radio LIVE tv LIVE
meer NPO start

Net zoals gebeurde bij apartheid in Zuid-Afrika, wordt Israël steeds meer gezien als 'bad guy'

Net zoals gebeurde bij apartheid in Zuid-Afrika, wordt Israël steeds meer gezien als 'bad guy'
Een protest in Amsterdam uit solidariteit met de Palestijnen
Bron: ANP

Is hoe de Palestijnse bevolking in Israël behandeld wordt te vergelijken met apartheid? "Je mag niet zomaar de vergelijking met Zuid-Afrika maken, maar het is niet zo dat het er kilometers vanaf zit", zegt mensenrechtenexpert Peter Malcontent.

In discussies over Israël en Palestina valt het begrip apartheid steeds vaker. De afgelopen tijd werd de term regelmatig gebruikt om de scheve rechtspositie van Palestijnen in Israël aan te duiden.

Misdaden tegen de menselijkheid

Zo presenteerde Human Rights Watch al voor de opleving van het recente geweld een rapport van 213 pagina's waarin de behandeling van Palestijnse inwoners in Israël en de bezette gebieden wordt bestempeld als onderdeel van een apartheidsregime.

Als eerste grote internationale mensenrechtenorganisatie stelt Human Rights Watch dat Israël misdaden tegen de menselijkheid begaat en dat de regering daarvoor vervolgd moet worden. Het rapport leidde tot een woedende reactie van de Israëlische regering, die de aantijgingen 'zowel belachelijk als onwaar' noemt.

Geen lezingen meer

Ook de belangrijkste Israëlische mensenrechtenorganisatie B'Tselem noemde Israël begin vorig jaar een apartheidsstaat. Dat heeft de organisatie geweten: B'Tselem mag niet langer lezingen geven op scholen.

Docent mensenrechten Peter Malcontent aan de Universiteit Utrecht hoort de term al jaren vallen als het gaat over het conflict tussen Israël en de Palestijnen. "Ik moet zeggen dat ik er vroeger altijd een beetje jeuk van kreeg", zegt hij.

Bekijk ook

'Niet één-op-één overnemen'

"Het begrip apartheid, dat in deze situatie wordt gebruikt, is de definitie zoals die is opgesteld door de VN. Zij spreken van apartheid als er sprake is van een politiek die ernaar streeft systematisch een ras of groep te laten domineren over een andere groep", zegt Malcontent. En daarvan is in Israël in de praktijk wel degelijk sprake, voegt hij toe.

"Maar bij apartheid denken veel mensen automatisch aan het apartheidssysteem in Zuid-Afrika. Dat was een ideologische vorm van geïnstitutionaliseerd racisme. Daar heeft de hele wereld uiteindelijk afstand genomen." De term één-op-één op de situatie in Israël plakken gaat wel wat ver, volgens Malcontent. "Het ligt wel iets complexer."

Geen gemiddelde democratie

"Israël klopt zichzelf op de borst als een bestaande democratie en reageert ook altijd heel vinnig op beschuldigingen van buitenaf alsof het dat niet meer zou zijn", legt Malcontent uit. Zo hebben Arabieren in Israël stemrecht en onderhandelde de Arabische partij Ra'am zelfs mee om zitting te nemen in een nieuw kabinet.

"Maar ik zou zeggen: als Israël een democratie is, dan moet je het niet vergelijken met de landen die om Israël heen liggen, dan moet je het vergelijken met de gemiddelde democratie zoals we die in westerse landen kennen. En die steken toch echt wat anders in elkaar dan de Israëlische democratie op dit moment."

'Vergelijking doet meer kwaad dan goed'

Ook Human Rights Watch benadrukt in hun rapport dat het absoluut niet de bedoeling is om een historische vergelijking te trekken met het regime in Zuid-Afrika. En volgens Malcontent komt de vergelijking met Zuid-Afrika de zaak van de Palestijnen ook niet per se ten goede.

