Een eigenaar van Nederlandse bedrijven is in de Verenigde Staten aangeklaagd. Hij zou militaire goederen smokkelen naar Rusland. Een bijzondere situatie, maar experts zijn niet verbaasd. "Er zijn er nog veel meer in Nederland."

Het is een flinke lijst: samenzwering, fraude en smokkel van militaire goederen en technologie naar Rusland. Daarvan wordt het bedrijf van eigenaar Nikolaos Bogonikolos verdacht door het Amerikaanse OM.

Spionage aan de orde van de dag

De Griek zou in 2017 zijn gerekruteerd door de Russen. Twee van zijn bedrijven in Nederland zouden onderdeel zijn van het plan om Rusland meer inzicht te geven in Amerikaanse militaire technologie.

"In deze sector is spionage natuurlijk aan de orde van de dag", legt inlichtingenexpert aan de Universiteit Leiden Willemijn Aerdts uit. "Het is heel interessant voor landen om hiervan een goed beeld te krijgen."

'Klap voor Rusland'

Inlichtingenexpert Eric Schouten bevestigt dat het in Nederland niet vaak voorkomt. "Maar wat deze man doet is niet heel bijzonder", vervolgt hij. "Het gebeurt in Europa vaker. In Italië en Griekenland zijn er recent 2 jonge vrouwen opgepakt die al jarenlang Russische spionnen waren, maar die hadden een juwelenzaak en breiwinkel."

De opgepakte Griek werkte met zijn bedrijf samen met de NAVO. "Je kan er vanuit gaan dat het beste interessante technologie is", zegt Schouten. "Natuurlijk is het een klap voor Rusland dat hij gepakt is, maar veel is al geleverd. Dat blijkt uit hoe lang het is doorgegaan."

Screening

De vraag is dan: hoe heeft dit in Nederland kunnen gebeuren? Aerdts vertelt dat bedrijven die in Nederland leveren aan defensie moeten voldoen aan strenge eisen. "Mensen binnen zo'n bedrijf zijn gescreend om te voorkomen dat ze dit soort dingen doen of dat ze er kwetsbaar voor zijn."

Maar een screening is een momentopname, benadrukt de inlichtingenexpert. "Het ene moment kan je gelukkig getrouwd zijn zonder geldzorgen, en even later kan je een vechtscheiding zitten met geldproblemen. Dat maakt je kwetsbaarder. Dus het systeem kan nooit waterdicht zijn."

La-la-land

Daarbij gebeurt dit volgens Schouten in Nederland veel meer dan we denken. "We zijn redelijk naïef in Nederland, dus ik acht de kans groot dat bedrijven, bewust of niet, al onder invloed staan van Russische inlichtingendiensten en er zo informatie weglekt."

"De Nederlandse inlichtingendiensten zijn hier continu mee bezig," vervolgt Schouten. "Maar wat zij niet zien, zien zij niet. We leven echt in la-la-land. Het gebeurt veel meer dan we denken en het is voorlopig ook niet te stoppen."

Inwoners van Hellevoetsluis en omgeving ruiken al 1,5 jaar lang wiet als ze de deur uitlopen, of de ramen open hebben. Dat komt door een fabriek voor staatswiet. Ze zijn het zat, maar er lijkt geen verandering in te komen.

Voor het experiment met staatswiet staat in Hellevoetsluis een legale wietfabriek. Een nare bijkomstigheid: een heftige wietgeur. Inwoners trekken al tijden aan de bel, maar tot nu toe met weinig resultaat. "Wij zijn gewoon slachtoffer van een experiment."

'Hoesten, hoofdpijn, prikkende ogen'

Staat de wind goed, dan kunnen Hellevoetsluisers Cora van Mook en Nettie van der Sar even rustig door de neus ademen. Maar dat is de rest van de tijd wel anders. En staat de wind gunstig voor hen, 'dan zijn er ongetwijfeld andere mensen in de omgeving die last ervaren', vertellen ze.

