De wet- en regelgeving voor het grootschalig gebruik van staalslakken - een restproduct van staalproductie - schiet tekort. Het gebruik is schadelijk voor mens en milieu en nodigt volgens experts ook uit tot 'illegale en duistere praktijken'.

Door het gebruik van het restproduct in onder andere wegenbouw spoelen er veel meer giftige zware metalen uit richting het grondwater dan altijd werd gedacht. Dat blijkt uit onderzoek van het RIVM in opdracht van de Inspectie Leefomgeving en Transport (ILT). Dat komt onder meer, omdat er veel meer gebruikt wordt dan waar rekening is gehouden in de regelgeving.

Staalslakken?

Staalslakken zijn een restproduct uit de staalindustrie - in Nederland voornamelijk afkomstig van Tata Steel. Ze zien eruit als een soort grote grijze stenen en worden gebruikt voor onder andere het bouwen van wegen en geluidswallen. Daarmee wordt het afval gerecycled

Het gebruik van staalslakken wordt volgens de ILT zelfs aangemoedigd. Aannemers krijgen volgens de inspectie namelijk geld toe voor het gebruik van staalslakken, terwijl een alternatief voor staalslakken (zand of grind) gewoon geld kost. Daardoor wordt er soms meer gebruikt dan nodig.

Het probleem

En dan het probleem: als deze staalslakken in contact komen water, bijvoorbeeld regen of grondwater, komen 'vrijwel alle denkbare metalen' vrij, blijkt uit de studie van het RIVM. En dat heeft schadelijke gevolgen voor mens en milieu. Het kan vissterfte en afsterven van water- en bodemleven tot gevolg hebben.

Daarbij vermoedt het RIVM dat staalslakken de oorzaak zijn van klachten bij omwonenden, zoals bloedneuzen, brandwonden en irritatie van de huid. De huidige regelgeving kan volgens de ILT de risico's niet inperken, omdat deze is opgesteld terwijl de gevaren niet bekend waren. De schadelijke effecten vinden ook over een lange periode plaats.

Bloedneuzen

Marjolein Hogeboom uit het Gelderse Eerbeek zag de gevolgen in het bosgebied vlak bij haar huis. Van de ene op de andere dag lag er een grote vuilnisberg, eerst alleen met gestort papier, maar dan met 239.000 ton staalslakken. "Ze wilden met de staalslakken de berg stabiliseren voor zonnepanelen, maar ik had er direct een slecht gevoel bij."

Toen Marjolein nog niet precies wist wat er aan de hand was, merkte ze onbewust al de gevaarlijke gevolgen van de afvalberg. "Het was een hele droge zomer, en de vrachtwagens reden die stort hier af en aan. Het stoof op", vertelt ze.

'Maakt al het leven dood'

Ze wandelde er dagelijks en kreeg enorm last van bloedneuzen, voegt Marjolein toe. "Dat vond ik heel gek, want ik had daar nooit last van. Maar toen wist ik nog niet dat het door de staalslakken kwam. Later toen ik het rapport las, zag ik dat je last kon krijgen van bijvoorbeeld bloedneuzen."

Wijzend naar de sloot die om de afvalberg heen ligt, vertelt ze: "Die lag er altijd al. Maar dan groeide er nog iets in. nu niet meer. Het maakt al het leven dood hier."

Alleen door bedrijven gemeten

Hoe dat precies zit, weet emeritus hoogleraar Milieuchemie en Toxicologie Jacob de Boer. "Metalen komen overal voor, maar boven bepaalde niveaus worden ze giftig en komt dat in het drinkwater dat wij binnenkrijgen. Vanaf bepaalde marges mogen wij het niet meer hebben. De hoeveelheden van het gebruik van staalslakken is gradueel steeds meer geworden. Dan komt er toch een moment, dat je constateert dat het uit de hand is gelopen."

Het probleem volgens De Boer is dat er te veel bezuinigd is op ambtenaren in het veld. "Er wordt niet meer gemeten, alleen maar door bedrijven. Dat is hier ook het geval. We zijn schoon water, schoon milieu en schone lucht vergeten. We hebben dat allemaal aan de bedrijven overgelaten."

Illegale en duistere praktijken'

De Boer adviseert om staalslakken 'met mate' te gebruiken. "Nu doet men maar wat", zegt hij. "Het gemene van staalslakken is dat je er niet voor hoeft te betalen. Dat vraagt ook om illegale en duistere praktijken."

