Verschillende onderzoeken laten de afgelopen jaren zien dat discriminatie op de woningmarkt hardnekkig is. Vooral voor mensen met een niet-westerse achtergrond die zoeken in de vrije sector. Makelaars en gemeenten werken daarom aan mogelijke oplossingen.

De woningmarkt staat onder druk en dat vergroot de excessen die er al waren, zegt Tristan Bons. Hij is adjunct-directeur bij VBO, een brancheorganisatie die de belangen van 1.400 makelaars en taxateurs behartigt.

Bewijs voor discriminatie

"Een groot deel van de mensen die beweren gediscrimineerd te zijn, heeft echt een punt", ziet hij. "Het is bewijsbaar dat zij met discriminatie of met racisme op de woningmarkt te maken hebben gehad op basis van hun achternaam."

Dat wordt ook bevestigd in de Monitor discriminatie bij woningverhuur, die jaarlijks in opdracht van het ministerie van Binnenlandse Zaken wordt uitgevoerd. Volgens Bons komt discriminatie niet vaak voor in de sociale huur, omdat daar een helder en transparant systeem van toewijzing bestaat, met wachtlijsten en urgentieverklaringen.

Kleine verhuurders

"Discriminatie speelt voornamelijk bij kleine, particuliere verhuurders die hun bemiddelaar vragen om mensen met een bepaalde achtergrond te weigeren bij toewijzing van een woning", zegt hij. "Zo'n verhuurder is echt op zoek naar iemand die hij kan vertrouwen en waarin hij zichzelf herkent, omdat die er precies zo uitziet als hijzelf. Dan gaat het dus fout."

Het valt op hoe weinig misstanden er gemeld worden bij antidiscriminatiebureaus, maar Bons begrijpt dat wel. "Ik denk dat dat te maken heeft met de machtspositie van zo'n verhuurder. Als je ergens woont waar er maar één of twee verhuurders zijn die alle huizen in hun aanbod hebben, dan wil je die niet openbaar schofferen als je nog op zoek bent."

Proef in Rotterdam

Ook in Rotterdam, een stad met 175 nationaliteiten, komt discriminatie op de woningmarkt veelvuldig voor, zegt D66-raadslid Agnes Maassen. "Wij hebben eigen onderzoek laten doen waaruit blijkt dat 80 procent van de huurbemiddelaars meewerkt aan discriminerende verzoeken van particuliere verhuurders."

Ze schrok van dit schrikbarend hoge aandeel en diende samen met DENK een motie in om discriminatie tegen te gaan. "We hebben ervoor gepleit om een keurmerk in te stellen dat zorgt voor transparantie, zodat woningzoekenden weten welke makelaars wel of niet discrimineren", legt ze uit.

'Steviger optreden'

Rotterdam is hierna een experiment gestart om te onderzoeken hoe woningen op basis van objectieve criteria anoniem toegewezen kunnen worden. Eind dit jaar wordt deze proef geëvalueerd. Daarnaast is er een meldpunt ingesteld, waardoor wantoestanden beter gedetecteerd moeten worden.

Maassen wil onderzoeken of het juridisch mogelijk is om bij excessen de verhuurvergunning in te trekken. "Ik hoop dat we daardoor ook steviger kunnen optreden en we dan discriminatie ook echt verder kunnen indammen", zegt het raadslid.

Register voor verhuurmakelaars

Ook VBO zoekt al jaren met verantwoordelijke wethouders en ministeries naar oplossingen. Makelaars zijn namelijk bang dat deze vorm van discriminatie het vertrouwen in de woningmarkt ondermijnt, vertelt Bons. De brancheorganisatie wil daarom met een nieuw register discriminerende makelaars en verhuurders van de woningmarkt weren.

"Met het instellen van zo'n register voor verhuurmakelaars worden makelaars aan een gedrags- en beroepscode gebonden", legt de adjunct-directeur uit. "Als ze die niet naleven kan de consument een klacht indienen en kunnen makelaars voor het tuchtrecht komen. Als uiterste sanctie kunnen ze uit het register worden geschrapt."

'Rotte appels eruit halen'

Een verhuurmakelaar kan alleen lid worden van VBO als hij of zij bij dat register ingeschreven staat. Zo hoopt de brancheorganisatie de rotte appels ertussenuit te kunnen halen.

"Laat grote gemeenten nu niet allemaal zelf het wiel gaan uitvinden, maar gezamenlijk voor deze oplossing van het register kiezen", roept Bons tot slot op. "Laten we kiezen voor een opzet voor de gehele woningmarkt. Dan zal het komende onderzoek hopelijk een significante daling van discriminatie laten zien."