De Nederlandse overheid heeft 5 miljoen euro gereserveerd ter compensatie van kinderen die ziek zijn geworden na een vaccin tegen de Mexicaans griep. Een groep van zeven tot elf mensen, die als baby of peuter zijn gevaccineerd, krijgt een schadevergoeding. Kinderen die werden ingeënt tegen deze destijds snel oprukkende griep ontwikkelden later de slaapziekte narcolepsie. 

Het voelt als erkenning voor Jenny van der Klugt, moeder van de nu 12 jaar oude Senna. Senna is drie jaar oud als hij eind 2009 samen met veel andere kinderen wordt ingeënt tegen de Mexicaanse griep, een ernstige griep die door Europa gaat en dodelijk kan zijn. Een paar maanden na de prik valt hij steeds in slaap en verslappen zijn spieren. Na vele onderzoeken krijgen Senna’s ouders de diagnose: het is narcolepsie. 

Deze ernstige slaapziekte verstoort het dag- en nachtritme en dit gaat nooit meer over. Een mogelijke bijwerking is kataplexie, waarbij je spieren ineens kunnen verslappen door emotie. Er is nog geen genezing mogelijk, maar er zijn wel medicijnen die kunnen helpen bij de symptomen. 

Overtuigd van verband

De moeder van Senna is er al langer van overtuigd dat de prik en de slaapziekte met elkaar in verband staan. “In december 2009 kreeg mijn kind een prik, drie maanden later had ik een totaal ander kind,” zegt Senna’s moeder Jenny. Ze wacht al jaren op genoegdoening, want de slaapziekte is een zware last voor Senna en het hele gezin. Zo slaapt Senna nooit een nacht goed door, moet hij dagelijks medicijnen slikken en is hij vaak onhandelbaar, vermoedelijk door al het slaapgebrek. Maar in Nederland willen de autoriteiten er niet aan. 

Samen met andere ouders wendden ze zich een paar jaar geleden tot letselschadeadvocaat John Beer. Hij besluit de staat namens 14 ouderparen aan te klagen voor vaccinatieschade.“We zijn wel heel erg zwaar onder de indruk geraakt van hoe narcolepsie een mensenleven kan raken. Het gaat om jonge kinderen die eigenlijk qua ontwikkeling helemaal geen kans hebben en waarvan de ouders op een ongelooflijke manier moeten vechten om de boel binnen de ramen te houden. Heel naar”, zegt Beer. 

Twijfels over vaccinatie

Ook Seba Tuinier is blij met de plannen tot schikking van de regering. Haar dochter Lois van 11 ontwikkelde ook narcolepsie, na ingeënt te zijn voor Mexicaanse griep. "We zijn wel blij mee met dit nieuws, ondanks dat de overheid zegt: het is een schikking en we geven niet toe dat het een fout is geweest. Dat vind ik wel jammer." 

Nu er met spoed tegen meningokokken moet worden gevaccineerd, roept dat bij Tuinier veel twijfel op. "Ik vind het wel eng worden, want wat spuiten we onze kinderen in? Dat Lois' narcolepsie waarschijnlijk is ontstaan door de Mexicaanse griepprik is balen, maar dat is natuurlijk niet bewezen." Ze weet niet zeker of ze haar twee kinderen tegen de meningokokken wil laten inenten. "We zijn er nog niet uit."

Verband vaccinatie en narcolepsie

In 2011 kwamen in Scandinavië de eerste geluiden naar buiten dat opvallend veel kinderen de slaapziekte narcolepsie kregen. Zij waren ook ingeënt tegen de Mexicaanse griep met het middel Pandemrix van fabrikant GlaxoSmithKline. Het is hetzelfde vaccin dat bij de Nederlandse kinderen is gebruikt.

EenVandaag ging naar Finland en sprak daar Markku Partinen, directeur van een Slaapkliniek in Helsinki. Hij is overtuigd van het verband tussen de prik en de ziekte. Partinen in EenVandaag: “De connectie met de vaccinatie is zeker. Geen twijfel mogelijk. Sinds 2010 zien we meer dan 10 maal zoveel kinderen met narcolepsie.” 

