radio LIVE tv LIVE
meer NPO start

Meer giftige zware metalen komen in grondwater dan gedacht door 'staalslakken': 'Het maakt al het leven kapot'

Meer giftige zware metalen komen in grondwater dan gedacht door 'staalslakken': 'Het maakt al het leven kapot'
Afvalberg in Eerbeek met zo'n 200.000 ton staalslakken
Bron: EenVandaag

De wet- en regelgeving voor het grootschalig gebruik van staalslakken - een restproduct van staalproductie - schiet tekort. Het gebruik is schadelijk voor mens en milieu en nodigt volgens experts ook uit tot 'illegale en duistere praktijken'.

Door het gebruik van het restproduct in onder andere wegenbouw spoelen er veel meer giftige zware metalen uit richting het grondwater dan altijd werd gedacht. Dat blijkt uit onderzoek van het RIVM in opdracht van de Inspectie Leefomgeving en Transport (ILT). Dat komt onder meer, omdat er veel meer gebruikt wordt dan waar rekening is gehouden in de regelgeving.

Staalslakken?

Staalslakken zijn een restproduct uit de staalindustrie - in Nederland voornamelijk afkomstig van Tata Steel. Ze zien eruit als een soort grote grijze stenen en worden gebruikt voor onder andere het bouwen van wegen en geluidswallen. Daarmee wordt het afval gerecycled

Het gebruik van staalslakken wordt volgens de ILT zelfs aangemoedigd. Aannemers krijgen volgens de inspectie namelijk geld toe voor het gebruik van staalslakken, terwijl een alternatief voor staalslakken (zand of grind) gewoon geld kost. Daardoor wordt er soms meer gebruikt dan nodig.

Het probleem

En dan het probleem: als deze staalslakken in contact komen water, bijvoorbeeld regen of grondwater, komen 'vrijwel alle denkbare metalen' vrij, blijkt uit de studie van het RIVM. En dat heeft schadelijke gevolgen voor mens en milieu. Het kan vissterfte en afsterven van water- en bodemleven tot gevolg hebben.

Daarbij vermoedt het RIVM dat staalslakken de oorzaak zijn van klachten bij omwonenden, zoals bloedneuzen, brandwonden en irritatie van de huid. De huidige regelgeving kan volgens de ILT de risico's niet inperken, omdat deze is opgesteld terwijl de gevaren niet bekend waren. De schadelijke effecten vinden ook over een lange periode plaats.

Bekijk ook

Bloedneuzen

Marjolein Hogeboom uit het Gelderse Eerbeek zag de gevolgen in het bosgebied vlak bij haar huis. Van de ene op de andere dag lag er een grote vuilnisberg, eerst alleen met gestort papier, maar dan met 239.000 ton staalslakken. "Ze wilden met de staalslakken de berg stabiliseren voor zonnepanelen, maar ik had er direct een slecht gevoel bij."

Toen Marjolein nog niet precies wist wat er aan de hand was, merkte ze onbewust al de gevaarlijke gevolgen van de afvalberg. "Het was een hele droge zomer, en de vrachtwagens reden die stort hier af en aan. Het stoof op", vertelt ze.

'Maakt al het leven dood'

Ze wandelde er dagelijks en kreeg enorm last van bloedneuzen, voegt Marjolein toe. "Dat vond ik heel gek, want ik had daar nooit last van. Maar toen wist ik nog niet dat het door de staalslakken kwam. Later toen ik het rapport las, zag ik dat je last kon krijgen van bijvoorbeeld bloedneuzen."

Wijzend naar de sloot die om de afvalberg heen ligt, vertelt ze: "Die lag er altijd al. Maar dan groeide er nog iets in. nu niet meer. Het maakt al het leven dood hier."

Bekijk ook

Alleen door bedrijven gemeten

Hoe dat precies zit, weet emeritus hoogleraar Milieuchemie en Toxicologie Jacob de Boer. "Metalen komen overal voor, maar boven bepaalde niveaus worden ze giftig en komt dat in het drinkwater dat wij binnenkrijgen. Vanaf bepaalde marges mogen wij het niet meer hebben. De hoeveelheden van het gebruik van staalslakken is gradueel steeds meer geworden. Dan komt er toch een moment, dat je constateert dat het uit de hand is gelopen."

Het probleem volgens De Boer is dat er te veel bezuinigd is op ambtenaren in het veld. "Er wordt niet meer gemeten, alleen maar door bedrijven. Dat is hier ook het geval. We zijn schoon water, schoon milieu en schone lucht vergeten. We hebben dat allemaal aan de bedrijven overgelaten."

Illegale en duistere praktijken'

De Boer adviseert om staalslakken 'met mate' te gebruiken. "Nu doet men maar wat", zegt hij. "Het gemene van staalslakken is dat je er niet voor hoeft te betalen. Dat vraagt ook om illegale en duistere praktijken."

"Het is aan het kabinet om wetgeving vast te leggen, anders krijgen we er op de lange termijn last van. Je moet het niet aan bedrijven overlaten."

Bekijk ook

ILT maakt zich zorgen

In een reactie laat de ILT weten dat zij zich op basis van het RIVM-rapport 'zorgen maken over de milieu hygiënische kwaliteit'.

"Op dit moment mogen -volgens de wetgeving- staalslakken worden toegepast als een vrij toepasbare bouwstof terwijl er toch schadelijke stoffen uit de staalslakken kunnen vrijkomen. Daarom vindt de ILT het van belang dat de wetgeving nog eens kritisch wordt bekeken om deze schadelijke effecten voor het milieu te beperken."

