Nabestaanden willen naar aanleiding van de gepubliceerde namenlijst weten of hun familieleden 'fout' zijn geweest in de oorlog. Maar stuiten op enorme wachttijd bij het Nationaal Archief. "Ik kan het niet mij van afzetten, ik wil weten hoe het zit."

Net als honderdduizenden Nederlanders tikte Bert Barink begin januari uit nieuwsgierigheid zijn achternaam in op de site van het Nationaal Archief. Hij schrikt zich rot als hij de naam van zijn vader tegenkomt. Barink: "Ik dacht, dit is mijn vader. Hier wist ik niks van, het voelde echt als een klap in mijn gezicht. Je bent verdoofd door wat je ziet."

Dossiers niet beschikbaar

Maar meer dan dat zijn vader kennelijk op de namenlijst voorkomt, weet Barink niet. Want iedere context ontbreekt verder. "Ik wilde weten hoe het precies zit, door te kijken in het dossier dat er onder hangt. Maar dat dossier blijkt online niet inzichtelijk te zijn."

Daar wringt de schoen op dit moment. Het Nationaal Archief publiceerde begin januari de namenlijst van alle mensen die onderzocht voor collaboratie tijdens de Tweede Wereldoorlog. Dat zijn zo'n 425.000 namen. Alleen de bijbehorende dossiers zijn online niet te bekijken.

Slapeloze nachten

Deze papieren dossiers zijn alleen op aanvraag in te zien in het Nationaal Archief. En daar loopt de wachttijd om een afspraak te maken voor nabestaanden enorm op. Want per dag kunnen maar 61 mensen het archief in. Je kunt maar 39 dagen vooruit reserveren. De komende maanden zit het vol. Ook Barink probeert steeds om een afspraak in te plannen bij het Nationaal Archief, maar komt er maar niet tussen.

"Het lukt me niet om een plekje te reserveren, dit is een kansloze missie", zegt Barink. "Dat is heel erg frustrerend." En die onzekerheid bezorgt hem al vele slapeloze nachten."Ik kan het maar niet van me afzetten, het blijft maar ronddobberen in mijn hoofd. Ik weten hoe het zit. Ik ken mijn vader al een aimabele man, dit kan mijn hele wereldbeeld op zijn kop zetten. Ja, dat is heel erg heftig."

Vader, moeder of opa lijkt verdachte

Voorzitter van Stichting Herkenning Michiel Schuling , ziet hoeveel emotie de hele gang van zaken bij nabestaanden oproept. "Ineens lijkt vader, moeder of opa een verdachte te zijn geworden", zegt hij.

"Hoe fout was diegene dan? En mag ik dan niet meer van deze dierbaren houden? Het levert echt heel veel vragen op. Dit doet enorm veel bij mensen."

'Heel schadelijk voor veel mensen'

Historisch onderzoeker Pierre Hupperts noemt het 'onverantwoord' dat er op deze manier met de gevoelens van nabestaanden wordt omgegaan. Zeker omdat de naam van een persoon op de namenlijst staat, beslist niet hoeft te betekenen dat diegene ook fout was in de oorlog. Volgens Hupperts zijn van de 425.000 dossiers in totaal 300.000 dossiers geseponeerd of zijn mensen vrijgepleit.

"Had het Nationaal Archief die gevolgen niet kunnen overzien?", vraagt Hupperts zich af. "Men wist toch dat het om zeer diverse dossiers ging, waarom zet je die lijst er dan in zijn geheel op? Want in de volksmond wordt dit gewoon de lijst van collaborateurs genoemd. En dat is heel schadelijk voor veel mensen."

Minister niet blij met situatie

Ondertussen heeft ook het NIOD zich in de discussie gemengd. Het oorlogsinstituut vindt dat de minister moet ingrijpen. Want zonder onderliggende dossiers ontstaat het risico op valse beschuldigingen of verkeerde aannames.

Minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap Eppo Bruins stelt dat hij niet blij is met de ontstane situatie en dat het kabinet met een wet komt die het mogelijk maakt dossiers alsnog online in te zien. Maar dit kan voorlopig nog wel even duren.

'Plank volledig misgeslagen'

En tot die tijd duurt de knagende onzekerheid voort voor nabestaanden zoals Bert Barink. Iets wat er bij Barink maar moeilijk in gaat. "Ze hebben openheid betracht, maar wat mij betreft de plank volledig mis geslagen hiermee. Je blijft maar denken: waarom is het voor mij niet ter inzage."