De Scandinavische overheden komen snel over de brug en betalen de ouders schadevergoeding. Een Nederlandse vader in Finland vertelde destijds: “Met mijn dochter gaat het nu stukken beter. Zij neemt medicijnen die haar narcolepsie in toom houden. De Finse overheid betaalt voor de medicijnen en betaalt ook een kleine compensatie aan de betrokken families.”

Pandemrix wordt niet meer gebruikt

Agnes Kant van het Bijwerkingeninstituut Lareb benadrukt dat het Pandemrix-vaccin niet meer wordt gebruikt. “Het wordt echt niet meer gebruikt en het jaarlijkse griepvaccin is ook zeker niet hetzelfde”, zegt Kant. Volgens Kant is het Pandemrix-vaccin ook het enige vaccin waarbij Lareb tot uit analyses heeft kunnen uitwijzen dat er een verband is met narcolepsie. 

Het bedrag voor de schadevergoeding wordt in 2019 beschikbaar gesteld. De overheid erkent geen aansprakelijkheid. 

Minister Agema van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) kondigt aan 165 miljoen euro te bezuinigen op wijkverpleegkundige zorg. Maar volgens de branche komt daarmee de wijkzorg onder verdere druk te staan.

Je kunt er van alles van betalen - zoals salarissen of opleidingen voor mensen in de wijkverpleging - maar omdat er onvoldoende personeel is, wordt een bedrag van 165 miljoen euro al jaren niet 'opgemaakt' door de wijkzorg. Nu zorgminister Agema op zoek is naar geld om een eerdere bezuiniging op de ziekenhuiszorg ongedaan te maken, is ze uitgekomen bij de wijkzorg. Maar of dit verstandig is daar wordt verschillend over gedacht.

Verpleegkundigen sluitpost

Volgens vakbond Nu'91 zijn wijkverpleegkundigen hiervan de dupe. Voorzitter van de vakbond Femke Merel van Kooten zegt: "De minister draait een eerdere bezuiniging op verpleegkundigen in ziekenhuizen terug, maar legt nu de rekening neer bij zorgprofessionals in de wijk. Hiermee worden verpleegkundigen opnieuw de sluitpost van de begroting en verlegt ze het probleem."

Wat Van Kooten zegt, klopt: minister Agema wil namelijk per se een eerder aangekondigde bezuiniging op opleidingen van verpleegkundig personeel in de ziekenhuizen terugdraaien. En inderdaad gaat de oplossing ten koste van opleidingen voor wijkverpleegkundig personeel, waar deze 165 miljoen voor bedoeld is.

'Veel mensen zijn boos'

Van Kooten gaat verder: "De minister heeft gezegd dat ze niet weer een nieuwe groep in de zorg boos wil maken, maar ik denk dat dat niet gelukt is, dat er veel mensen boos zijn."

"In het recente akkoord over de zorg is juist afgesproken om dit geld wel te besteden aan wijkzorg en ook echt uit te geven, dat het geld dat op de plank blijft liggen komt bij de mensen in de wijkverpleging en ten goede komt aan de mensen die zorg krijgen", legt ze uit.

'Spoedeisende Hulp loopt vol'

Het ministerie van VWS zegt dat het schrappen van de 165 miljoen kan omdat het bedrag al jaren blijft liggen. Het is speciaal bestemd voor wijkzorg, specifiek voor het opleiden van wijkverpleegkundigen, maar wordt niet opgemaakt. De minister laat bij Nu.nl weten dat dat vooral te maken heeft met personeelstekort.

Maar dat betekent volgens Nu'91 niet dat je het zomaar kunt schrappen. "Ook onder minister De Jonge werd al gezegd: het geld blijft liggen want er is te weinig personeel om het aan uit te geven. Maar in het zorgakkoord dat pas is gesloten was juist afgesproken dat het eindelijk uitgegeven zou worden. En dat is ook belangrijk want je krijgt met dat geld betere wijkverpleegkundigen en meer valpreventietraining voor ouderen. Dat moet je gewoon gaan doen, anders loopt ook de Spoedeisende Hulp vol."

