Komt de tandarts terug in het basispakket? Het zou zomaar kunnen gebeuren. In de nieuwe Tweede Kamer is er een meerderheid die wil dat tandartszorg weer wordt vergoed.

Tandarts Mahdi Khalilzada uit Voorburg zou maar wat blij zijn als de tandarts wordt vergoed door de basisverzekering. "Daar strijd ik al jaren voor." Nu komen alleen jongeren tot 18 jaar voor vergoeding in aanmerking.

Basisbehoefte

Uit onderzoek van EenVandaag en Dokters van de wereld eerder dit jaar blijkt dat zo'n 20 procent van de mensen de tandarts mijdt vanwege de kosten ervan. Tandarts Khalilzada heeft juist daarom een jaarlijkse traditie tijdens de ramadan. Dan behandelt hij mensen gratis in zijn tandartsstoel.

En dan komt hij mensen met grote problemen tegen, vertelt hij. "Grote ontstekingen, verhalen dat ze om de 2 maanden antibiotica krijgen, of dagelijks ibuprofen moeten innemen. Dat leidt op de lange termijn tot meer gezondheidsklachten."

'Geen luxe'

"Ik ben er hartstikke blij mee dat een meerderheid voor vergoeden vanuit de basisverzekering is. Het lijkt erop dat de politiek eindelijk gehoor geeft aan wat wij al lang vragen", zegt hij.

Het is een basisbehoefte, iedereen heeft recht op een goede gezondheid van de mond. En iedereen heeft het nodig. Het is geen luxe. Als je pijn hebt en niet naar de tandarts kan, is dat verschrikkelijk."

Van gaatjes vullen tot wortelkanaalbehandeling

De partijen in de Tweede Kamer die voor zijn, verschillen van mening over de invulling van het vergoeden van de mondzorg. De PVV, ChristenUnie en Volt pleiten voor het gratis maken van controles, gaatjes vullen en tandsteen verwijderen. De SP wil ook wortelkanaalbehandelingen gratis maken. GroenLinks-PvdA wil alleen een gratis jaarlijkse controle.

Wat Khalilzada betreft komt een tweejaarlijkse controleafspraak in het basispakket. Net als het schoonmaken van het gebit en vulling. "Daarmee voorkom je de grote problemen. Als je bijvoorbeeld te lang niet komt en een klein gaatje wordt een groot gaatje leidt dat tot een wortelkanaalbehandeling en dat zit je met nog veel hogere kosten."

Premie omhoog

Hoeveel de tandarts in het basispakket zal gaan kosten, is nog niet duidelijk. "De premie zal onherroepelijk omhoog gaan", zegt gezondheidszorgeconoom Martien Bouwmans. "De tandarts onderbrengen in het basispakket is een goede manier voor de mensen die eronder lijden dat het nu niet vergoed wordt. Zo krijg je mensen weer naar de tandarts."

Het is volgens Bouwmans ook goed denkbaar dat met preventieve behandelingen juist kosten bespaard worden. "Uiteindelijk is het aan de politiek om af te wegen of de premie voor dit doel iets mag stijgen en of alles vergoed wordt of delen van de behandeling." Dat daardoor mensen die het best zelf kunnen betalen ook een vergoeding krijgen, vindt Bouwmans geen probleem. "It's all in the game."

Geen voorstander

Voorzitter Hans de Vries van de beroepsvereniging van tandartsen KNMT is geen voorstander van het vergoeden van de tandarts voor iedereen. "We weten dat 80 procent van de patiënten sinds jaar en dag de tandarts bezoekt. Er is inderdaad een groep die niet gaat, maar die is altijd groot geweest."

De Vries denkt niet dat die mensen wel zullen gaan als de tandarts in het basispakket komt. Hij heeft een ander voorstel: "We moeten toe naar levensloopbestendige tandartszorg. Wij willen de tandarts in het pakket voor de groep van 0 tot 25 en op latere leeftijd voor ouderen van 75-plus."

Handreiking voor financieel kwetsbaren

De voorzitter erkent dat er mensen zijn die de tandarts niet kunnen betalen. Maar, zegt hij: "Voor de financieel kwetsbaren hebben we een handreiking gedaan aan de minister."

Daarin staat dat financieel kwetsbare Nederlanders aanspraak moeten kunnen maken op noodzakelijke en acute mondzorg via bestaande regelingen, zoals bijzondere bijstand en minimaregelingen.

Videobeelden laten een opmerkelijk beeld zien bij het steekincident in het centrum van Amsterdam gistermiddag. Een burger overmeestert de verdachte en draagt hem ogenschijnlijk rustig over aan de politie. Is dat uitzonderlijk? "Ging heel efficiënt."

