In 2024 is een recordaantal van 540 anonieme meldingen binnengekomen over illegaal vuurwerk. Dat blijkt uit cijfers van Meld Misdaad Anoniem die in handen zijn van EenVandaag. "Door de vele explosies hebben mensen door dat cobra's heel gevaarlijk zijn."

Nooit eerder kreeg Meld Misdaad Anoniem dus zoveel meldingen binnen over illegaal vuurwerk als dit jaar. De anonieme tips bij de meldlijn hebben allemaal te maken met de opslag, transport en handel van bijvoorbeeld illegale cobra's, shells en mortierbommen.

Angst voor ontploffingen

Er zijn meerdere redenen waarom mensen anoniem contact opnemen over de opslag en handel van illegaal vuurwerk. Steeds vaker hebben mensen zorgen over de veiligheid in hun buurt. De angst voor ontploffingen is groot, legt woordvoerder Marc Janssen van Meld Misdaad Anoniem uit. "Melders zijn angstiger geworden. Zo wordt er vaker gesproken over 'bommen'."

Afgelopen weekend nog vond de politie in Deventer na een anonieme tip 60 kilo 'extreem gevaarlijk illegaal' vuurwerk in een flat. Het ging onder meer om lawinepijlen en dozen vol met gevaarlijke shells. Een 27-jarige man is aangehouden.

'Het is echt levensgevaarlijk'

"Dit soort vuurwerk wil je echt niet in een woonwijk hebben. Het is echt levensgevaarlijk. Een woning is geen opslagplaats voor verboden vuurwerk", zegt agent Sven Zomerhuis over de vondst in Deventer. Het is al de tweede keer dit jaar dat de politie zwaar vuurwerk in een woning in de Overijsselse stad heeft ontdekt.

Een maand geleden werd 650 kilo in een huis gevonden, afgelopen weekend was de vondst dus wat minder groot. "Maar zeker net zo gevaarlijk", waarschuwt Zomerhuis. "Want 60 kilo kan er ook toe leiden dat er een gigantische explosie plaatsvindt. We kennen de beelden inmiddels allemaal. Dit soort vuurwerk, dat is niet meer leuk. En dat moeten we ook niet meer willen."

Ogen en oren in de wijk

De politieagent is erg blij met de hulp van burgers. "Zij zijn toch zeker onze ogen en oren in de wijk. Die zijn zeer waardevol voor ons", benadrukt hij. "Dus wij willen burgers ook vooral oproepen tijdens de komende jaarwisseling, dat als zij het vermoeden van verboden zwaar vuurwerk hebben ergens in de wijk, om dat vooral te melden."

"En ik wil daarbij vermelden dat we niet zomaar bij elke melding naar binnen gaan in de woning", gaat Zomerhuis verder. "Het wordt altijd wel goed uitgezocht om te kijken of we de juiste woning hebben waar we naar binnen gaan."

'Niet meer als onschuldig gezien'

Veel melders geven aan dat ze illegaal knalvuurwerk als cobra's niet meer als onschuldig te zien, zegt Janssen. "We horen opmerkingen als: 'Het is niet meer het normale vuurwerk van vroeger.' Waar mensen dergelijk vuurwerk voorheen nog onschuldig achtten, kiezen ze er nu vaker voor om wel een melding te doen. Dat zien we ook concreet terug in de cijfers."

In totaal heeft de politie dit jaar tot nu toe 93.741 kilo aan illegaal zwaar vuurwerk en explosieven in beslag genomen, blijkt uit cijfers van de Vuurwerkbarometer van het Openbaar Ministerie. Dat is fors meer dan een jaar geleden: in 2023 ging het in totaal nog om bijna 79.000 kilo.

Impact van explosies

In heel Nederland waren er dit jaar ruim 1.100 aanslagen met explosieven. De daders gebruiken daarbij meestal illegaal knalvuurwerk in combinatie met brandbare middelen. Dieptepunt was de aanslag op een bruidsmodezaak aan de Tarwekamp in Den Haag begin deze maand. Zes onschuldige bewoners kwamen om het leven bij die explosie.

"We zien dit jaar in de media veel aandacht voor het gebruik van bijvoorbeeld cobra's bij de vele explosies", vertelt Janssen van Meld Misdaad Anoniem. "Dit soort grote incidenten met explosies, bijvoorbeeld die in Den Haag of die op een woning in Purmerend, maakten de impact van dit soort explosieven voor veel mensen heel inzichtelijk."

Forse toename meldingen

Dat is volgens de woordvoerder ook terug te zien in het aantal anonieme meldingen over illegaal vuurwerk. Dit jaar zijn dat er, met nog 2 dagen tot de jaarwisseling te gaan, dus al 540. Dat is veel meer dan de 445 meldingen die vorig jaar binnenkwamen. In 2020, het eerste coronajaar, kwamen er ook veel tips binnen bij Meld Misdaad Anoniem: in totaal 506.

"Die jaarwisseling was er een landelijk vuurwerkverbod om extra druk op de zorg en handhaving van de openbare orde te voorkomen tijdens de coronapandemie", blikt Janssen terug. "Daardoor was de handel van illegaal vuurwerk in die periode veel zichtbaarder en dat zorgde toen voor een forse stijging van het aantal meldingen."