"Het in de mond nemen van de term zorgt voor consternatie op het internationale toneel, maar je moet ook de vraag stellen wat je daarmee precies bereikt naar Israël toe. Het zorgt er vaak alleen maar voor dat de Israëlische bevolking juist meer achter haar eigen regering gaat staan."

info

Wat is apartheid?

Er is een universeel en zelfs juridisch begrip voor apartheid. Dit bestaat sinds de Internationale Conventie voor de Afschaffing en Bestraffing van de Misdaad van Apartheid uit 1973 van de Verenigde Naties. In een speciale resolutie staat beschreven wat apartheid is.

Apartheid is een misdaad tegen de menselijkheid op basis van drie componenten:

  1. De intentie van overheersing door een raciale groep over een andere.
  2. Een context van systematische onderdrukking.
  3. Onmenselijke daden in het kader van deze onderdrukking.

Publieke opinie verandert

Toch signaleert Malcontent - en hij is niet de enige - dat de publieke opinie in de rest van de wereld ten opzichte van Israël aan het verschuiven is. De westerse reflex om alles wat Israël doet automatisch te steunen, is er nog wel bij de leiders. Maar veel minder in de publieke opinie.

Zo is de afgelopen 2 weken bijvoorbeeld op social media te zien hoe steeds meer influencers en beroemdheden openlijk de Palestijnen steunen. Malcontent ziet dit ook terug in gesprekken en discussies onder zijn studenten.

Bekijk ook

Bad guy

"De jongere generatie kijkt meer onbevangen naar de situatie. Zij hebben van de zesdaagse oorlog of de Oslo-akkoorden niet zoveel meegekregen. En zij zien discriminatie en bombardementen in een zeer dichtbevolkt gebied als Gaza, waarbij vele malen meer slachtoffers vallen dan in Israël. In die zin kun je zeggen dat Israël net als Zuid-Afrika destijds in de rest van de wereld steeds meer als de 'bad guy' wordt gezien."

Malcontent denkt dat deze ontwikkeling onomkeerbaar is. "In Nederland is de steun aan Israël al vanaf de jaren 70 aan het afbrokkelen. Dat betekent niet dat iedereen juichend achter de Palestijnen staat, maar wel dat mensen zich moeilijk kunnen vereenzelvigen met wat Israël daar doet. Dit zal alleen maar toenemen naarmate het geweld doorgaat en de geschiedenis van de Tweede Wereldoorlog verder van de nieuwe generatie af komt te staan."

Tweederangsburgers

Maar in hoeverre gaat de juridische definitie van apartheid dan op voor de Palestijns-Israëlische kwestie? Het is een vraag waar de Verenigde Naties zich tot nu toe nog niet echt aan heeft durven wagen. Toch lijkt de druk om een internationale onderzoekscommissie te starten steeds groter te worden.

De opleving van het recente geweld lijkt voort te komen uit de vele beperkingen waar de Palestijnen onder gebukt gaan. Ook in Israël voelen zij zich behandeld als tweederangsburgers. Zo ontstond er onrust in steden als Jeruzalem, Haifa, Jaffa en Lod, waar veel Joden en Palestijnen naast elkaar leven, nadat er een verbod kwam op samenscholingen van Palestijnen tijdens de Ramadan. Ook de voorgenomen huisuitzetting van zes Palestijnse families in de wijk Sheikh Jarrah in Oost-Jeruzalem zorgde voor olie op het vuur.

Bekijk ook

Institutionele discriminatie

Volgens Human Rights Watch is het gebruik van de term apartheid terecht, omdat de Palestijnen als bevolkingsgroep institutioneel gediscrimineerd en uitgesloten worden door tal van wetten.

Voorbeelden die worden genoemd, zijn dat Palestijnen in veel nederzettingen worden geweigerd, dat hun huizen worden gesloopt omdat er geen vergunning voor zou zijn, of dat scholen waar voornamelijk Palestijnse kinderen naartoe gaan veel minder geld krijgen dan scholen voor Israëlische kinderen.