'Wereld op zijn kop'

Niet iedereen is tegen het plan, zo steunt zorgondernemer Jos de Blok het wel. Hij is voor minister Agema dan ook een sparringspartner geweest. Volgens De Blok is het heel goed mogelijk om dezelfde zorg te leveren met minder uren en laat zijn bedrijf Buurtzorg dat al jaren zien. Buurtzorg gaat uit van zelfstandig werkende teams van verpleegkundigen en ziekenverzorgenden en weinig managers.

Maar zo'n organisatievorm is niet overal mogelijk, zegt voorzitter Van Kooten. Ze benadrukt: "Al jaren stellen we vast dat salarissen in de wijkverpleging flink achterlopen op vergelijkbare publieke sectoren. Zorgprofessionals in de wijk verdienen beter, maar krijgen minder. En nu beweert de minister dat er geld over zou zijn. Dat is de wereld op zijn kop."

Een meerderheid van de Tweede Kamer stemde gisteren tegen een verbod op vochtige doekjes met kunststof erin. Volgens tegenstanders van de motie is het te kort door de bocht om te zeggen dat ze verstoppingen veroorzaken. Afvalwaterbedrijven beweren anders.

Doekjes met plastic erin zijn niet of nauwelijks afbreekbaar en zorgen daarmee voor problemen in het riool. Staatssecretaris Chris Jansen van Infrastructuur en Waterstaat wil daarom een Europees verbod op vochtige doekjes met plastic.

Vochtig toiletpapier geen probleem

"Van vochtig toiletpapier is al Europees bepaald dat het geen plastics mag bevatten", vertelt directeur bij Stichting Rioned Hilde Niezen. Maar het probleem zit juist in andersoortige vochtige doekjes, weet zij.

Voor andere witte wegwerpdoekjes, zoals babydoekjes en schoonmaakdoekjes, zijn die regels er niet. Mensen spoelen juist ook deze doekjes door het toilet. En het zijn deze doekjes die voor verstopping zorgen.

Handmatig verwijderen

"Tussen alle rioolbuizen zitten gemalen, een soort pompen. Die doekjes blijven daarin hangen. Ze vormen een soort klont, een prop. Die moet er handmatig uitgetrokken worden", licht Niezen toe. "Dat is niet alleen een vies klusje, het kost ook een hoop geld."

Rioned becijfert de jaarlijkse kosten daarvan op 26 miljoen euro per jaar. "En dat zijn alleen nog maar de kosten van het verhelpen van storingen door vochtige doekjes in de pompen." De doekjes die wel door de pompen heen komen, moeten ook nog uit het water gezuiverd worden bij de afvalwaterzuiveringsbedrijven. Daar komen ook kosten bij kijken.

Helft van de verstoppingen

De Unie van Waterschappen hield een enquête onder gemeenten en waterschappen om het probleem met de vochtige doekjes te inventariseren. "Gemiddeld genomen wordt ruim 50 procent van de verstoppingen bij pompen veroorzaakt door vochtige doekjes", vertelt Michael Bentvelsen. Ze schatten de kosten op 17 tot 28 miljoen euro per jaar.

En volgens Van Bentvelsen klopt er nog meer niet aan de motie. PVV en VVD stellen namelijk dat Nederland met een verbod strenger zou zijn dan Europese wetgeving, "maar de minister pleit voor een Europees verbod. Dus dat is helemaal niet aan de orde. Andere Europese landen kampen namelijk met dezelfde problemen in het riool."

Niet zaligmakend

Wouter van Aggelen is directeur bij Remondis, dat onder andere afvalwaterbeheer doet. Hij beaamt dat vochtige doekjes veelal het probleem zijn bij verstoppingen. "Maar," waarschuwt hij, "een verbod op doekjes met plastic erin gaat niet alles oplossen."

De varianten zonder plastics erin lossen wellicht wel op in water, maar ook niet meteen. "Dat duurt soms wel een week. In die tijd kunnen ze nog steeds voor verstoppingen zorgen. Het is vooral belangrijk dat mensen deze doekjes gewoon niet meer door het toilet spoelen." Desalniettemin ziet Van Aggelen wel heil in het verbod.