We leggen de video voor aan hoogleraar criminologie Marie Lindegaard van de Universiteit van Amsterdam.

Burger die ingreep, wist wat hij deed

"Wat mij heel erg opvalt aan de video van het burgerarrest in Amsterdam, is dat de omstander die de verdachte heeft gepakt zich behoorlijk professioneel gedraagt. Hij is een stuk handiger dan wat ik ooit gezien heb op camerabeelden van dit soort incidenten. De manier waarop hij op die dader gaat zitten en dan met één hand nog iets pakt. Dat geeft mij het idee: dit is wel iemand met professionele skills", vertelt Lindegaard.

De hoogleraar gaat verder: "Wat mij ook opvalt is het moment dat de politie aankomt. Wat omstanders op dat moment meestal doen is alles heel snel aan de politie overdragen, hier zie je dat politie en deze burger samenwerken. Dat geeft mij de indruk dat ook de politie ziet dat deze burger dit heel efficiënt doet en weet wat hij doet."

Cirkel van omstanders

Volgens Lindegaard is ook de manier waarop andere omstanders zich opstellen kenmerkend voor een serieus incident waar geweld bij komt.

"Er staan heel veel mensen omheen. Er is een vrouw die de burger die op de verdachte zit even aantikt, mensen vragen die burger dingen. Het is typisch voor zo'n situatie dat omstanders een cirkel eromheen vormen."

Gevoel van veiligheid

Dat contact zoeken tussen omstanders is een manier om met trauma om te gaan, proberen je veilig te voelen. Het is ook een manier om de burger die de verdachte beet heeft het gevoel te geven dat hij niet alleen staat, legt Lindegaard uit.

Meestal is het zo dat drie tot vier mensen gaan samenwerken en deze man doet het in de video alleen. Ook dat geeft volgens haar weer een aanwijzing dat deze burger professioneel overkomt.

Sociale banden

We weten inmiddels dat de burger die de verdachte overmeesterde een toerist was net als de meeste slachtoffers, is dat relevant?

"Ja", zegt Lindegaard. "Je ziet meestal dat mensen die een band voelen met de mensen die betrokken zijn in het incident eerder tot actie overgaan. Er waren veel toeristen op straat, dat soort sociale banden lokt omstander-ingrijpen uit. Dat geldt trouwens ook voor sociale banden tussen dader en burger."

Ingrijpen bij urgentie

Interessant is ook wanneer iemand tot actie overgaat. "Als er een wapen wordt gebruikt dan zien we dat omstanders iets later ingrijpen en terughoudender zijn. Het was in Amsterdam redelijk laat dat er iets werd gedaan door die burger en dat past bij dit soort incidenten", vertelt Lindegaard.

In het algemeen zie je dat omstanders bij vechtpartijen of ruzies meestal ingrijpen op het moment dat duidelijk wordt dat het niet een gewone ruzie is, dat is het moment waarop omstanders iets gaan doen, ziet de hoogleraar. "Je zou natuurlijk ook kunnen denken: dat is het moment waarop het ingewikkeld wordt dus; liever niet. Maar dat is niet zo. Als de urgentie wordt gevoeld dan grijpen mensen vaak in."

Omstander-effect

Hoe zit het met het omstander-effect? Vanuit de psychologie is dat vaak uitgelegd als een situatie waar mensen gezamenlijk kijken naar een noodsituatie maar niets doen.

"Het omstander-effect is vooral een laboratorium fenomeen. Het is niet in het echte leven aangetoond voor een situatie waar geweld of agressie in het spel is, omdat je daar geen proefpersonen aan mag blootstellen. Wij zien steeds: als het geen noodgeval is dan gaan mensen niks doen, maar als het nodig is dan doen mensen iets."

Persoonlijke kenmerken

Is er iets bekend over wat voor type mensen er ingrijpt in zo'n situatie?

"Weinig. Het gebeurt best wel vaak maar is niet goed onderzocht. Het wordt vaak niet opgenomen in de politiestatistiek, er is weinig informatie over die mensen", sluit Lindegaard af.

Britse toerist overmeesterde verdachte 'vanuit instinct'

De Amsterdamse burgemeester Halsema heeft de man die de verdachte overmeesterde een heldenspeld overhandigd.

Zij zegt over de man: "Hij heeft een geweldig instinct aan de dag gelegd. Je weet het natuurlijk niet wat de verdachte van plan was, wat er nog had kunnen volgen, maar je kunt niets uitsluiten. Deze man heeft in een split second een beslissing genomen, die echt uitzonderlijk is en waarvoor heel veel waardering moet zijn."