De eindexamens voor de middelbare school zijn overal in volle gang. Iedere scholier bereidt zich daar op geheel eigen wijze op voor. Sommige leerlingen halen zelfs hele nachten door om te leren. Maar of dat efficiënt is, betwijfelen experts.

Docent Nederlands Arnoud Kuijpers was te gast op NPO Radio 1 om te praten over de eindexamens. Toen hij hoorde dat sommige leerlingen hele nachten doorhalen om te leren, zei hij: "Doe dat alsjeblieft niet. Als er iets slechter is tijdens de examens, dan is het wel een nacht doorhalen. De kans op een black-out vergroot en het is echt niet de goede manier om je voor te bereiden."

Feitjes

Is een avond van tevoren stampen inderdaad niet zinvol? Volgens hoogleraar Cognitie en Neurowetenschappen aan de Rijksuniversiteit Groningen Hedderik van Rijn is dat een interessante vraag. Je moet namelijk twee dingen uit elkaar houden, zegt hij.

"Als je alleen maar gaat voor een hoog cijfer, dan kan het best nuttig zijn om een avond van te voren te stampen. Want alle informatie weet je dan misschien niet op lange termijn, maar herken je wel de dag erna op het tentamen. Als je echter wil onthouden voor de lange termijn, dan is een avond van tevoren stampen heel erg slecht."

Examen

Maar, let op: dat betekent niet dat het verstandig is om een nacht door te halen met leren voorafgaand aan een examen, waarschuwt de cognitie- en neurowetenschapper. Dat last-minute stampen is eigenlijk alleen handig bij het herkennen van simpele feitjes, zegt Van Rijn. Maar een examen gaat over veel meer dan enkel feitjes.

"Je gaat gewoon heel veel slechter scoren op alle inzichtvragen. En Nederlandse eindexamens gaan eigenlijk vooral over inzicht. Het kan dus wel voelen alsof je heel veel feitjes nodig hebt, maar door al die jaren school die je achter de rug hebt, weet je ook al heel veel. Je kunt daarom veel beter zorgen dat je oefent voor de inzichtvragen."

Aanpak

Volgens bijzonder hoogleraar Effectief Leren aan de Open Universiteit Gino Camp werkt leren voor iedereen anders. Maar er zijn wel een aantal methodes die bewezen effectief zijn, zegt hij.

"Spreid in ieder geval je leermomenten in de tijd. Dat betekent dat je op tijd moet beginnen en tijd tussen herhalingen moet plannen. Wat ook heel goed werkt is jezelf toetsen, denk aan oefentoetsen maken, jezelf laten overhoren en de lesstof uitleggen aan anderen. Dat zijn allemaal manieren die je goed kunnen voorbereiden op zo'n examen."

Leer actief

En leer vooraf actief, is het advies van Van Rijn. "Stel, je hebt een rij woordjes, waarbij aan de ene kant het Nederlandse woord staat en aan de andere kant het Duitse woord. Leg er dan een blaadje op en probeer écht actief op te halen wat die Duitse woorden zijn."

"Wat niet zo goed werkt, is de stof nog een keer bestuderen", vult Camp aan. "Hoewel veel leerlingen dat doen, houd je jezelf een beetje voor de gek. Je denkt namelijk dat je het weet, omdat je het herkent. Maar dat betekent niet dat je het op een toets kunt ophalen."

Inschattingsvermogen

Wanneer weet je eigenlijk of je klaar bent voor een examen? Die inschatting is volgens Camp niet eenvoudig. "Helaas hebben wij best wel moeite om ons eigen leren in te schatten."

"Bovendien hebben we ook moeite om in te schatten hoe goed de strategieën werken die we inzetten tijdens het leren." Camp raadt daarom aan om het oordeel uit te stellen voordat je besluit dat je iets snapt. "Kom er later even op terug, dan is je oordeel waarschijnlijk beter."

6 jaar na de geruchtmakende 'stikstofuitspraak' van de Raad van State ligt er sinds een kleine week eindelijk een pakket aan plannen op tafel. Maar onder juristen, milieuactivisten én boeren zijn er twijfels. "Nederland komende 5 jaar nog niet van slot."

"Het is een enorme draai en een mooie stap", zegt boerin Chantal Farjon. Haar melkveebedrijf met 160 koeien in het Overijsselse Bruchterveld zou gered zijn als de stikstofregels worden opgerekt zoals landbouwminister Femke Wiersma nu voorstelt. "Maar ik denk dat het venijn in de details zit."

'Rechtszaken beangstigend'

Chantal is een van de 2.500 zogeheten PAS-melders. Dat zijn boeren die onder het oude Programma Aanpak Stikstof (PAS) geen natuurvergunning hoefden aan te vragen voor activiteiten met een beperkte stikstofuitsoot. Chantal breidde haar boerderij in 2015 uit, maar na de stikstofuitspraak van de Raad van State in 2019 werd haar bedrijf in één klap illegaal.

