Het is een raar verhaal. Waarom krijgt een Amerikaanse tv-presentator een eredoctoraat van een Nederlandse universiteit? In ieder geval niet omdat Adam Savage, één van de Mythbusters van Discovery Channel goed kan babbelen. Savage staat aan de basis van de popularisering van de wetenschap.

Hij koppelt praktische en spectaculaire onderwerpen aan wetenschappelijk duiding en hangt een skeptische levenshouding aan. Trek alles in twijfel, is zijn motto. Waarom dat belangrijk is, vooral in deze crisistijden, legt Savage uit in EenVandaag, op de dag dat hij zijn titel krijgt van de Universiteit Twente.

Goud is nog nooit zo duur geweest als nu. Maar waarom is de prijs juist nu aan het stijgen? En moeten we daar iets aan doen? Hoogleraar Banken en Financiering aan Tilburg Universiteit Harald Benink legt het uit.

Het gaat al een aantal weken zo: de prijs van het edelmetaal bereikt elke dag een nieuw record. Vandaag was de prijs op z'n hoogtepunt en betaalde je zo'n 97.000 euro voor een kilo. Volgens hoogleraar Benink is dat logisch, gezien wat er op dit moment in de wereld gebeurt.

Onzekerheid en instabiliteit

"We zien heel grote onzekerheid en instabiliteit in de wereld", begint Benink. "En dat werkt door op de financiële markten. Denk bijvoorbeeld aan het nieuwe Amerikaanse beleid onder president Donald Trump, waar handelstarieven dreigen. Dat kan tot grote schade leiden, zowel voor de economie in de Verenigde Staten als in Europa. Wat betekent dat op de financiële markten erg veel onzekerheid heerst. Daarom gaan de aandelenkoersen naar beneden."

Op zulk soort momenten is vaak te zien dat het goed gaat met de prijs van goud, vertelt de hoogleraar. "Goud wordt toch gezien als 'risicoloos' in tijden van grote onzekerheid en spanningen."

Meer vermogende mensen

Toch is de goudprijs nu een stuk hoger dan tijdens andere onzekere periodes, bijvoorbeeld de crisis van 2008. Dat is volgens Benink op twee manieren te verklaren. Aan de ene kant is er de inflatie. "Alle prijzen zijn natuurlijk gestegen sinds 2008."

De andere reden is dat er veel meer vermogende mensen op de wereld zijn, legt Benink uit. "Ook in China en in de rest van Azië en het Midden-Oosten. Dus er is heel veel meer geld dat belegd kan worden. En op het moment dat die vermogende particulieren en bedrijven het gevoel hebben dat er onzekerheid is, en dat financiële markten naar beneden kunnen gaan, is er veel meer geld beschikbaar om een beperkte hoeveelheid goud op te kopen. Dan krijg je natuurlijk al snel hele flinke prijsstijging."

'Een 'echt' product'

Dat juist goud zo stijgt in waarde, heeft ermee te maken dat het een 'echt' product is, legt Benink uit. "De bitcoin is bijvoorbeeld helemaal door computers gecreëerd, maar goud is al eeuwenlang een soort metaal dat je altijd weer kan gebruiken om sieraden te maken. Of dat mensen willen hebben in andere toepassingen. Dus het is in dat opzicht een 'echt' product."

Maar dat betekent niet dat de prijs alleen maar omhoog zal blijven gaan. "De prijs kan natuurlijk ook weer dalen, bijvoorbeeld op het moment dat er veel meer rust zou komen in de internationale politiek en op de internationale financiële markten." Bijvoorbeeld als president Trump toch deals sluit met bepaalde landen, volgens Benink. "Dus het kan ook weer zijn dat die goudprijs over een maand veel lager is."

Beleggen in verschillende categorieën

Dus moeten we nu volop investeren in goud? Dat is volgens de hoogleraar moeilijk te zeggen, omdat het zo onzeker is wat er met de prijs van goud gaat gebeuren. "Het valt niet te voorspellen."

"Tegelijkertijd is het altijd goed is om in verschillende categorieën van beleggingen te zitten. Dus nooit in één categorie alleen, maar bijvoorbeeld in aandelen, vastgoed, obligaties en goud in een soort portefeuille, waardoor je eigenlijk de risico's spreidt", legt hij tot slot uit.

Zes Portugese en Braziliaanse vrouwen leverden continu zorg aan een Nederlandse familie, onder het minimumloon. Het grootste deel van het geld voor die zorg verdween in een bedrijf van diezelfde familie. De Arbeidsinspectie stelt nu een onderzoek in.

"Ik wil dat ze een eerlijk loon betalen, en dat ze ons niet als slaven behandelen omdat we uit een ander land komen", zegt Sofia. Ze ging 2 jaar geleden vanuit Portugal naar Nederland met het idee zorg te dragen voor een man op leeftijd. Eenmaal daar, bleek dat anders te zitten.