'Hele blok de lucht in'

Meld Misdaad Anoniem krijgt overigens het hele jaar door meldingen binnen over illegaal vuurwerk. Net als over andere criminele activiteiten die kunnen leiden tot explosies, zoals de productie van harddrugs. Zo was er eind januari de zware explosie aan de Rotterdamse Schammenkamp die drie mensen het leven kostte. "Die liet op tragische wijze de risico's van drugsproductie zien", zegt Janssen over de bredere impact van dit soort incidenten.

"We zagen dat direct terug in de meldingen: mensen waren enorm geschrokken van de grote gevolgen en dat leidde tot fors meer meldingen", vertelt de woordvoerder. De schrik zit er volgens hem goed in. Janssen noemt een recente anonieme melder als voorbeeld: "Die zei: 'Je leest momenteel zoveel over explosies door cobra's en hier vlakbij ligt de hele schuur vol. En dan lopen ze ook nog met een brandend shaggie op de lip naar binnen. Als dat misgaat vliegt het hele blok de lucht in.'"

Uitgeprocedeerde asielzoekers zouden de Europese Unie echt moeten verlaten: dat is de inzet van nieuwe plannen van de Europese Commissie. Maar hoogleraar migratie Arjen Leerkes is kritisch. "Voor een deel gaat het ook om beeldvorming."

Waarom krijgt de een na een schokkende gebeurtenis posttraumatische stress en de ander niet? Radboud Universiteit deed hier samen met de Nationale Politie onderzoek naar.

Mishandeling, een zwaar ongeval of oorlog, dit zijn enkele voorbeelden van situaties die kunnen leiden tot een posttraumatisch stresssyndroom (PTSS). In Nederland krijgen jaarlijks 400.000 mensen de diagnose. Maar de een is hier gevoeliger voor dan de ander, blijkt uit onderzoek van de Radboud Universiteit Nijmegen.

Uniek onderzoek naar PTSS

Aan het onderzoek van de universiteit deden ruim 200 beginnende agenten mee. Volgens neurowetenschapper en een van de onderzoekers van de studie Linda De Voogd is dit uniek. "Er zijn weinig onderzoeken gedaan waarbij de deelnemers nog geen dingen hebben meegemaakt of geen PTSS-klachten hebben", vertelt ze.

En voor een goede meting moet je er juist bij zijn voordat iemand een traumatische ervaring meemaakt, weet de onderzoeker. "Ook richtten vorige studies zich vooral op kleinere onderzoeksgroepen en militairen."

Wel of niet schieten

Tijdens het onderzoek moesten de agenten onder een MRI-scan een schietopdracht doen. "Om de spanning op te bouwen moesten de deelnemers een poppetje in de gaten houden. Het poppetje kon een geweer of een telefoon uit zijn zak pakken", gaat De Voogd verder. En op basis daarvan moesten de agenten een keuze maken: wel of niet schieten.

"Bij het pakken van het geweer, moesten de agenten op het poppetje schieten. Bij het pakken van de telefoon, moeten ze niks doen. Dat was dan de veilige situatie," vertelt De Voogd. "Bij een foute keuze kregen de agenten een elektrisch schokje. De schok doet niet echt pijn, maar het is wel vervelend. Er stond dus wel iets op het spel."

Actieve amygdala

Het uitvoeren van de oefening stimuleert hersenactiviteit, vooral in de amygdala. "Dat is een gebied in de hersenen dat betrokken is bij het verwerken van informatie en het detecteren van dreiging", legt De Voogd uit.

Anderhalf jaar na de MRI-scan moesten de onderzochte agenten terugkomen naar de universiteit. "Uit de studie blijkt dat agenten met een hyperactieve amygdala vaker kampen met de symptomen die passen bij PTSS", vertelt De Voogd. "Mensen met een actievere amygdala hebben dus meer kans op het ontwikkelen van PTSS na het meemaken van trauma."

Nachtmerries en overprikkeld

Voormalig politieagent Maaike Zegers heeft te maken gehad met zo'n trauma. "Tijdens mijn werk kreeg ik steeds vaker een onveilig gevoel en wilde ik niet terug naar bepaalde plekken", vertelt ze.

"In het begin dacht ik: dat is logisch en dit hoort nou eenmaal bij mijn baan. PTSS was ook geen onderwerp dat destijds bij de politie besproken werd. Maar mijn klachten gingen van kwaad tot erger: nachtmerries, overprikkeld en een extreem kort lontje. Na enige tijd kwam ik thuis te zitten en startte ik met intensieve traumaverwerking."

'Donkere wolk ging weg'

"Inmiddels gaat het mentaal goed met mij en ik werk niet meer bij de politie", vertelt ze. Ze schreef een paar jaar geleden het boek 'Een kast vol', om families te helpen om met PTSS om te gaan. "Juist door het woord 'PTSS' in huis te halen, ging de donkere wolk weg. Dat was verhelderend."

Zegers was geen onderdeel van het onderzoek van de Radboud Universiteit, maar juicht dit soort studies erg toe. "Als ik van tevoren had geweten dat ik misschien een hoger risico had op PTSS, dan had ik nog steeds het vak gekozen. Ik heb bij de politie ook een hele fijne tijd gehad."

Eén stukje in een grote puzzel

Met de studie probeert de onderzoeker preventief te kijken naar PTSS en mensen zoals Maaike Zegers te helpen.

"Met dit onderzoek zijn er wellicht mogelijkheden om beter om te gaan met trauma of aversieve gebeurtenissen. In de hoop om de kans op PTSS te verkleinen, ook voor andere beroepen buiten de politie,'' zegt De Voogd. "Maar de studie is slechts één stukje in een grote puzzel."