Het eerste seizoen van de hitserie De Luizenmoeder zit er op. Miljoenen mensen keken ernaar, vonden het herkenbaar, over the top, hilarisch, soms een beetje fout en juist daardoor weer zo leuk. Acteur André Dongelmans, de homoseksuele Kenneth in De Luizenmoeder, is daar blij mee. Wat hem betreft moet je overal grappen over kunnen maken. In EenVandaag was André Dongelmans te gast als Optimist.

Schoonmaker en Winterklaas

Dongelmans vindt dat De Luizenmoeder op het juiste moment komt. In de serie speelt onhandig en onbewust racisme een grote rol. Zonder aanleiding denkt Juf Ank dat Kenneth, de zwarte homoseksuele vader, de schoonmaker is. In een andere aflevering mag Kenneth vanwege zijn huidskleur niet meespelen als ijsbeer bij het alternatieve Sinterklaasfeest, Winterklaas. Dongelmans verklaart het succes mede door dit soort pijnlijke grappen. "Al tijdens het spelen merkten we dat met name de stiltes na die foute opmerkingen heel pijnlijk werden." Wat hem betreft zijn dit soort grappen een effectief tegengif tegen de verkramping die de afgelopen jaren in het publieke debat is geslopen. 

Pietendiscussie

Het valt André Dongelmans op dat het in Nederland de afgelopen jaren moeilijker is geworden om grappen te maken zonder dat bepaalde mensen daar meteen beledigd door zijn. Zo constateert hij dat er bijvoorbeeld dat de toon rondom de jaarlijks terugkerende Pietendiscussie erg agressief is, zowel bij voor- als tegenstanders. Zelf is André Dongelmans van mening dat Zwarte Piet niet meer van deze tijd is. Hij mengt zich soms ook wel in de discussie, maar hij slaat liever een rustig aan. "Als iemand zich beledigd voelt door een grap, moeten we niet meteen ons daar weer op gaan afreageren. Iemand staat in z'n recht zich beledigd te voelen en dat te uiten, en gehoord te worden. Dat gesprek zorgt voor meer begrip."

Ironie

Wat betreft André Dongelmans is het dus belangrijk om juist grappen te maken over moeilijke thema's als rascisme en seksualiteit zoals in De Luizenmoeder. Toch was hij ook wel eens bang dat de ironie van deze grappen niet door iedereen zou worden begrepen en dat racisten de grappen zouden gaan gebruiken om hun eigen foute opmerkingen te legitimeren. Uiteindelijk heeft hij daar weinig van gemerkt. Er zijn voornamelijk veel positieve reacties gekomen op de serie en op zijn personage Kenneth. 

Bergen en Ghana

Dongelmans is van Ghanese afkomst. In het Noord-Hollandse Bergen is hij opgevoed door zijn Ghanese moeder en zijn Nederlandse stiefvader. De moeder van André was tijdens de uitzendingen van De Luizenmoeder toevallig in Ghana en heeft de serie nog niet kunnen zijn. Hij vindt de reactie van zijn moeder nog behoorlijk spannend. Als zijn personage Kenneth is hij onder andere te zien in een harstochtelijke zoenscène met een man, terwijl Dongelmans in het echte leven op vrouwen valt. "Mijn moeder is nog vrij traditioneel en ik denk dat ze hier best wel van zou schrikken. Ik heb overwogen om voor de start van de serie mijn familie alvast op de hoogte te brengen over wat ze te zien zouden krijgen. Uiteindelijk heb ik dat niet gedaan. Ze moesten het zelf maar gaan zien". 

Platonov

Momenteel tourt André Dongelmans door het land met het stuk Platonov van Theater Utrecht. Daarin speelt zijn huidskleur geen rol. Dongelmans geeft aan dat dit niet vaak voorkomt: "Mijn huidskleur speelt bijna altijd een rol in de stukken waar ik aan mee doe". Hij vindt het niet vervelend om rollen te spelen waarbij dat wel zo is, zoals in De Luizenmoeder, maar hij vindt het ook erg prettig dat dit nu in Platonov niet meespeelt. 

Het kabinet wil bezuinigen op brandweerzorg. En dat is onverantwoordelijk, waarschuwt de vakvereniging voor brandweervrijwilligers. Door klimaatverandering is de kans op oncontroleerbare branden groot. Oud-brandweerman Peter Stals maakte zo'n brand mee.

Na de kinderen treedt er nu een nieuwe groep slachtoffers van misbruik in de Katholieke Kerk naar voren: volwassen zusters en paters die in kloosters zijn misbruikt. Zuster Anne is een van hen: "De pater zei dat dit tussen ons moest blijven."

Ze had er 'lang aan getwijfeld', maar uiteindelijk koos ze er vol overgave voor om haar leven te wijden aan het geloof. Vol verwachting trad de Vlaamse Anne - toen halverwege de 20 - toe tot een slotklooster, vlakbij de Nederlandse grens. Anne: "Het was een lange zoektocht, maar uiteindelijk vond ik dat ik mezelf de kans moest gunnen om gelukkig te worden. Daarom heb ik het uiteindelijk gedaan."

Dictatoriaal bewind

Als jonge zuster liep ze al snel op tegen de hiërarchische structuren binnen het klooster. Dat merkte ze aan hoe de moeder overste, die aan het hoofd van het vrouwenklooster stond, zich opstelde. "Ik stond echt onderaan de ladder. De overste was zeer streng en voerde een dictatoriaal bewind. Haar wil was wet."

Wanneer het misbruik begon, weet Anne nog precies. Ze maakte een zware periode in haar persoonlijke leven door. Haar neefje moest een ingrijpende operatie ondergaan, waardoor hij nooit meer zou kunnen lopen. Dit zorgde voor veel verdriet bij Anne.