Al 1,5 jaar hebben ze te maken met de stank, en dat heeft invloed. "'s Nachts als je je raam open hebt, dan heb je een hele droge keel en hoest je raar, je ogen kunnen prikken. Er zijn ook mensen die er echt migraineaanvallen van hebben", vertelt Cora. "Het lijkt op de geur die je weleens op straat ruikt maar dan een stuk zwaarder en penetranter."

Veel meldingen

Ze zijn niet de enigen die last hebben van de stank. "Er wordt ook gemeld vanuit Oostvoorne, Rockanje en Brielle, dus niet alleen vanuit ons", vertelt Wil van Barendrecht die naast de kas woont.

"Op dit moment liggen er 1.338 meldingen bij de DCMR", weet Wil. Dat is de Milieudienst Rijnmond die het bedrijf op geuroverlast controleert.

Wel aandacht, geen actie

Daarnaast zijn de inwoners al op verschillende plekken geweest om iets aan de stank te doen. "Bij de gemeente, in de rechtbank." Maar tot nu toe met weinig resultaat.

Wil vertelt: "De aandacht van de gemeente hebben we wel, maar er gebeurt niks omdat die zich verschuilen achter allerlei ingewikkelde procedures, zoals onder dwangsom bepaalde maatwerkbesluiten. En daar hebben ze iedere keer lange termijnen voor, die elke keer totdat het uiterste worden gerekt voordat er eindelijk weer eens actie ondernomen wordt."

Vaststellen normeringen

Het enige wat er voorlopig op zit voor de inwoners, is afwachten. "Op dit moment worden bepaalde normeringen vastgesteld, waaronder de geuroverlast moet blijven. Want er zijn nog niet echt meetinstrumenten ontwikkeld om nou precies te kunnen aantonen wanneer de geuroverlast boven een bepaalde norm uitkomt."

Maar ook als die normering rond is, is het afwachten hoe er vanuit het bedrijf wordt gereageerd. "Tot nu toe verdedigt het bedrijf zich met: 'We zijn nog bezig met maatregelen te nemen, met koolstoffilters neer te zetten en allerlei andere dingen te doen. Dat heeft tijd nodig voordat wij dat allemaal ingeregeld hebben.'"

Geen verandering

"We zijn bezig vanaf augustus 2023 en zitten nog steeds in dezelfde stank", zegt Wil ontzet. "Het blijft maar."

En een nieuwe plek zoeken om te wonen, dat zit er volgens de omwonenden ook niet in. Zelfs al zouden ze dat willen. "Je kan geen kant op, want je huis is gewoon veel minder waard."

Langzamer dan gewenst

Gemeente Voorne aan Zee, waar Hellevoetsluis onder valt, vertelt in een schriftelijke reactie dat ze de zorgen van de omwonenden goed begrijpen en dat ze het belangrijk vinden dat de overlast zo snel mogelijk stopt. "De zorg van onze inwoners staat voorop en daar zetten we ons voor in. Wij voelen ons niet verantwoordelijk voor de productie van wiet ten behoeve van het experiment, iets wat we ook meerdere keren aan Den Haag hebben laten weten."

Daarbij laten ze weten dat er voor de overlast een juridische procedure loopt. "Vanwege wet- en regelgeving en de duur van juridische procedures gaat dat langzamer dan gewenst. Dit komt omdat er in eerste aanleg nauwelijks regelgeving was voor juridische handhaving op geuroverlast."

Inspecteurs aanwezig

"We zijn voor de handhaving ten aanzien van geuroverlast niet gebonden aan landelijke regelgeving voor het Wietexperiment", gaat het statement verder. "Er zijn wettelijke eisen en termijnen waar we ons als gemeente aan moeten houden. Zo zijn wij verantwoordelijk voor de handhaving op de milieuwetgeving."

Volgens de gemeente zijn inspecteurs van DCMR Milieudienst Rijnmond regelmatig aanwezig om vast te stellen of sprake is van geuroverlast. "Dit doen zij zowel op basis van meldingen van inwoners als op eigen initiatief. Bij overtredingen wordt hierop gehandhaafd."

Olie- en gasbedrijven Shell en Total trekken zich voorlopig terug uit een project voor CO2-opslag onder de Noordzee. Ze vinden de aanleg van de pijpleidingen die dit mogelijk moeten maken nog te risicovol.