Nauwelijks rechten

In de Palestijnse gebieden zoals Gaza en de Westelijke Jordaanoever komen daar nog eens mensenrechtenschendingen bij, zoals beperking van bewegingsvrijheid, inbeslagname van grond en eigendommen en opschorting van burgerrechten.

"De facto heeft de bevolking in deze gebieden betrekkelijk weinig rechten", zegt lector Malcontent. "Niet alleen politieke of burgerrechten, maar ook sociaal-economische."

Geen toekomst

"Er komen nauwelijks goederen Palestina in. Van alles wat aan de grens gecontroleerd wordt, wordt maar weinig binnengelaten. Dit geldt ook voor bouwmaterialen en voedsel."

De sociaal-economische situatie van mensen in Palestijnse gebieden is echt dramatisch, zegt Malcontent. "Die is te vergelijken met die van een gevangene. Als er een plaats is waar je niet geboren wilt worden, dan is het wat mij betreft Gaza. Dan weet je zeker dat je geen toekomst hebt."

Vorm van apartheid

Malcontent, die het rapport van Human Rights Watch uitgebreid bestudeerde, vindt dat het boekdelen spreekt en is het eens met de conclusie dat er sprake is van een vorm van apartheid.

"Volgens de criteria van de definitie zoals die ooit door de VN is aangenomen, is er absoluut sprake van apartheid", beaamt de lector. "Je mag wat mij betreft niet zomaar de vergelijking met Zuid-Afrika maken, maar het is niet zo dat het er kilometers vanaf zit. Als Israël niet oppast, ontwikkelt het zich steeds meer in die richting. Ook vanwege het gegeven dat je binnen de Israëlische samenleving een consensus hebt dat de positie van de Israëlische burger voor gaat op die van de Palestijnse burger."

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.

Gemeenten staan voor lastige keuzes: woonlasten laten stijgen of bezuinigen op zaken als zwembaden en jeugdhonken

Gemeenten staan voor lastige keuzes: woonlasten laten stijgen of bezuinigen op zaken als zwembaden en jeugdhonken
Kinderen tijdens een zwemles
Bron: ANP

Nu de overheid 2,3 miljard gaat bezuinigen op het gemeentefonds, wordt ook steeds meer duidelijk dat inwoners dit het meest gaan voelen in hun portemonnee. Bij een vijfde van de gemeentes gaat de onroerendezaakbelasting met meer dan tien procent omhoog

Gemeenten hopen zo een gat te dichten in de begroting om de bezuinigingen van aankomend en volgend jaar alvast op te vangen. Dit blijkt uit onderzoek van Vereniging Eigen Huis.

Compenseren

"Sommige gemeenten geven aan die verhoging te willen compenseren met bijvoorbeeld een iets lagere riool- of afvalstoffenheffing", zegt woordvoerder van Vereniging Eigen Huis Hans André de la Porte. "Maar die ozb is niet na één jaar weg en gaat er op lange termijn dus echt wel inhakken, ondanks die compensatie."

De woonlasten zullen dus voor veel mensen oplopen. Daarbij bestaat er ook een misvatting over wat woningeigenaren financieel aan zouden kunnen zegt De la Porte. "Huiseigenaar zijn zegt helemaal niets over je bankrekening. Als je bijvoorbeeld een klein pensioen hebt, dan is een aanslag van meer dan duizend euro heel veel. Zeker als je bedenkt dat in sommige gemeenten er wel 200 euro bij komt dit jaar."

info

Wat is ozb?

De onroerendezaakbelasting (ozb) is een belasting die huiseigenaren en bedrijven aan de gemeente betalen. Hoe duurder je huis of pand, hoe hoger de ozb. Gemeenten gebruiken dit geld voor bijvoorbeeld wegen, straatverlichting en afval. Of de woonlasten in jouw gemeenten stijgen, kun je hier bekijken.

Bekijk ook

Geen bibliotheek

Een andere optie om de cijfers voor gemeenten niet in het rood te laten lopen, is het schrappen van publieke voorzieningen. Dat zijn bijvoorbeeld bibliotheken, de buurtbus, sportfaciliteiten, of ontmoetingsplekken voor jongeren.

