Landbouwminister Piet Adema wist dat overgangsjaar mest uitrijden niet mocht: 'Dit soort debacles moeten onze boeren niet hebben'

Boeren moeten sneller minder mest uitrijden dan minister Piet Adema in eerste instantie heeft gezegd. De minister is op de vingers getikt door Brussel.

Minister Adema van Landbouw en Natuur is halsoverkop vertrokken uit Berlijn om terug te komen voor een spoedoverleg in de ministerraad over het uitrijden van mest. Nederlandse boeren mogen meer mest op het land uitrijden dan andere EU-lidstaten. Dat heet derogatie: afwijken van de nitraatrichtlijn van de Europese Unie. Dat moet in 2026 afgelopen zijn. Dit jaar zou voor boeren een overgangsjaar zijn. Maar dat blijkt nu heel anders te liggen. Boeren mogen vanaf 1 maart al minder mest uitrijden.

Adema wist dat het niet mocht van Brussel

Brussel eist dat er minder mest wordt uitgereden omdat Nederland niet genoeg doet om de waterkwaliteit te verbeteren. Minister Adema wist in december al dat het overgangsjaar niet mocht van Brussel. De afgelopen tijd heeft hij gebruikt om met een oplossing te komen, zegt hij. Nu worden de boeren dus verrast.

"Misschien was dit een geitenpaadje. En het is duidelijk dat de Europese Commissie dit soort geitenpaadjes niet meer accepteert", zegt Adema. Ook LTO-voorzitter Sjaak van der Tak ging uit van een overgangsjaar voor de boeren. "Hij heeft gedag gezegd en was zeer teleurgesteld over de opstelling van Europa. Ik ben buitengewoon teleurgesteld", zegt hij.

Juridisch aansprakelijk stellen

Van der Tak is niet teleurgesteld in minister Adema, maar in Brussel. "In het vierde kwartaal heeft de Europese Commissie de verwachting gewekt dat dat overgangsjaar er zou komen. En wat je nu ziet is dat de gewassen, die al 4 of 5 maanden in de grond zitten, niet meer bemest kunnen worden en geen gezonde voeding meer op kunnen leveren."

LTO gaat proberen om 'Brussel juridisch aansprakelijk te stellen', zegt Van der Tak. "Je gaat nu toch niet gewassen uit de grond halen? Een gewas kan niet groeien als je dat niet kan bemest en dan kunnen we straks dat graan niet eten. We vinden dat Adema alles uit de kast heeft gehaald."

Compensatie

"Ze wisten dat de gewassen en de zaden in augustus, september en oktober de grond in gaan, maar nochtans houden ze vast aan hun regels. Het is enorme financiële aderlating. En ik vind dat het verlies echt gecompenseerd moet worden", zegt Van der Tak.

Van der Tak vindt niet dat de positie van Adema nu onderdruk staat. "Volstrekt niet. Hij heeft alles uit de kast gehaald."

Bufferzone

Maar hoe heeft dit zo mis kunnen gaan? Het gaat allemaal om een derogatiebeschikking die de Europese Commissie 23 september vorig jaar stuurde. "In de beschikking staat vermeld dat per 1 januari 2023 rekening gehouden moet worden met bufferstroken. In latere overleggen is daarbij ruis ontstaan en is het overgangsjaar genoemd", zegt derogatie-expert Rik Hoksbergen van Countus, een accountantsbedrijf dat ook melkveehouders adviseert over regelgeving.

Het gaat om 50.000 hectare aan bufferzone die we nu niet meer kunnen gebruiken om te bemesten en het telen van voedsel, zegt Hoksbergen. Bufferstroken die boeren vanaf 1 maart moeten aanhouden in de buurt van watergangen als sloten en slootjes. Bij ecologisch gevoelige waterlopen moet 5 meter afstand gehouden worden. Volgens Hoksbergen gaat het 10 maanden eerder ingaan van de regelgeving tientallen miljoenen kosten. "Maar het levert ook heel veel onzekerheid op in de sector. Het is de zoveelste wijziging op het laatste moment.

Brusselse regeltjes

Rutte reageert dat hij het ontzettend vervelend vindt. "En dat vindt Piet Adema ook. Het is uitermate technisch, politiek en diplomatiek ingewikkeld. Er moet zo snel mogelijk duidelijk worden gegeven."

"Dat ben ik met de premier eens", zegt Van der Tak. "Wij hebben goeie gewassen en zitten nu vast aan Brusselse regeltjes terwijl we gezond voedsel maken."