Teammanager dienstverlening van het Nationaal Archief Eline Wildenbeest betreurt de ontstane ophef onder nabestaanden. "We vinden het heel vervelend dat mensen zo lang moeten wachten, mensen zijn echt op zoek naar antwoorden.Er wordt hier echt met man en macht gewerkt. Maar we hebben niet veel ruimte meer om op te plussen, dus die wachttijd is helaas een feit."

Oproep: maak bewust een afspraak

Wildenbeest stelt dat het extra vervelend is dat een behoorlijk groot aantal mensen niet komt opdagen als ze een afspraak hebben gemaakt. Ze wil dan ook graag een oproep doen. "Met name de eerste dagen was er best een grote groep mensen die niet op hun afspraak verschenen, zonder af te zeggen. Dat liep richting de 40 procent."

"Dat is heel vervelend, want dan kan er ook niet iemand anders op dat tijdstip terecht en we weten hoeveel mensen er willen komen. Dus mijn oproep zou zijn: maak heel bewust een afspraak. En mocht het zo zijn dat je onverhoopt niet meer kan of wilt komen, zeg je afspraak dan af. Dat helpt ons allemaal."

In 2024 kozen bijna 10.000 Nederlanders voor euthanasie, 10 procent meer dan in een jaar eerder. Toch zitten er strenge voorwaarden aan verbonden. In deze video leggen we uit hoe het proces precies werkt en waarom veel verzoeken afgewezen worden.

Na de arrestatie van de vermoedelijke Rotterdamse serieschutter, Sendric S., reageerde de buurt opgelucht. Toch voelen sommige wijkbewoners zich na de 3 moorden nog altijd angstig, ziet de stadsmarinier. "Dat gevoel van onveiligheid gaat nog lang door."

Door 3 fatale schietpartijen in nog geen 2 weken tijd stond eind december het leven in het Rotterdamse stadsdeel IJsselmonde even stil. Uit het niets werden 3 mannen op straat neergeschoten. Het zorgde voor een uitzonderlijk advies: 'Ga bij voorkeur niet alleen naar buiten, vermijd donkere plekken.'

Meer ernstige incidenten

Stadsmarinier Wieke van de Haterd was betrokken bij het opstellen van dat advies. Een stadsmarinier is een ambtenaar die vanuit de gemeente werkt aan de veiligheid in de buurt. Van Haterd's werkterrein is IJsselmonde, waar de schietpartijen waren. Een wijk waar de afgelopen jaren het aantal ernstige incidenten is toegenomen, zegt ze.

Na de eerste schietpartij, was nog helemaal niet duidelijk wat er aan de hand was. "Wat maakt dat deze man specifiek is uitgekozen of is het toevallig?" Er werd tegelijkertijd ook onderzoek gedaan naar het wapen. "Toen is ook het tweede slachtoffer gevallen", vertelt ze. Er werden beelden vrijgegeven, maar het leidde nog niet tot de schutter. Het derde slachtoffer viel opnieuw in hetzelfde gebied. "Toen is de link gelegd: het gaat om dezelfde dader."

'Er was echt gevaar'

De politie schaalde volgens Van de Haterd snel op waardoor alle capaciteit beschikbaar was om de schutter snel te pakken. "Omdat er echt gevaar was dat hij weer zou toeslaan." De gemeente en politie kwamen samen tot het advies niet alleen naar buiten te gaan. "Daar hebben we lang over getwijfeld", zegt ze. "Want uiteindelijk gaat het ook uit van een maakbaarheid dat het niet kan gebeuren."

Maar de situatie was uitzonderlijk. "Het was duidelijk wat zich in IJsselmonde afspeelde, er leek echt een verband", legt ze uit. En veel was ook onzeker. Er was veel politie, zichtbaar en onzichtbaar in de wijk. Ook was er veel aandacht voor. "Wat doet dat met zo'n verdachte? Escaleert het meer, wordt de situatie gevaarlijker? Daar moet je toch rekening mee houden."

Bewoners ondersteunen

Na het derde slachtoffer gaat het ineens snel. Er wordt een duidelijke foto vrijgegeven en na een klopjacht kan de politie hem inrekenen. Beelden van de inval circuleren al snel via social media, het gaat om een flat in de buurt van de schietpartijen. De 24-jarige Sendric S. werd er aangehouden, die niet officieel woont in het gebouw. De opluchting is groot. "Omdat je echt bang bent dat er nog andere slachtoffers gaan vallen."

De strafzaak tegen S. begint, over een motief is niets bekend. Wijkmarinier Van de Haterd is nog erg bezig met het organiseren van de nazorg in de wijk. "Het effect van dat gevoel van onveiligheid dat gaat heel lang door", vertelt ze. "We zijn met z'n allen druk bezig om te kijken wat we kunnen doen om de bewoners hierin te ondersteunen".