"Het is aan het kabinet om wetgeving vast te leggen, anders krijgen we er op de lange termijn last van. Je moet het niet aan bedrijven overlaten."

ILT maakt zich zorgen

In een reactie laat de ILT weten dat zij zich op basis van het RIVM-rapport 'zorgen maken over de milieu hygiënische kwaliteit'.

"Op dit moment mogen -volgens de wetgeving- staalslakken worden toegepast als een vrij toepasbare bouwstof terwijl er toch schadelijke stoffen uit de staalslakken kunnen vrijkomen. Daarom vindt de ILT het van belang dat de wetgeving nog eens kritisch wordt bekeken om deze schadelijke effecten voor het milieu te beperken."

In 2024 kozen bijna 10.000 Nederlanders voor euthanasie, 10 procent meer dan in een jaar eerder. Toch zitten er strenge voorwaarden aan verbonden. In deze video leggen we uit hoe het proces precies werkt en waarom veel verzoeken afgewezen worden.

Na de arrestatie van de vermoedelijke Rotterdamse serieschutter, Sendric S., reageerde de buurt opgelucht. Toch voelen sommige wijkbewoners zich na de 3 moorden nog altijd angstig, ziet de stadsmarinier. "Dat gevoel van onveiligheid gaat nog lang door."

Door 3 fatale schietpartijen in nog geen 2 weken tijd stond eind december het leven in het Rotterdamse stadsdeel IJsselmonde even stil. Uit het niets werden 3 mannen op straat neergeschoten. Het zorgde voor een uitzonderlijk advies: 'Ga bij voorkeur niet alleen naar buiten, vermijd donkere plekken.'

Meer ernstige incidenten

Stadsmarinier Wieke van de Haterd was betrokken bij het opstellen van dat advies. Een stadsmarinier is een ambtenaar die vanuit de gemeente werkt aan de veiligheid in de buurt. Van Haterd's werkterrein is IJsselmonde, waar de schietpartijen waren. Een wijk waar de afgelopen jaren het aantal ernstige incidenten is toegenomen, zegt ze.

Na de eerste schietpartij, was nog helemaal niet duidelijk wat er aan de hand was. "Wat maakt dat deze man specifiek is uitgekozen of is het toevallig?" Er werd tegelijkertijd ook onderzoek gedaan naar het wapen. "Toen is ook het tweede slachtoffer gevallen", vertelt ze. Er werden beelden vrijgegeven, maar het leidde nog niet tot de schutter. Het derde slachtoffer viel opnieuw in hetzelfde gebied. "Toen is de link gelegd: het gaat om dezelfde dader."

'Er was echt gevaar'

De politie schaalde volgens Van de Haterd snel op waardoor alle capaciteit beschikbaar was om de schutter snel te pakken. "Omdat er echt gevaar was dat hij weer zou toeslaan." De gemeente en politie kwamen samen tot het advies niet alleen naar buiten te gaan. "Daar hebben we lang over getwijfeld", zegt ze. "Want uiteindelijk gaat het ook uit van een maakbaarheid dat het niet kan gebeuren."

Maar de situatie was uitzonderlijk. "Het was duidelijk wat zich in IJsselmonde afspeelde, er leek echt een verband", legt ze uit. En veel was ook onzeker. Er was veel politie, zichtbaar en onzichtbaar in de wijk. Ook was er veel aandacht voor. "Wat doet dat met zo'n verdachte? Escaleert het meer, wordt de situatie gevaarlijker? Daar moet je toch rekening mee houden."

Bewoners ondersteunen

Na het derde slachtoffer gaat het ineens snel. Er wordt een duidelijke foto vrijgegeven en na een klopjacht kan de politie hem inrekenen. Beelden van de inval circuleren al snel via social media, het gaat om een flat in de buurt van de schietpartijen. De 24-jarige Sendric S. werd er aangehouden, die niet officieel woont in het gebouw. De opluchting is groot. "Omdat je echt bang bent dat er nog andere slachtoffers gaan vallen."

De strafzaak tegen S. begint, over een motief is niets bekend. Wijkmarinier Van de Haterd is nog erg bezig met het organiseren van de nazorg in de wijk. "Het effect van dat gevoel van onveiligheid dat gaat heel lang door", vertelt ze. "We zijn met z'n allen druk bezig om te kijken wat we kunnen doen om de bewoners hierin te ondersteunen".