'Ik zat verstijfd op zijn schoot'

Het was in deze zware tijd dat een Vlaamse pater, die wist wat Anne doormaakte, haar bij hem riep voor een 'begeleidingsgesprek'. Eenmaal binnen, ging het gesprek al snel een totaal andere kant op, vertelt Anne. "Hij stond plots op, nam me op zijn schoot en begon mijn armen en benen te strelen. Ik zat verstijfd op zijn schoot. Wist niet wat me overkwam, wist me hier totaal geen raad mee."

Totaal verbouwereerd en in shock, 'bevroor' Anne volledig. Maar dat weerhield de pater er niet van door te gaan met zijn seksuele handelingen. Anne: "Hij schakelde over naar het strelen van mijn heupen en borsten, en begon plots hevig te hijgen en te schokken met zijn lichaam. Daarna stond hij op, kuste me op de mond en zei me dat dit tussen ons moest blijven."

Gechanteerd door de pater

6 jaar lang ging het misbruik door. Al die tijd durfde ze er met niemand over te praten. Uit angst en schaamte. "Er wordt mij altijd de vraag gesteld: 'Waarom blijf je naar zo'n man toe gaan?' Maar ik was heel erg bang voor hem. Bovendien kon ik hem moeilijk ontwijken, omdat hij mij chanteerde. Er was altijd de angst dat het misbruik naar buiten zou komen. Want dan wist ik één ding zeker: ik zou als schuldige worden aangewezen."

Daarnaast speelde ook de afhankelijkheidsrelatie, die Anne met de pater had, een rol. "Hij was de enige die mij spirituele voeding gaf. Dus er was dat vreselijke misbruik, maar er waren ook gesprekken tussen ons, waaraan ik me kon optrekken. Het is de hand die slaat, maar ook voedt. Net zoals bij een hond, die gaat ook altijd terug naar zijn baasje."

Pesten en intimideren

Naast het misbruik van de pater, had Anne ook heel veel last van het schrikbewind dat de overste voerde in het klooster. Toen de overste het idee kreeg dat Anne een bedreiging vormde voor haar positie, volgde een periode van pure haat en pesterijen aan haar adres.

"Het pesten en intimideren nam toen afschuwelijke vormen aan. Ze zette anderen tegen mij op. Ik raakte volstrekt geïsoleerd. Er werd op een gegeven moment zelfs gezegd dat het jammer was, dat er geen concentratiekampen meer bestonden. Dan hadden zij mij kunnen vergassen. Zo ver ging het."

Naar de hoogste geestelijke

Pas jaren later, toen ze was uitgetreden en een leven had opgebouwd buiten het klooster, durfde Anne het misbruik en het schrikbewind in het klooster aan te kaarten. Ze deed dat uiteindelijk zelfs bij de hoogste geestelijke in België: kardinaal Daneels. Zijn reactie was een enorme teleurstelling.

"Hij liet mij weten dat hij 'het gebeuren betreurde en voor mij zou bidden'." Een typerend antwoord en volgens Anne exemplarisch voor hoe de Katholieke Kerk met slachtoffers van misbruik omgaat. "Deze reactie heb ik zo vaak gekregen, dat ze voor mij gingen bidden. Ik zeg weleens: 'Als ik voor ieder gebed een euro had gekregen, dan was ik nu heel erg rijk geweest'."

13 jaar lang procederen

In 2003 startte Anne een gerechtelijke procedure tegen de Katholieke Kerk, nadat ze jarenlang geen erkenning voor haar leed had gekregen binnen de kerkorganisatie.

Die juridische strijd zou uiteindelijk maar liefst 13 jaar duren. Uiteindelijk leidde dit tot toekenning van een bedrag aan schadevergoeding. Iets waar het Anne overigens nooit om te doen was. "Ik heb een groot bedrag aan schadevergoeding gekregen. Maar als je dit aftrekt van alle juridische kosten die ik heb moeten maken, en het bedrag dat ik aan therapie kwijt ben, blijft er weinig over."

Veel meer slachtoffers

De reden dat Anne, na al die jaren van zwijgen, nu naar buiten treedt is helder: ze wil een stem zijn. Voor al die slachtoffers die tot op de dag vandaag niet naar buiten durven met hun verhaal. En dat zijn er een hoop, weet Anne. Ze heeft sterke aanwijzingen dat zij niet het enige slachtoffer was van haar misbruiker.

"Als je op bezoek ging bij de pater, was er een soort wachtkamertje. Ik heb daar ook vrouwen naar buiten zien komen, van wie het haar en de kleding helemaal in de war was. En als ik dan bij de pater naar binnen ging, kwam hij met een schone zakdoek aan. Dat was voor mij een teken. Want als hij klaarkwam deed hij dat altijd in een zakdoek."

Nieuw leven buiten klooster

Lang is Anne op zoek geweest naar erkenning voor alles wat haar is aangedaan in het klooster. Maar uiteindelijk heeft ze zich erbij neergelegd. "Officieel heb ik nooit erkenning gekregen voor het misbruik dat mij is aangedaan. Maar door hier maar naar te blijven zoeken, hield deze man - mijn misbruiker - een soort van macht over mij. Dat wilde ik op een gegeven moment niet meer."

"Dus heb ik mijzelf erkenning gegeven. Door te zeggen dat ik niet schuldig was. Ik ben uit de slachtofferrol gestapt. En heb ik uiteindelijk een heel rijk leven kunnen opbouwen. Buiten het klooster."

*Anne is een verzonnen naam, haar echte naam is bekend bij de redactie.