Miriam de Boer heeft een aantal jaar geleden zo'n ontmoetingsplek in Wormerveer opgezet. Iedere dag kunnen jongeren daar in de middag terecht om te poolen, spelletjes te spelen, met elkaar muziek te luisteren of om met één van de vrijwilligers te praten over problemen thuis of op school.

Onduidelijke toekomst

Maar de toekomst van deze plek is nu onduidelijk.

"Dit jaar en al helemaal volgend jaar gaat financieel heel spannend worden. Ondanks dat mensen bij de gemeente Zaanstad hebben gezegd dat wat wij doen heel belangrijk is én niet heel duur."

Bekijk ook

Brandbrief VVD

Het maken van dit soort keuzes is moeilijk geeft ook wethouder in Zaanstad Stephanie Onclin aan. Zij verstuurde samen met 46 andere VVD-wethouders afgelopen weekend een brandbrief aan de landelijke VVD.

De wethouders uiten hierin hun zorgen over de dreigende bezuinigingen voor gemeenten in 2026, ook wel het 'ravijnjaar' genoemd. Ze stellen dat het door deze bezuinigingen niet langer lukt 'om te staan voor onze inwoners en ondernemers', waardoor het werken hen onmogelijk wordt gemaakt.

Keuzes maken

"Twee derde van onze taken worden bepaald door wettelijke regelingen. Eigenlijk krijgen we daar al te weinig geld voor. Maar dat betekent dat er maar een klein stukje overblijft waar wij echt zelf keuzes kunnen maken", zegt wethouder Onclin.

Ze gaat verder: "En dat is juist het stukje wat inwoners écht belangrijk vinden: de openbare ruimte, veiligheid, sport."

Bekijk ook

Hulp voor jongeren of toch het zwembad?

Maar ook het zwembad valt onder de publieke voorzieningen waarop bezuinigd kan worden. De gemeente Zaanstad heeft nu drie zwembaden. "Maar", zegt de wethouder, "als we teruggaan naar twee, dan kan de wachtlijst voor de zwemles van je kind alleen maar verder toenemen."

Of de ontmoetingsplek voor jongeren van Miriam de Boer open kan blijven is een voorbeeld van hoe moeilijk de keuzes zijn die gemeenten moeten maken.

Hulp voor jongeren of toch het zwembad? Gemeenten staan voor lastige keuzes om te bezuinigen nu woonlasten stijgen
Hulp voor jongeren of toch het zwembad? Gemeenten staan voor lastige keuzes om te bezuinigen nu woonlasten stijgen

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.

Waarom Vladimir Poetin het interessant vindt om met Donald Trump te onderhandelen over vrede in Oekraïne

Waarom Vladimir Poetin het interessant vindt om met Donald Trump te onderhandelen over vrede in Oekraïne
De Amerikaanse president Donald Trump en Russische president Vladimir Poetin tijdens een ontmoeting in 2018
Bron: EPA

Nadat Europese leiders gisteren in Parijs samenkwamen voor spoedoverleg, zitten vandaag delegaties van zowel Rusland als de VS bij elkaar in Saoedi-Arabië. Ze praten daar verder over het beëindigen van de oorlog in Oekraïne.

De laatste dagen heerst er een crisissfeer in Europa. Sinds het telefoontje tussen de Amerikaanse president Donald Trump en de Russische president Vladimir Poetin is duidelijk geworden dat Europa steeds verder buitenspel wordt gezet. Waarom ziet Poetin in Amerika een interessante onderhandelingspartner?

Geen NAVO-lid en bezet grondgebied opgeven

Dat heeft met een aantal punten te maken, begint correspondent Joost Bosman. Daarvoor moeten we eerst even terug naar de eisen waar de Russische president mee is gekomen. Zo wil Poetin niet dat Oekraïne lid wordt van de NAVO. En daarnaast willen ze geen grondgebied inleveren.

