Meer huizen én meer groen: gemeenten moeten het voor elkaar krijgen, maar dat is niet makkelijk

Nederland moet de komende jaren honderdduizenden woningen bouwen om de woningnood aan te pakken. Tegelijkertijd mag er in gemeenten geen enkel stuk groen verdwijnen. Dat blijkt een flinke uitdaging. "Er is steeds minder groen, maar wel meer verstening."

Tot 2030 mag er volgens de Europese Natuurherstelwet geen nettoverlies van groen zijn in Europese gemeenten. Maar Nederland lijkt deze doelstelling niet te halen.

Daling van groen

Gemiddeld daalt de hoeveelheid openbaar groen per woning in ons land zelfs met 24 procent, blijkt uit onderzoek van ingenieursbureau SWECO en milieuorganisatie Natuur en Milieu.

Het is dus een enorme uitdaging voor gemeenten om te zorgen voor voldoende groen. En dat heeft onder andere te maken met de huizen die moeten worden gebouwd om woningnood tegen te gaan.

'Stad in een park'

In Breda draait alles om groen, daar willen ze in 2030 'een stad in een park' zijn. Wethouder Peter Bakker benadrukt het belang van groen in de stad: "In een gezonde leefomgeving is er veel groen nodig, want dat draagt bij aan je gezondheid en geluk. Dat vinden we belangrijk voor onze Bredanaars."

Om deze visie waar te maken geeft Breda bij elk nieuw project in de stad prioriteit aan groen. "Bij nieuwe ontwikkelingen moet 25 tot 30 procent van de ruimte groen worden ingericht. Door dit als eis te stellen stimuleren we projectontwikkelaars om groene plannen te maken", vertelt Bakker.

Combineren van verschillende projecten

De gemeente Breda probeert de hoge kosten voor groen te verdelen door slim met de budgetten om te gaan en onderlinge samenwerking tussen verschillende afdelingen te stimuleren. "We combineren groenprojecten bijvoorbeeld met het vernieuwen van riolering of wegen. Als de straat al open ligt, ontstaat er ook ruimte om die weg anders in te richten."

Maar ook Bakker voelt de financiële uitdagingen. "We hebben gespaard voor het project 'stad in een park', maar voor het onderhoud van bomen in de stad is er onvoldoende geld. En in 2026 komen er weer grote bezuinigingen vanuit het Rijk. Daar maak ik me grote zorgen over."

Woningopgave

"De rijksoverheid stelt strenge doelen voor wonen, klimaatadaptatie, biodiversiteit en waterbeheer, maar laat de praktische invulling en kosten bij de gemeenten." Dat zorgt voor flinke uitdagingen binnen de gemeente, geeft Bakker aan.

"We begrijpen dat het Rijk vasthoudt aan de woningopgave. Wij willen ook genoeg woningen voor de nieuwe generatie, maar daarbij moet ook voldoende groen zijn. Denk aan iets simpels als het toevoegen van een vogelnestkastje of meer eisen voor het bouwen, zodat we een goede buur zijn voor natuur, huismus en vleermuizen", zegt Bakker.

Grote tekorten

In de gemeente Renkum, die bekend staat om haar groene omgeving, heeft wethouder Joa Maouche steeds meer moeite met het beheer en onderhoud van het groen. "We komen nu incidenteel 250.000 euro tekort voor het vervangen van bomen. We hebben hier echt een probleem."

Er staan veel grote oude bomen in zijn gemeente die plaats moeten maken voor kleinere exemplaren, maar die geven pas na tientallen jaren dezelfde hoeveelheid blad. Onder andere hierdoor is de hoeveelheid groen in de periode van 2016 tot 2021 met 15 tot 20 procent gedaald in de gemeente. "Het is een forse daling, die leidt tot minder schaduw, biodiversiteit en verkoeling", vertelt Maouche.

Bouwen en groen

Dat minister Mona Keijzer onlangs op de woontop prioriteit gaf aan woningen bouwen en duurzame maatregelen losliet, maakt voor Maouche het probleem niet kleiner. "Het stoort mij dat er een valse tegenstelling wordt gemaakt", zegt hij.

De wethouder benadrukt dat het Rijk ook de groenopgave met beide handen moet aanpakken. "Het is belangrijk om woningen te bouwen, maar ook om tegelijkertijd de omgeving groen te houden. Dat kan en móet naast elkaar bestaan, want het Rijk moet ervoor zorgen dat het oplossen van het ene probleem geen nieuwe crisis veroorzaakt."

'Een probleem van ons allemaal'

"Het is mogelijk om een groene gemeente te zijn en betaalbaar te bouwen. Wij realiseren dat elke dag. Maar het is wel erg belangrijk dat de rijksoverheid beide opgaven tegelijk aanpakt", vindt hij.

De verantwoordelijkheid van vergroening ligt nu bij de gemeenten. "We moeten meer doen met minder geld. En dan zie je dat groen een slachtoffer is. Je kunt wel zeggen 'dit is een probleem van gemeenten', maar dit is een probleem van ons allemaal."

'Vergroening is geen luxe'

Joeri Meliefste ziet de worsteling bij gemeenten. Hij deed als expert stedelijk groen het onderzoek naar verstening bij ingenieursbureau SWECO. "We worden ons steeds bewuster van het belang van groen, maar toch gaat het achteruit."

Hij noemt een aantal eenvoudige aanpassingen in de leefomgeving die zorgen voor meer groen. "Brede stoepen kunnen deels worden vervangen door groenstroken en plantvakken. Stenen parkeerplaatsen vervangen door grasdoorlatende tegels, maakt het multifunctioneel en draagt bij aan vergroening. Groen is geen luxe, maar een noodzaak", zegt Meliefste.

Groen belangrijk voor de gezondheid

Nu wordt groen vaak weggehaald om ruimte te creëren in wijken, voor bijvoorbeeld parkeerplekken en transformatorhuisjes. "Het is niet erg dat het groen op sommige plekken wordt weggehaald, maar dat wordt niet op een andere plek gecompenseerd."

En juist dat is niet goed, merkt Meliefste op. "Het is heel belangrijk om genoeg groen in ieders woon- en werkomgeving te hebben. Te weinig groen is gewoon echt slecht voor de gezondheid. Stenen worden heet en na stortbuien kan het water niet weg, we zouden eigenlijk vandaag al moeten beginnen met vergroening."