Kritiek op 'besparing' jeugdzorg van 1,5 miljard euro: 'Wie staat er voor mij?'

Kinderen en gezinnen die jeugdhulp nodig hebben, belanden vaak op lange wachtlijsten met als gevolg dat de problemen erger worden. Vakbond FNV, ervaringsdeskundigen en cliënten willen dat de crisis in de jeugdzorg op tafel ligt bij de informatie.

Maaike van der Aar is al 15 jaar bestuurder bij FNV jeugdzorg waar ze probeert de positie van gezinsvoogden en andere jeugdzorgwerkers te verbeteren. Ze wil onder andere het vak aantrekkelijker maken. Soms lukt dat, maar altijd tegen de achtergrond van de crisis die er al jaren heerst.

Te weinig jeugdbeschermers

Er zijn namelijk te weinig jeugdhulpverleners om alle kinderen en gezinnen bij te staan. De vraag naar jeugdhulp neemt toe en kinderen met de meest ernstige problemen komen op opeenvolgende wachtlijsten terecht. Bijvoorbeeld eerst bij het wijkteam, dan bij Veilig Thuis, bij de Raad voor de Kinderbescherming, bij instellingen voor jeugdbescherming en soms ook bij de jeugdreclassering. De problemen van gezinnen gaan intussen van kwaad tot erger.

Dit is allemaal al jaren bekend en er zijn veel rapporten over geschreven. Van der Aar: "Toch denk ik dat die crisis in de jeugdzorg nooit goed gehoord is. Je kunt niet eens meer spreken van een crisis als die 7 jaar duurt, dan heb je gewoon een uitgeholde sector die in slechte staat is en dat is al heel lang zo. We zien niet per se nieuwe problemen meer, maar een verdieping. De problemen worden elk jaar erger."

Dringend hulp nodig

Wat dit concreet betekent voor kinderen en gezinnen schetst Van der Aar als volgt: "Er zijn natuurlijk kinderen die in jeugdzorg komen omdat ze met mishandeling te maken hebben, met verwaarlozing, met criminaliteit. En er zijn kinderen die zelf vastlopen, waar in de opvoedsituatie niet zoveel aan de hand is."

Die kinderen hebben allemaal dringend hulp nodig volgens Van der Aar. "Dat bieden we niet in Nederland. Dat heeft gevolgen voor hen en voor de maatschappij. We kennen allemaal de kinderen die misschien nergens kunnen wonen, zwerven, in de criminaliteit belanden of - erger - suïcidaal zijn en geen hulp kunnen krijgen."

Een 'besparing' van 1,5 miljard euro

In haar brief aan de informateur, die Van der Aar op verzoek van EenVandaag schreef, staat dat de geplande bezuiniging van tafel moet. Het gaat om een 'besparing' van 1,5 miljard euro vanaf 2026. Het demissionair kabinet gaat er vanuit dat de besparing haalbaar is door de jeugdzorg te hervormen.

Van der Aar gelooft er niet in. "Er wordt een utopisch verhaal neergelegd waarbij nog onduidelijk is hoe dat in de praktijk uitwerkt. We zien er ook geen aanknopingspunten in om de dingen echt te versimpelen en goedkoper te maken in al die bureaucratische lagen. Om de professional weer ruimte te geven."

Niet de enige met kritiek

Naast de FNV hebben ook de Algemene Rekenkamer en de Raad van State kritiek op de hervormingsplannen. Politieke partij NSC stelt zich ook kritisch op. Die pleit ervoor om de jeugdzorg helemaal door te lichten, om zo te zien wie wat betaalt en wat gezinnen nodig hebben.

Dat zou een manier kunnen zijn om het zogenaamde boemerang-beleid te doorbreken. Elke keer als er een reorganisatie komt, dan is die bedoeld om te repareren wat er de vorige keer verkeerd is gegaan. Wat in de kern het doel is van jeugdzorgbeleid is allang niet meer duidelijk.

'emotioneel en lichamelijk aangetast'

De 17-jarige Tanisha kent de problemen van de jeugdzorg. Ze heeft in haar leven één constante factor: haar zusje. Voor de rest waren er veel verhuizingen, veel verzorgers en weinig wat Tanisha er zelf over te zeggen had. Op haar 8ste werd ze vanuit Suriname naar Nederland gestuurd om bij familie te wonen.

Daar was het op z'n zachtst gezegd niet fijn. "Ik was heel jong en in het begin wist ik niet wat er goed was of slecht, ook qua Hindoestaanse cultuur. Dus ik wist niet dat sommige dingen niet zo hoorden. Wij zijn daar emotioneel en lichamelijk aangetast."

Een wandeling met de voogd

Als Tanisha op haar 14de een voogd krijgt, wordt de situatie er niet beter op. Drie verschillende voogden wisselen elkaar in het begin af en de voogd praat niet afzonderlijk met Tanisha, altijd zijn haar verzorgers erbij.

Maar als de coronacrisis begint en Tanisha samen met haar zusje een wandeling maakt, om met de voogd te kunnen spreken, vertellen ze wat er thuis niet goed gaat. Binnen een maand kunnen ze terecht in een tijdelijke jeugdopvang.

Cluster 7

Vanaf dat moment gaat het beter en de voogd blijft langere tijd aan Tanisha gekoppeld. Tot begin dit jaar, dan krijgt Tanisha te horen dat ze in 'cluster 7' is beland. "Ik kreeg een brief en daarin werd gezegd: je voogd wordt bij dringender casussen gezet en daarom word je geplaatst bij 'cluster 7'."

"Makkelijk uitgelegd is dat een heel team dat jou gaat behandelen dus het is niet één persoon en ik kreeg ook niet echt een contactpersoon", legt ze uit. "Dus stel je voor dat ik een handtekening nodig heb, of toestemming voor iets, dan kan ik niet mijn voogd bellen, maar stuur ik een bericht aan dat team. Daar zou een willekeurig iemand antwoorden."

Een noodmaatregel

Cluster 7 is een noodmaatregel, bedacht omdat jeugdzorg lang niet voor alle gezinnen of kinderen een voogd heeft. Ook niet in gevallen waar de veiligheid van het kind op het spel staat.

Het is een 'ongewenste, tijdelijke maatregel' zegt jeugdzorg, die 'uit nood is geboren' en waar de organisatie 'met pijn in het hart' aan is begonnen.

'Wie staat er voor mij?'

Voor Tanisha was het een schok om haar vaste voogd kwijt te raken en in dat team te belanden. "Dat voelde echt heel raar want ik heb echt een band met dat persoon, ik vertrouwde haar. En natuurlijk moet ik ook realistisch blijven. Ik weet ook dat mijn voogd er misschien niet na mijn 18de zou zijn. Maar nu ben ik nog 17."

Tanisha wist ook niet wanneer haar vaste voogd terug zou komen en of ze überhaupt terug zou komen. "En dan denk je shit, straks gebeurt er iets. Wat moet ik doen, wie staat er voor mij?"

Geluk gehad

Na een tijd is de voogd teruggekomen en koos zij ervoor om Tanisha en haar zusje opnieuw te begeleiden, tot grote opluchting van Tanisha.

"Ik heb wel geluk gehad. Toen mijn voogd terugkwam mocht ze haar gezin kiezen en toen koos ze als eerste voor mijn zusje en mij. Maar dat weet je natuurlijk nooit van tevoren."