Amerika heeft al toegezegd dat Oekraïne is uitgesloten van het NAVO-lidmaatschap. En Amerikaanse defensieminister Pete Hegseth kondigde eerder aan dat door Oekraïne bezet grondgebied moet worden teruggegeven aan Rusland.

'We doen er weer toe'

Maar dat is niet de enige reden waarom Rusland met de VS onderhandelt, legt Bosman uit. "Het is belangrijk voor het Kremlin om weer met Amerika te onderhandelen. Nu is de nieuwe president van het machtigste land ter wereld bereid om met hem persoonlijk te gaan praten over Oekraïne. En dat is ook voor Poetin heel belangrijk."

Hij zet daarmee Oekraïne en Zelensky buitenspel, gaat Bosman verder. "Daarnaast kan hij ook aan aan zijn eigen burgers tonen: 'kijk, we doen er weer toe. Zelfs de machtigste man ter wereld wil met ons praten.'" Voor Poetin is het dus ook op diplomatiek gebied van belang.

Bekijk ook

Economie

Het heeft ook te maken met de economische gevolgen die Rusland heeft ondervonden van de oorlog. Zo melden Russische media de mogelijke terugkeer van Visa en Mastercard in het land.

"Het geeft ook iets aan over de moeite die de Russen de afgelopen 3 jaar hebben gehad, dat ze zo verstoken zijn gebleven van die bedrijven. En niet meer geld konden sturen naar het buitenland", zegt Bosman.

Tegenslagen voor Rusland

Bosman ziet dat de getroffen economie een belangrijke reden is voor Rusland om Amerika actief te betrekken bij de vredesonderhandelingen. De materiële tekorten is iets waar het Kremlin zich zorgen om maakt. Zo is het defensiebudget bijna de helft van het hele budget.

"Het budget voor defensie is dit jaar opgeschroefd tot 40 procent. Dat is ontzettend veel. Dat betekent dus dat het ook heel veel geld kost. Rusland is bezig met nieuwe wapens maken, nieuwe artilleriegranaten, nieuwe tanks. Maar dat gaat gewoon te langzaam. Rusland kan de verliezen niet bijhouden. Het is gewoon niet te compenseren omdat de verliezen veel te hard gaan."

Bekijk ook

Inflatie en tekort arbeiders

Er zit dus ook haast achter voor Rusland om de oorlog met Oekraïne snel tot een einde te brengen. "Het is duidelijk dat Rusland toch redelijk op apegapen ligt en een adempauze nodig heeft."

Daarnaast ziet de correspondent dat Rusland kampt met meerdere economische problemen, zoals de inflatie en het tekort aan arbeiders. "Er zijn veel duizenden mannen naar het front gegaan. Honderduizenden zijn naar het buitenland gevlucht vanwege de mobilisatie 3 jaar geleden. Dat betekent dus dat er veel mensen te kort zijn die in de fabrieken kunnen werken, daardoor stijgen de lonen en gaat ook de inflatie weer omhoog."

Afwachten wat Trump zegt

Door aan de onderhandelingstafel te zitten kan er ook voorzichtig worden gekeken naar de terugkeer van westerse bedrijven, zoals nu al mogelijk met Visa en Mastercard. "Dat zal toch een verlichting zijn voor de economische malaise die er heerst in Rusland."

Toch houdt Bosman nog een slag om de arm. Het is eerst afwachten wat de Amerikaanse president Donald Trump gaat doen. "Wat hij nu zegt is het één, namelijk: Oekraïne kan maar beter geen lid worden van de NAVO. Maar of dat uiteindelijk ook zo gaat uitpakken, dat moeten we nog maar gaan zien. Als dat zo is, dan heeft Poetin natuurlijk duidelijk op dat punt gewonnen."

Waarom Vladimir Poetin het interessant vindt om met Donald Trump te onderhandelen over vrede in Oekraïne
Waarom Vladimir Poetin het interessant vindt om met Donald Trump te onderhandelen over vrede in Oekraïne

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.

Ook interessant