Drie cliënten in plaats van één

EenVandaag sprak in totaal zes vrouwen uit Portugal en Brazilië die, de een na de ander, werkten voor dezelfde familie uit Den Haag. Zij kregen wisselende bedragen uitbetaald voor de zorg, maar altijd onder het minimumloon. Ze moesten 24 uur per dag beschikbaar zijn om de drie mensen in de woning te verzorgen. Ze woonden en werkten dus in het huis van hun cliënt en werkgever. Sofia en Isabel vertellen over hun ervaringen bij de familie.

"Toen ik aankwam, zag ik dat het niet om één cliënt ging, maar om drie", zegt Sofia. "Ze verwachtten alles van ons. We werden ingezet als fysiotherapeuten, vrienden, moeders en verzorgers. We deden echt alles in dit huis. Ze hebben verder niemand anders."

'Altijd alert zijn'

"De mensen konden niet voor zichzelf zorgen", vertelt Isabel. Van februari tot april vorig jaar zorgde ze voor de familie. "We werkten veel uren. We begonnen om 8:00 uur 's ochtends en als we geluk hadden, waren we om 22:00 uur klaar. Maar een van de zoons slaapt niet, dus klopte elk kwartier op je deur. Als je mij vraagt hoeveel nachten ik heb kunnen doorslapen in de 3 maanden dat ik er was, kan ik die op twee handen tellen. Je was 24 uur per dag beschikbaar."

Sofia vertelt verder dat het erg zwaar was. "We konden nooit echt tot rust komen in het huis en moesten altijd alert zijn. Een keer heeft een van de zonen het huis bijna in de fik gezet", zegt ze. Ook de 73-jarige lichamelijk zwaar beperkte man, voor wie zij moest zorgen, vroeg veel aandacht. "Als je hem geluid hoorde maken of hoorde hoesten, dan moest je erheen om te zien wat er aan de hand was", zegt ze.

Gewerkte uren komen niet overeen

Sofia werkte in eerste instantie voor het uitzendbureau Lxciscare. Later vroeg zoon X., die niet in het huis woont of wordt verzorgd maar wel alle zaken regelt, of ze voor de familie zelf wilde werken zonder tussenkomst van het uitzendbureau. Vanaf toen werd ze betaald via de Sociale Verzekeringsbank (SVB).

Maar tot haar verbazing droeg ze volgens de website van de SVB alleen de zorg voor een van de zoons en niet voor de vader. Ook stond er dat ze maar 3 dagen een aantal uur werkte, in plaats van de 40 uur per week die ze eigenlijk werkte. "Sommige maanden had ik 5 uur, 3 dagen in de week en soms had ik 3 uur, 3 dagen in de week. Hij is de budgethouder dus hij kan invullen wat hem goed uitkomt ", legt Sofia uit.

Nederlandse regelgeving

In eerste instantie dacht Sofia dat dit gebeurde omdat er te weinig geld beschikbaar was voor de zorg. Ze wist als Portugese tenslotte weinig over de Nederlandse regelgeving rondom het Persoonsgebonden Budget.

Tot ze op een dag in een document in de woning las dat zoon X. veel geld kreeg van zijn vader. Ze vroeg zich af hoe dat kon, terwijl zij te weinig betaald kreeg.

De constructie

Uit documenten, ingezien door EenVandaag, blijkt dat de vader een indicatie heeft, goed voor zorg ter waarde van 132.000 euro per jaar. Dit bedrag wordt ter beschikking gesteld via het persoonsgebonden budget (pgb). Op deze manier kan de budgethouder zelf kiezen hoe hij zijn zorg regelt: in een zorginstelling of thuis.

De vertegenwoordiger van de budgethouder is zoon X.. Elke maand stuurde het zogenaamde 'zorgbedrijf' van zijn zoon X., een rekening van 12.000 euro voor zorg die geleverd zou zijn. Die zorg werd alleen niet geleverd door het zorgbedrijf, maar door Sofia en Isabel.

Uren kloppen niet

Deze vrouwen kregen maar een klein gedeelte van de grote zak met geld die beschikbaar is voor de zorg van de drie mannen. Zij worden uitbetaald via het pgb-budget van een van de zoons. De uitbetaling loopt via de Sociale Verzekeringsbank en wisselt tussen de 900 en 1.700 euro per maand. Het wettelijk minimumloon in Nederland is 2.400 euro per maand, voor 40 uur in de week. De vrouwen werken veel meer.

Daarbij kloppen de uren die daar staan niet met de werkelijke uren die de vrouwen werken. En op papier werken ze dus maar voor één zoon, terwijl ze in werkelijkheid voor drie mensen zorg dragen. Flinke zorg want beide zoons hadden psychische problemen, volgens de zorgmedewerkers.

Medische handelingen

Naast de gebruikelijke verzorging werd van ze verwacht dat ze medische handelingen uitvoerden, zoals het inbrengen van een maagsonde. Die wordt gebruikt om sondevoeding toe te dienen. Het plaatsen van een maagsonde valt onder de zogenoemde 'voorbehouden handelingen'. Dat betekent dat het in principe alleen mag worden uitgevoerd door medisch professionals.

