een grote rol, jongeren hitsen elkaar op om iets terug te doen, om te laten zien dat je niet over je heen laat lopen.

Als je (online) laat zien dat je voor jezelf opkomt en niet bang bent, verhoog je je status en dat kan weer een beschermende factor zijn om geen slachtoffer te worden, of niet opnieuw.

Onder de radar

Het online geweld vindt vaak plaats in afgeschermde omgevingen van sociale mediaplatforms en is dus niet voor iedereen zichtbaar. Wat lastig is, is dat kinderen of jongeren na een bedreiging of mishandeling uit schaamte bijna nooit een melding of aangifte doen.

Slachtoffers zijn bang om als 'snitch' (verrader) gezien te worden, zoals Sem ook dacht. De meeste incidenten blijven dan ook onder de radar, volgens de hoofdonderzoeker en criminoloog Shanna Mehlbaum. De kans dat de politie de incidenten zelf ontdekt is klein, ze mogen niet standaard online surveilleren en vanwege privacyregels beperkt signalen delen met andere organisaties.

Jongeren worden mishandeld door pesters en vervolgens afgeperst met de beelden

Bekijk ook

Afpersing

De bedreigingen, mishandelingen en vernederingen die in de 'echte wereld' (offline) plaatsvinden zijn onlosmakelijk verbonden met wat daarvan is gedeeld op social media als Snapchat, Telegram, TikTok, Facebook of YouTube. In de filmpjes zijn kinderen te zien die spijt moeten betuigen aan de dader(s), vaak om een verzonnen reden. Het slachtoffer moet op de knieën gaan en 'sorry baas' of 'sorry koning' zeggen.

"Soms moet iemand zich zelfs uitkleden of de schoenen van de bedreiger likken", zegt Mehlbaum. Soms zet de dader het filmpje gelijk online, maar regelmatig gaat de dader eerst nog een stapje verder. Dan wordt het slachtoffer afgeperst - geld uit de portemonnee van moeder, een horloge - om het online verspreiden van het filmpje te voorkomen, of uit te stellen.

'Gaat 24 uur per dag door'

De Rotterdamse jeugdagent Robin Bleijenberg ziet de video's dagelijks langskomen. "Vaak gaat het om het afstaan van geld of spullen, schoenen, jassen. Maar meestal stopt het niet, want dan hebben ze de jongeren in hun macht. 2 weken later wordt er weer gedreigd. Of ze komen aan de deur, in het extreme geval. Soms zelfs met vuurwerk, bijvoorbeeld dat er explosies uit voortkomen. Het gaat echt heel ver."

Waar pesten vroeger na schooltijd stopte, is dat nu wel anders. "Jongeren benaderen en ontmoeten elkaar online. Het pesten van nu gaat door op de telefoons, 24 uur per dag, 7 dagen in de week", weet Bleijenberg. Hij is bijna dagelijks op scholen of bij jongeren thuis om een online incident te sussen, een aangifte op te nemen of een minderjarige aan te houden.

Bekijk ook

Oproep aan ouders

"Het is heel erg belangrijk dat ouders thuis echt in die telefoons gaan kijken", zegt de agent. Ouders weten vaak weinig van de online leefwereld en activiteiten van hun kind, waardoor ze niet opmerken waar die bij betrokken is.

"Wees je bewust als ouder wat je kind doet. Het is niet meer zo dat ze alleen maar leuk zitten te TikTokken. Ga ook eens met hem of haar in gesprek: wat doe je nou online? Kijk eens naar de schermtijd, want daar schrik je ook ontzettend van. Sommige kinderen zitten gewoon 12 uur lang op hun telefoon. En wees je bewust dat je kinderen ook andere dingen doen online."

Daders vooral jongens

De onderzoekers stellen vast dat de daders van het hybride geweld vooral jongens zijn uit een achtergestelde situatie, kinderen die opgroeien in armoede en die thuis te maken hebben met allerlei problematiek, zoals (v)echtscheidingen of armoede.

Ook gaat het vaak om jongens met allerlei gedragsproblemen, soms voortkomend uit een licht verstandelijke beperking (LVB). In het onderzoek staan ook voorbeelden van jongeren uit 'beter bedeelde wijken' en 'goede gezinnen', die de straatcultuur hebben omarmd: het vertonen van machogedrag, snel geld verdienen, agressie, geweld en voor jezelf opkomen.

*echte namen zijn bekend bij de redactie.

Wat kunnen scholen doen aan het offline en online geweld?

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.

Ook interessant