Bekijk hier onze tv-reportage.

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.

Sociaal contact en mentale uitdaging: in Kerkrade proberen ze dementie te voorkomen met de 'ontmoetingbus'

Sociaal contact en mentale uitdaging: in Kerkrade proberen ze dementie te voorkomen met de 'ontmoetingbus'
Remco van Vliet van Leger des Heils en wethouder Jo Paas van Kerkrade
Bron: EenVandaag

Voor dementie is geen medicijn, maar door je levensstijl aan te passen kan je je hersenen wel actief houden. Een onderdeel daarvan? Sociaal contact. Daarom rijdt in het Limburgs Kerkrade de 'ontmoetingsbus'.

De bus, waar mensen bij elkaar komen om contact te houden, sluit goed aan bij een campagne van Alzheimer Centrum Limburg die gisteren van start ging. Deze campagne, genaamd 'We zijn zelf het
medicijn', moet mensen
bewust maken van de invloed van een gezonde leefstijl op de hersengezondheid.

Gezonde levensstijl

Het initiatief voor de bus
werd opgestart vanuit een vitaliteitsproject van gemeente
Kerkrade, in samenwerking met inwoners en maatschappelijke
partners zoals het Leger des Heils. Remko van Vliet van Leger des Heils vertelt: "Een medicijn is er niet tegen dementie. Wat je wel kunt doen, dat is een gezonde levensstijl nastreven: voldoende bewegen, goede voeding, mentale uitdaging en voldoende interactie."

Dat laatste is waar de 'ontmoetingsbus', omgebouwde SRV-wagen, in het spel komt. Die staat de hele week op zes verschillende locaties in Kerkrade. Mensen komen er bij elkaar onder het genot van een kop koffie en - op z'n Limburgs - een stuk vlaai. "De bedoeling is dat mensen achter de voordeur uitkomen, participeren, meedoen in de maatschappij en het gezellig hebben", vertelt Van Vliet.

'Ze vinden iets hier'

Een vaste ontmoetingsplek - zoals de bus - kan helpen, vertelt hij. Op die manier kunnen ook ouderen die minder mensen om zich heen hebben contact houden met anderen.

"Als ze hier 2 uur zijn, zeggen ze misschien zes zinnen, maar ze komen iedere week terug." Waarom precies, daar kan hij de vinger nog niet op leggen. "Maar ik denk dat ze iets vinden hier, dat ze erbij mogen horen."

info

Dementie in Nederland

In Nederland waren in 2019 114.000 gevallen van dementie bekend bij de huisarts, deze mensen hebben dus een diagnose. Op basis van bevolkingsonderzoek hadden er naar schatting 290.000 mensen dementie in 2021.

In de gemeente Kerkrade leefden in 2023 naar schatting 1.000 mensen met dementie. Naar verwachting zal dat in 2050 stijgen met 60 procent, volgens gemeente Kerkrade.

Hoogste ziektekosten

Ook wethouder van Integraal Ouderenbeleid in Kerkrade Jo Paas kent deze cijfers. "Alleen al de kosten van dementie van 2020: 10,6 miljard. De hoogste ziektekosten van alle ziektes van Nederland. En in 2040 komen we 50.000 bedden tekort voor mensen die in een verzorgingstehuis opgenomen moeten worden als gevolg van dementie", somt hij op.

"We hebben geen bedden, het kost veel te veel geld en er is geen medicijn." Dus, is de wethouder van mening, moeten we zelf zorgen dat we fysiek en mentaal in beweging blijven. "We zijn zelf het medicijn", herhaalt hij de naam van de campagne.

Bekijk ook

Extra functie

Naast dat de bus zorgt voor sociaal contact, heeft die ook nog een andere functie. Van Vliet: "Wij ontmoeten allerlei soorten mensen uit de samenleving en als wij merken dat mensen extra zorg nodig hebben, dan weten we ook bij wie we terecht kunnen in de gemeente Kerkrade."

Hij gaat verder: "Dus ja, de bus heeft als eerste functie: komen, zijn en ontmoeten. Maar als we zien en proeven dat er meer nodig is, dan weten we naar wie we ze kunnen doorverwijzen. En daar zijn we heel blij mee." Ook wethouder Paas voelt dit: "We hebben zicht op wat er gebeurt en je krijgt dan ook een gevoel dat je weet: hoe zit het nou in onze maatschappij?"

Meer zicht

Ook wethouder Paas voelt dit: "We hebben zicht op wat er gebeurt en je krijgt dan ook een gevoel dat je weet: hoe zit het nou in onze maatschappij?" Hij is dan ook groot voorstander van de campagne en initiatieven zoals de ontmoetingsbus. "Het moet indalen bij mensen dat ze aan het voorkomen of vertragen van het proces van dementie zelf iets kunnen doen." Zelf is hij 71 en probeert zichzelf mentaal uit te blijven dagen, sluit hij af.

De aftrap van de campagne 'We zijn zelf het medicijn' wordt de komende tijd uitgerold over heel Zuid-Limburg.

Bekijk ook

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.

Eerst Cito, nu de doorstroomtoets: waarom er steeds kritiek is vanuit scholen op de eindtoets

Vier basisscholen die eerder hadden aangekondigd om de verplichte doorstroomtoets niet af te nemen, moeten dat van de staatssecretaris nu alsnog doen. Anders volgen er financiële sancties. De scholen uiten kritiek dat de toets te weinig meet.

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.

Ook interessant