Deze zorgmedewerkers kregen wel instructies over hoe ze het moesten doen, maar voelden zich desondanks ongemakkelijk bij de verantwoordelijkheid die daarbij kwam kijken.

'Voelde me niet comfortabel'

"Het is lastig om te doen en er kan een hoop mis gaan", vertelt Sofia over het aanbrengen van de sonde. "Hij zei dat het bij het werk hoorde, maar ik voelde me eigenlijk niet comfortabel genoeg om het te doen", zegt Sofia.

Isabel herkent dat gevoel. "Als het mis gaat moesten we een ambulance bellen", zegt Isabel. Sofia: Als het slangetje niet op de juiste plek zit kan je hem pijn doen of kan het een infectie in de longen veroorzaken", zegt ze.

'Hij werd woedend'

Net als Sofia was Isabel het niet eens met de situatie en ze sprak zich uit. Ook zij wist dat zoon X. via zijn bedrijf veel geld verdiende aan het pgb van zijn vader, terwijl zij de daadwerkelijke zorg leverde. "Toen ik zei dat hij een contract maakt voor ons waarop staat dat we 2 tot 3 dagen per week werken, werd hij woedend."

Isabel moest vertrekken. "Het was voor hem beter om iemand te vinden die de Nederlandse wet niet kent en geen Engels spreekt. Het feit dat hij liever iemand heeft die geen engels spreekt is ook al raar. Ik denk zodat ze niet te veel weten of kunnen melden", zegt Isabel. "Ik was een probleem voor hem omdat ik wél wist hoe de Nederlandse wet in elkaar steekt."

20 kilo verloren

Nadat ze bij de familie vertrok was ze bang dat zoon X. haar wat aan zou doen. "Ik ben er niet trots op, maar ik leefde toen in mijn auto. Ik was zo boos, ik heb nog nooit in mijn leven in deze situatie moeten leven maar ik was zo bang", legt Isabel uit. Alle zes vrouwen die EenVandaag sprak zijn inmiddels gestopt met hun werkzaamheden voor de familie. Sofia gebruikt in dit artikel niet haar echte naam, omdat ze nog steeds bang is voor zoon X..

Isabel is inmiddels weer in Porto. "Toen ik daar aankwam voelde ik mij ellendig. Ik was in Nederland 20 kilo verloren en was er kapot van. Ik had veel stressklachten", zegt Isabel.

Beoordeling door zorgkantoor

Zorgkantoren zorgen ervoor dat mensen met een indicatie voor de Wet langdurige zorg (Wlz) de juiste zorg krijgen. Wanneer mensen hun zorg liever zelf regelen, kunnen ze kiezen voor een persoonsgebonden budget.

EenVandaag sprak met zorgkantoor CZ, dat in deze casus een rol speelt. Bij een pgb moet de aanvrager een zorgplan indienen waarin staat wie de zorg levert, op welke manier en tegen welk tarief. Het zorgkantoor beoordeelt of dit plan voldoende waarborgen biedt voor veilige en verantwoorde zorg. Als het plan wordt goedgekeurd, stelt het zorgkantoor het budget vast en geeft dit door aan de Sociale Verzekeringsbank, die de betalingen uitvoert. Het zorgkantoor houdt ook toezicht op het gebruik van het budget.

Zorgkantoor op de hoogte

In deze zaak laat zorgkantoor CZ weten op de hoogte te zijn van de situatie. "Er is een aangekondigd huisbezoek geweest, maar als er geen opvallende zaken worden aangetroffen en alles op papier klopt, kunnen wij weinig doen", zegt manager fraudebeheersing bij zorgverzekeraar CZ Gert-Jan Spikmans.

Hij vertelt dat het zorgkantoor alleen aan de voorkant kan controleren of alles klopt. "In veel gevallen gaat het goed met het pgb, maar we weten dat er ook voor grote bedragen gefraudeerd wordt. En onze mogelijkheden om dat te controleren zijn beperkt."

Arbeidsinspectie stelt onderzoek in

EenVandaag heeft het verhaal voorgelegd aan de arbeidsinspectie. Zij laten weten een onderzoek in te gaan stellen. "We bekijken alle informatie zorgvuldig en bekijken dat vanuit toezicht en/of opsporing. We grijpen in waar mogelijk en wenselijk."

"Met de informatie die we via de redactie van EenVandaag hebben gekregen, ondernemen we stappen om -eventueel met betrokken instanties- deze onwenselijke en/of onwettelijke handelingen te kunnen stoppen voor zover dat binnen onze mogelijkheden ligt", zegt een woordvoerder. EenVandaag heeft zoon X. meerdere malen om een reactie gevraagd. Er is niet door hem inhoudelijk gereageerd op vragen. Hij laat via zijn advocaat weten zich altijd aan geldende wet- en regelgeving te hebben gehouden.