'Kun je dat wel op jouw leeftijd?': 1 op de 3 ouderen ervaart leeftijdsdiscriminatie

Leeftijd mag geen reden zijn om iemand uit te sluiten of slecht te behandelen. Toch gebeurt het veel. 1 op de 3 ouderen krijgt ermee te maken. Dat blijkt uit onderzoek van ouderenbond ANBO-PCOB.

De ouderenbond deed een peiling onder 6.527 ouderen van het Nationaal Seniorenpanel. Leeftijdsdiscriminatie is verboden, maar bij ANBO-PCOB horen ze regelmatig verhalen van mensen die benadeeld worden vanwege hun leeftijd.

Voordeel van de twijfel

De 81-jarige Ton Wassercordt bijvoorbeeld, moest moeite te doen om te bewijzen dat hij ondanks zijn leeftijd nog prima mee kan draaien. De oud-jurist reageerde anderhalf jaar geleden op de vacature van secretaris bij Harmonie De Drie Horens, in het Limburgse Horn. Maar hoewel de muziekvereniging al enige tijd op zoek was naar iemand, kreeg Wassercordt in eerste instantie een negatieve reactie van de voorzitter.

"Men twijfelde niet aan mijn fysiek of aan mijn intellect, maar wel aan mijn leeftijd. Ik kreeg het voordeel van de twijfel. Dat vond ik wel triest. Maar nu ik me ruim een jaar voor de vereniging inzet, willen ze me niet meer kwijt."

Limiet creditcard omlaag

Wassercordt ervaarde al op verschillende manieren discriminatie, vertelt hij. Zo wordt er weleens getwijfeld aan zijn deskundigheid, merkt hij: "Kun je dat nog wel op jouw leeftijd? wordt dan gevraagd." Maar ook kreeg hij weleens een concrete afwijzing. Dat laatste maakt hem 'echt kwaad'.

"De creditcardmaatschappij wilde het limiet van mijn kaart verlagen. Waarom? Ik heb een prima pensioen, ik vorm geen enkel financieel risico. Ik ben in beroep gegaan, ik heb geprobeerd aan te tonen dat het een onjuiste beslissing was. Maar ik heb niet eens antwoord gekregen."

'Een ouder mens kan minder aan'

Dat leeftijdsdiscriminatie een probleem is, weet ook onderzoeker aan de Universiteit van Amsterdam Lotte Brinkhof. Zij deed tijdens de coronapandemie onderzoek naar 'seniorisme'. Dat gaat over stereotypen, vooroordelen en discriminatie van ouderen op grond van hun leeftijd. Ze zag dat tijdens corona toenemen.

"Het gaat om een combinatie van vooroordelen: dat een ouder mens minder aankan, eenzaam is en slechthorend. En onbewust handelen we daarnaar. Mensen internaliseren dat beeld. Als een ouder iemand iets vergeet, schrijven we dat toe aan het ouder worden. Maar als je jong bent, vergeet je ook wel eens iets."

'Enge heks of zorgzame oma'

En dan maakt het ook nog uit of je een vrouw of een man bent, vertelt onderzoeker Jolanda Lindenberg van kennisinstituut Leyden Academy on Vitality and Ageing. "Vrouwen ervaren dubbele discriminatie. De beeldvorming rondom oudere vrouwen is erger dan bij oudere mannen."

Dat begint al bij kinderboeken. "Vrouwen zijn óf de enge heks óf de lieve, zorgzame oma, die de hele dag taarten bakt. Ze is warm en verzorgend of juist boosaardig. Oudere mannen worden in sprookjes vaak neergezet als fysiek incompetent en verward. Maar ook als een wijze man, als een uitvinder of professor. Het zijn allemaal beelden die we meenemen in ons verdere leven", legt Lindenberg uit.

Minder naar geboortedatum kijken

Hoe we als samenleving dan anders naar leeftijd kunnen kijken? "Als het over leeftijd gaat, kijken we naar iemands geboortedatum: de kalenderleeftijd. Maar dat zegt eigenlijk niet zoveel", zegt Lindenberg.

De biologische leeftijd is namelijk bij iedereen anders, legt ze uit. Dan gaat het bijvoorbeeld over spierkracht en uithoudingsvermogen. "De geboortedatum is een slechte voorspeller van wat iemand kan en wil."

Hardnekkig beeld

Op de arbeidsmarkt worden 50-plussers al als 'oud' gezien. Werkgevers zijn geneigd minder in hen te investeren, ziet Lindenberg. Ze zouden vaker ziek of absent zijn. En minder productief.

"Maar ook dat beeld klopt niet. En zeker niet dat ze minder productief zijn. In tegendeel, daar is voldoende onderzoek naar gedaan." Maar het beeld is hardnekkig.

Meer levenservaring

Terwijl oudere mensen ook juist krachten in huis hebben, waar jongeren minder over beschikken, gaat de onderzoeker verder. "Ouderen zijn zelfbewuster, ze kunnen over het algemeen beter en sneller keuzes maken, omdat ze meer levenservaring hebben."

Over ouder worden en wat daarbij komt kijken, moet meer gepraat worden, vindt Lindenberg. "Het hoort bij het leven. Maar de standaard is jong en vitaal. Dus verzwijgen mensen soms dat ze pijn of ergens last van hebben. Vervolgens melden ze zich te laat bij de dokter. Of ze gaan te lang door met een activiteit."

Diversiteit op de werkvloer

"Op een diverse werkvloer haal je de beste resulaten en daar vallen verschilende generaties natuurlijk ook onder."

Onderzoeker Lotte Brinkhof heeft hier zelf ervaring mee: "Ik werk nu samen met een onderzoeker van 60 en ben zelf 28. Ik vind dat we elkaar heel goed aanvullen. Het leeftijdsverschil is echt een meerwaarde voor het onderzoek."

Vrijwilligerswerk, oppassen en politiek

Daar komt bij dat de samenleving ouderen - 70-plussers - ook hard nodig heeft, vervolgt Lindenberg. "Er is veel werk dat niet in geld wordt uitgedrukt. Allerlei maatschappelijke functies zoals vrijwilligerswerk, oppassen, lokale politiek. Het is zonde om dat kapitaal te laten liggen."

"Ik hoor wel eens dat iemand niet meer op een busje mag rijden om mensen weg te brengen omdat diegene te oud is. Maar ouderen worden al gekeurd om hun rijbewijs te behouden. Dat lijkt mij voldoende. Anders sluit je mensen uit zonder goede reden."

Samenleving kan niet zonder senioren

"Bovendien," zegt ervaringsdeskundige Ton Wassercordt, "heeft men onvoldoende in de gaten dat de samenleving wordt gedragen door actieve senioren, 40 tot 46 procent van de vrijwilligers is 65-plusser."

"Ik kwam enige tijd geleden de wethouder van Venlo tegen. Toen zei hij: 'Ton, als de senioren morgen gaan staken dan ligt heel Nederland plat'."