Niels Aussems wist van het begin af aan dat de Participatiewet niet zou werken. Daarom schreef hij in 2015 een brandbrief aan oud-staatssecretaris Jetta Klijnsma. "Deze wet maakt mensen geestelijk en financieel kapot."
Het idee was om meer mensen aan het werk te helpen, ook degenen met een arbeidsbeperking. Nog voordat de Participatiewet op 1 januari 2015 inging, waren mensen al kritisch: de wet zou averechts werken. In november van dit jaar blijkt uit onderzoek van het Social Cultureel Planbureau (SCP) dat de wet de doelgroep inderdaad nauwelijks aan werk heeft geholpen.
De armoede in
Niels Aussems heeft autisme en is Wajonger. "In mijn brief aan mevrouw Klijnsma probeerde ik haar uit te leggen dat de Participatiewet het mensen juist onmogelijk maakt om aan het werk te komen en om überhaupt een leven op te bouwen."
De mensen die willen werken en willen meedoen, moeten ook het gevoel krijgen dat ze mógen meedoen, en dat is volgens Aussems nu niet het geval. "Nu worden ze financieel niet gecompenseerd. Ze krijgen gewoon een bijstandsniveau. Dat vind ik schrikbarend. Het is in en in triest. Dat is mensen de armoede in helpen."
Uit onderzoek van het SCP uit november 2019 blijkt dat de Participatiewet voor elke doelgroep andere effecten heeft. Het positieve effect op baankansen is slechts van toepassing op een kleine groep, namelijk de jonggehandicapten. Dit waren er in 2018 ruim 30.000. De bijstandsgerechtigden, in 2018 ruim 440.000 personen, ervaren amper vooruitgang.
Ondanks dat jonggehandicapten met een arbeidsvermogen sinds de komst van de wet een grotere kans op werk hebben, blijkt dat het persoonlijk inkomen van hen is afgenomen. De vraag rijst of zij genoeg inkomenszekerheid hebben, want het werk dat ze doen is tijdelijk of ze hebben een deeltijdbaan.
Wantrouwen
"De overheid heeft een hele kwalijke rol gespeeld door iedereen te verplichten in een of ander traject te stappen", zegt advocaat Marc van Hoof. Hij houdt twee keer per week inloopspreekuur bij de Bijstandsbond. "Wat veel mensen in de bijstand ziek heeft gemaakt, nog zieker dan ze al waren, is het enorme wantrouwen en het stigma dat ze profiteurs zijn en lui. Wat wij als samenleving moeten leren accepteren is dat er nu eenmaal mensen zijn die psychisch en fysiek te ziek zijn dat ze echt niet kunnen werken. En dat het niets, maar dan ook niets, met werkweigering te maken heeft."
Van Hoof ziet nu vooral stilstand bij deze groep mensen. "Ik ben blij dat het Sociaal Cultureel Planbureau op papier heeft gezet dat een heleboel mensen, die een bijstandsuitkering hebben, echt arbeidsongeschikt zijn. Je hebt het dan over lichamelijke klachten, maar ook over heel veel psychische problematiek van ernstig tot zeer ernstig."
'Mijn benen zijn weer niet zijn aangegroeid'
Ook Erwin van Rheenen is iemand in de bijstand die zo graag wil, maar niet kán. Hij zit in een rolstoel, omdat door ziekte zijn beide benen zijn geamputeerd. Toch wil hij dolgraag deel uitmaken van de maatschappij.
Om die reden doet hij vrijwilligerswerk in een revalidatiecentrum, maar dat is voor de gemeente niet genoeg: "Ik moet elk jaar langskomen voor een keuring en bewijzen dat mijn benen niet zijn aangegroeid. Het is belachelijk."
Lees ook
Het systeem maakt kwetsbaar
Noortje van Lith heeft een ontwikkelingsstoornis en zit daardoor in een rolstoel. Ze startte een petitie en schreef twee brieven aan premier Rutte. "Mensen met een beperking kunnen niet fulltime werken maar mogen hier niet voor gestraft worden. Als ze niet in staat zijn om fulltime te werken, krijgen ze een aanvullende uitkering vanuit de Participatiewet. Maar dat is maar een aanvulling tot 70 procent van het wettelijk minimumloon. Dit is te weinig om van te leven, waardoor het ook lastig is om een social leven op te bouwen. Dit is zo oneerlijk in een welvarend land als Nederland. Ze zeggen heel vaak dat mensen met een beperking kwetsbaar zijn, maar eigenlijk maakt het systeem hen kwetsbaar."
Van Lith ziet haar toekomst somber in. Ze wil dolgraag werken, maar het vinden van een stage duurde 10 maanden: "Heel vaak kreeg ik niet eens een reactie op mijn brief of het werd afgedaan met: 'Je hebt vast meer begeleiding nodig dan een gemiddelde student, en wij kunnen jou deze begeleiding niet bieden.'" Uiteindelijk kreeg ze door veel aandacht op social media een stageplek bij de politie.
Zichtbaarheid creëren
Niels Aussems zou het liefst naar het Malieveld gaan om te demonstreren. Hij ziet dat je met zulke acties zichtbaarheid en bewustheid kan creëren. Maar demonstreren is voor mensen binnen de Participatiewet erg lastig. "Sommige mensen kunnen de vaste lasten überhaupt al niet betalen. Ze kunnen dan ook niet naar het Malieveld."
"Gemeentes moeten meer vrijheid krijgen om de doelgroep te helpen. En de doelgroep moet zichtbaar en vindbaar worden bij de werkgever." Daarom richtte Niels de Nationale Talentenbank op, een platform dat mensen met een beperking aan werk wil helpen. Maar Aussems wil ook dat staatssecretaris Tamara van Ark in actie komt. "Als ze ballen heeft, gaat ze mensen helpen!"
Dealen met de crisis
Staatssecretaris Tamara van Ark wil de problemen van de participatiewet graag oplossen. Bijvoorbeeld dat mensen er financieel niet meer op achteruit gaan als ze in deeltijd werken. "Toen de Participatiewet van start ging, verkeerde ons land in een heftige crisis. De budgetten gingen naar beneden, terwijl er meer mensen bijkwamen. Er was minder geld voor begeleiding en gemeenten moesten wennen aan hun nieuwe taken. Hiermee moeten we nu dealen. Ik heb een aantal wetten in de Kamer of bij de Raad van Staten liggen, die een aantal problemen moeten oplossen. Zoals die van mensen in een onzekere inkomenspositie." Van Ark werkt aan een regeling waarbij mensen met een urenbeperking of een arbeidsbeperking meer geld overhouden als ze werken.
De staatssecretaris is ervan overtuigd dat we op een slimmere manier kunnen kijken naar onze bestaande wetten en budgetten. "Ik blijf zoeken naar mogelijkheden", zegt Van Ark. "Want het lijkt misschien sociaal om tegen mensen te zeggen: 'Hier heb je een uitkering, we laten je verder met rust.' Maar daarmee schrijf je mensen af en dat vind ik echt onacceptabel."
Vragen? Stel ze!
Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.