De overheid zoekt al jaren naar een manier om de PAS-melders te 'legaliseren', omdat het buiten hun schuld gebeurde. Maar milieuorganisaties als Mobilisation for the Environment (MOB) denken daar anders over en proberen via de rechter boeren als Chantal te laten stoppen. "Beangstigend", noemt ze de dreiging die nog altijd boven haar hoofd hangt.

Minister wil regels oprekken

Minister Wiersma presenteerde eind vorige maand haar langverwachte stikstofbeleid. In 2035 moet de hoeveelheid stikstof die boeren, bedrijven en het verkeer uitstoten zijn gehalveerd ten opzichte van 2019. Er komen vrijwillige regelingen voor boeren, een nieuw vergunningstelsel en verduurzaming in de industrie en het verkeer.

Ook wil ze de stikstofregels oprekken, de zogeheten rekenkundige ondergrens. Daarmee zijn veel PAS-melders in één keer geholpen. Strenger wordt Wiersma bij kwetsbare natuurgebieden zoals de Veluwe en De Peel. Daar komt een regionale aanpak, met onder meer een regeling voor boeren om vrijwillig te stoppen en 'extensivering', oftewel minder dieren per hectare.

Stikstofexpert is kritisch

Ralph Frins is universitair hoofddocent omgevingsrecht aan Tilburg University en een van de stikstofexperts in Nederland. Hij is kritisch: "De recente uitspraken van de Raad van State en de rechtbank in de Greenpeace-zaak maken duidelijk dat er nu stappen gezet moeten worden. We weten al decennia dat er maatregelen nodig zijn, maar de stappen tot nu toe zijn veel te klein."

Volgens hem lijkt het erop dat Wiersma het laat aankomen op nieuwe rechtszaken. En dan moet je, zo zegt Frins, kunnen aantonen dat je als overheid voldoende stappen zet. "De landsadvocaat zegt zelf dat dit pakket hooguit in een paar gebieden kan werken. Nota bene de landsadvocaat, die de overheid ook heeft verdedigd in de recente Greenpeace-zaak, waartegen het kabinet in beroep gaat."

'Dit is nieuw kleuterplan'

Milieuactivist Johan Vollenbroek oordeelt vernietigend over de plannen. Het was zijn organisatie MOB die de zaak aanspande tegen het PAS-systeem, waarin de Raad van State de ingrijpende 'stikstofuitspraak' deed. "Ook dit nieuwe kleuterplan is in strijd met de habitatrichtlijn. De eerstkomende 5 jaar gaat Nederland niet van het slot, omdat er gewoon geen stikstofruimte is om vergunningen te verstrekken."

Hij noemt het 'bizar' dat het kabinet de eisen van de rechter negeert. De rechtbank heeft volgens hem duidelijk gemaakt dat Nederland in 2030 de helft minder stikstof moet uitstoten, en niet pas in 2035. Minister Wiersma laat hem geen andere keuze dan een juridische weg te bewandelen, vindt Vollenbroek. "Onze intentie is simpel: we willen de natuur redden."

'Chantage door MOB'

Maar volgens melkveehouder Chantal gaat de wens om de natuur te redden ten koste van bedrijven zoals die van haar. "We hebben het idee dat wij heel goed bezig zijn. We hebben extra land per koe en we doen aan natuurbeheer, met drones vliegen we over het land om nesten te beschermen."

De boerin vindt het daarom onbegrijpelijk dat Vollenbroek en zijn milieuorganisatie via de rechter probeert af te dwingen dat zij moet stoppen haar bedrijf. "Ze zijn niet tevreden over het pakket van de minister. En dan chanteren ze de minister door boeren aan te pakken. En de natuur is er nog steeds helemaal niks mee opgeschoten."

Bij kabinet aankloppen?

"Zij moet met haar zorgen bij zowel de provincie als het kabinet aankloppen", reageert Vollenbroek. "Ik hoop dat zij gaat inspreken in de Tweede Kamer, laat weten dat dit plan het niet gaat redden. Ik hoop dat ze dat gaan doen, want dat betekent dat als er echt een goede oplossing komt, wij kunnen stoppen met al onze procedures."

Hij zegt dat MOB jaren geleden al een plan heeft ingediend voor 'een complete herstructurering van de landbouw, waarbij de stikstofuitstoot fors omlaag gaat'. Dat zou volgens hem 24 tot 30 miljard euro kosten. "Economisch gezien levert het winst op. Nederland zou volgens een economische studie welvarender zijn met een veel kleinere veestapel. Je moet eventjes flink investeren, maar dan hebben we ook wat. En dan komen we van het stikstofslot."

Friese verzetstrijders brachten tijdens de Tweede Wereldoorlog talloze, vaak Amsterdamse, Joden naar de dorpen Bontebok en De Knipe. 80 jaar later leeft de geschiedenis daar nog enorm, vooral bij mensen die de oorlog zelf hebben meegemaakt.